KAM PÜRENİN OĞLU BAMSI BEYREK :

Kam Gan oğlu Han Bayındır yerinden kalkmıştı. Kara yerin üstüne ak otağını  diktirmişti. Ala sayvanı gök yüzüne yükselmişti. Bin yerde ipek seccade döşenmişti. îç Oğuz, Dış Oğuz beyleri Bayındır Hanın  sohbetine toplanmıştı. Pay Püre Bey de Bayındır Hanın sohbetine gelmişti.
Bayındır Hanın karşısında Kara Göne oğlu Kara Budak yayına  dayanıp  durmuştu.  Sağ  yanında  Kazan  oğlu  Uruz durmuştu. Sol yanında Kazılık Koca oğlu Bey Yigenek durmuştu. Pay Püre Bey bunları gördüğünds âh eyledi, başından aklı gitti, mendilini eline aldı, böğüre böğüre  ağladı.
Böyle  edince,  yenilmez  Oğuzun koruyucusu,  Bayındır Hanın güveyisi Salur Kazan kaba dizinin üzerine çöktü, gözünü dikerek Pay Püre Beyin yüzüne baktı: «Pay Püre Bey ne ağlayıp döğünürsün?»  dedi. Pay Püre  Bey  de: «Han  Kazan nasıl  ağlamayayım, nasıl  döğünmiyeyim,  oğulda  nasibim yok, kardaşda kaderim yok, Allah Taâlâ bana kara yazmış; Beyler, tacım tahtım için ağlarım, bir gün gelecek  düşeceğim  öleceğim; yerimde yurdumda kimse kalmayacak»  dedi. Kazan der: «Bütün arzun bu mudur?» Pay Püre Bey der:
«Evet budur, benim de oğlum olsa, Han Bayındırın karşısma geçse dursa, hizmet eylese, ben de baksam sevinsem, kıvansam, güvensem.
Böyle  deyince yenilmez Oğuz Beyleri yüzlerini göğe tuttular,  el kaldırıp duâ eylediler,  «Allah Taâlâ  sana  bir oğul versin» dediler. O zamanda beylerin iyi de dileseler  kötü de dileseler  duaları  kabul  olunurdu.
Pay Piçen  Bey de yerinden kalktı, der: «Beyler  benim de hakkıma bir dua eyleyin. Allah Taâlâ bana da bir kız versin» dedi. Kudretli Oğuz  beyleri  el kaldırdılar dua eylediler:  «Allah Taâlâ  sana  da bir kız versin»  dediler.  Pay  Piçen  Bey:
«Beyler,  Allah Taâlâ bana bir kız verecek  olursa,  siz  tanık olun, benim kızım Pay  Püre  Beyin  oğluna beşik kertme yavuklu olsun»  dedi.
Bunun üzerine bir kaç zaman geçti. Allah Taâlâ Pay Püre Beye bir oğul, Pay Piçen  Beye bir kız verdi. Kudretli Oğuz Beyleri  bunu işittiler  şâd olup sevindiler.  Pay  Püre Bey bezirganlarını  yanma  çağırdı,  buyruk  etti:  «Bre  bezirganlar, Allah Taâlâ bana bir oğul verdi,  varın Rum eline  benim oğlum için güzel armağanlar getirin, benim oğlum büyüyünceye kadar…»  dedi.
Bezirganlar  gece  gündüz yol gittiler. İstanbul’a geldiler. Birbirinden  güzel,  eşi  bulunmaz  armağanlar  aldılar.  Pay Pürenin oğlu için bir deniz tayı ( Efsaneye göre denizden yüzüp gelen  bir aygır ile çayırda otlayan bir kısraktan  olma soylu  at; bu soydan  doğma  taylar.
)  boz aygır aldılar, bir ak kirişli  sert yay aldılar, bir de altın dilimli  gürz aldılar. Yol hazırlığını  yaptılar.
Pay Pürenin oğlu beş yaşına girdi, beş yaşından  on yaşına girdi, on yaşından  onbeş yaşına  girdi. Yaban  horozu gibi çalımlı,  kartal hünerli bir güzel  alımlı yiğit  oldu.
O zamanda bir oğlan baş kesmese kan dökmese  ad koymazlardı. Pay Püre Beyin  oğlu atlandı, ava çıktı. Av avlarken babasının tavlasının üzerine geldi. Tavlacı  başı karşıladı, indirdi misafir etti. Yiyip içip oturuyorlardı. Beri yandan da bezirganlar  gelerek Kara Derbent ağzına konmuşlardı. Yetişmesin  töremesin Evnük Kalesinin kâfirleri bunları casusladı.
Bezirganlar yatarken  ansızın  beş yüz kâfir saldırdılar, vurdular, yağmaladılar. Bezirganın  büyüğü tutuldu, küçüğü kaçarak  Oğuza geldi.
Baktı  gördü Oğuzun  sınırında bir ala  sayvan  dikilmiş, bir Bey oğlu güzel yiğit kırk yiğitle, oturuyorlar.  «Oğuzun bir güzel yiğidi ancak, yürüyeyim, yardım isteyeyim» dedi.
Bezirgan:  «Yiğit yiğit bey yiğit,  sen benim ünümü anla sözümü dinle, on altı yıl önce  Oğuz içinden gitmiştik. Birbirinden güzel kâfir malını Oğuz Beylerine getiriyorduk. Pasi- nin Kara Derbend  ağzına  göğüs vermiş idik; Evnük Kalesinin beş yüz kâfiri üzerimize saldırdı, kardeşim esir oldu, malımızı rızkımızı yağmaladılar  geri  döndüler, kara başımı kaldırdım sana geldim, kara başının  sadakası  yiğit yardım et» dedi.
Bu defa oğlan şarap içerken içmez oldu, altın kadehi elinden yere  çaldı: «Ne  diyorsam  yetiştirin, giyimim ile benim koç atımı getirin hey, beni seven yiğitler binsinler» dedi. Bezirgan önlerine  düştü, kılavuz oldu.
Kâfir de inerek bir yerde akçe bölüşmekteydi. Bu sırada yiğitler meydanının  arslam, pehlivanların kaplanı boz oğlan yetişti. Bir iki demedi,  kâfirlere  kılıç  vurdu,  baş  kaldıran kâfirleri öldürdü,  gazâ  eyledi,  bezirganların malını kurtardı.
Bezirganlar: «Bey yiğit bize sen  erlik işledin, gel şimdi beğendiğin  maldan  al» dediler. Yiğidin gözü  bir  deniz yayı boz aygın tuttu, bir de altı dilimli gürzü bir de ak kirişli yayı tuttu. Bu üçünü beğendi. «Bre bezirganlar bü aygın ve sonra bu yayı  ve  bu gürzü  bana  verin»  dedi.  Böyle   deyince  bezirganlar bozuldu. Yiğit: «Bre bezirganlar  çok mu istedim?»  dedi. Bezirganlar:
«Niye çok olsun, amma bizim Beyimizin bir oğlu vardır,  bu üç şeyi  ona  armağan  götürmemiz  gerek idi» dediler. Oğlan der: «Bre Beyinizin  oğlu kimdi?» «Pey Pürenin oğlu vardır,  adına Bamsı  derler»  dediler.  Pay  Pürenin oğlu  olduğunu  bilemediler.  Yiğit  parmağını  ısırdı.  «Burda minnetle  almaktansa,  orda babamın yanında minnetsiz  almak,daba  iyidir»  diye  düşündü.  Atını kamçıladı  yola  çıktı. Bezirganlar  ardından baka kaldılar; «Vallab güzel  yiğit,  erdemli yiğit»  dediler.
Boz  oğlan babasının evine geldi. Babasına  haber verildi Bezirganlar  geldi diye. Babası  sevindi, çadır, otağ, ala sayvan diktirdi, ipek seccadeler serdi, geçti  oturdu.  Oğlunu sağ yanma aldı. Oğlan  Bezirganlar  ile ilgili hiç bir söz  söylemedi, kâfirleri  öldürdüğünden  sözetmedi.
O  sırada  Bezirganlar  geldiler. Baş  indirip selâm  verdiler. Gördüler ki Yiğit o Yiğit; baş kesmiştir, kan  dökmüştür, Pay  Püre  Beyin  sağında  oturuyor.  Bezirganlar yürüdüler Yiğidin elini öptüler. Bunlar böyle edince  Pay Püre  Beyin  hiddeti tuttu, Bezirganlara:  «Bre densizler edepsizler!  Baba dururken oğul eli mi öperler?» diye çıkıştı. «Hânım, bu yiğit senin   oğlun   mudur?»   «Evet   benim   oğlumdur»   dedi.  Bezirganlar: «Şimdi incinme Hânım  önce onun elini öptüğümüze, eğer  senin  oğlun  olmasaydı  bizim malımız Gürcistanda gitmişti,  hepimiz esir olmuştuk»  dediler.  Pay  Püre  Bey  de:
«Bre,  benim oğlum baş mı kesti  kan mı döktü?»  diye  şaştı.
«Evet baş kesti, kan döktü,  adam devirdi» dediler.
«Bre, bu oğlana ad koyacak  kadar var mıdır» dedi.
«Evet  sultanım, fazladır»  dediler.
Pay Püre  Bey kudretli Oğuz beylerini çağırdı misafir etti. Dedem  Korkut geldi,  oğlana ad koydu.
Ünümü anla sözümü dinle
Pay Püre Bey
Allah Taâlâ sana bir oğul vermiş uzun yaşatsın
Ak sancak kaldırınca
Müslümanlar arkası olsun
Karşı yatan kara karlı dağlardan aşar olsa
Allah  Taâlâ senin oğluna güç versin
Kanlı kanlı sulardan geçer olsa geçit versin
Kalabalık kâfire girince
Allah Taâlâ senin oğluna fırsat versin
Sen oğlunu Bamsam, diye okşarsm
Bunun adı boz  aygırlı Bamsı Beyrek olsun
Adını ben verdim yaşını Allah versin
dedi. Kudretli Oğuz  beyleri  el kaldırdılar dua  eylediler;
«Bu  ad bu Yiğitde  kutlu  olsun»  dediler. Beyler hep  ava gitti. Boz  aygırını  çektirdi. Beyrek bindi. Ala Dağa ava çıktı.
Birdenbire Oğuzun üzerine bir sürü  geyik  geldi.  Bamsı Beyrek birini kovalayıp gitti. Kovalaya kovalaya bir yere  geldi, ne gördü?  Sultanım gördüğü şu: Yemyeşil çayırın üzerine bir kırmızı  otağ  dikilmiş.  «Yârap  bu otağ  kimin  ola?» dedi. Haberi yok ki alacağı elâ gözlü kızın otağı  olsa  gerek. Bu otağın üzerine varmak  istemedi. «Ne olursa olsun, hele  ben avımı alayım» dedi. Otağın önünde yetiştiği geyiği  vurdu. Baktı gördü bu  otağ  Banu Çiçek otağı imiş  ki  Beyreğin beşik kertme nişanlısı, adaklısı idi.
Banu Çiçek otağdan bakıyordu: «Bre dadılar, bu babadan densiz, görgüsüz Adam bize erlik mi gösteriyor?» dedi; «Varın bundan pay isteyin, görün ne der.»
Kısırca Yenge derler bir hatun var idi, ileri vardı pay diledi: «Hey hey yiğit, bize de bu geyikten  pay ver» dedi. Beyrek:
«Bre dadı, ben av a değilim, Bey oğlu Beyim, hepsi size» dedi;
«Amma sormak ayıp olmasın  bu otağ kimindir» Kısırca Yenge der: «Bey yiğidim, bu otağ Pay Piçen  Bey kızı Banu Çiçeğindir» dedi, Bunun üzerine Hânım, Beyreğin kanı kaynadı, edeple  usul usul geri  döndü.
Kızlar geyiği alıp güzeller şâhı Banu Çiçeğin  önüne getirdiler. Baktı gördü ki bir sultan  semiz yaban geyiğidi, Banu Çiçek: «Bre kızlar, bu Yiğit ne yiğittir» diye sordu.  Kızlar da:
«Vallah sultanım, bu Yiğit yüzü örtülü güzel yiğittir, Bey oğlu Bey imiş» dediler. Banu Çiçek:  «Hey  hey dadılar, babam bana ben seni yüzü örtülü Beyreğe vermişim  derdi,  olmaya ki bu ola,  bre çağırın haberleşeyim»  dedi.
Çağırdılar. Beyrek  geldi. Banu Çiçek yaşmaklandı, haber sordu: «Yiğit, gelişin  nerden?»  Beyrek:  «îç Oğuzdan»  dedi,  «İç  Oğuzda kimin nesisin?»  «Pay Püre Bey oğlu Bamsı Beyrek  dedikleri benim»
Kız: «Peki ya ne yapmaya geldin yiğit?» dedi.
Beyrek  de: «Pay Piçen Beyin bir kızı varmış, onu görmeğe  geldim» dedi.
Kız: «O öyle insan değildir ki sana görünsün, amma ben Banu Çiçeğin  dadısıyım, gel şimdi seninle ava çıkalım, eğer senin atın benim atımı geçerse onun atını da geçersin, hem seninle  ok atalım, beni geçersen onu da geçersin ve hem seninle  güreşelim, beni yenersen  onu da yener- sin» dedi.  Beyrek  kabul etti!  «Pekâlâ, hemen atına bin.»
İkisi atlandılar, meydana çıktılar. At teptiler, Beyreğin  atı kızın atını geçti. Ok attılar, Beyrek kızın okunu geride bıraktı. Kız: «Bre yiğit benim atımı kimsenin geçtiği  yok, okumu kimsenin geride bıraktığı yok,  şimdi gel seninle  güreş tutalım»  dedi.
Beyrek  hemen  attan  indi.  Kavuştular,  iki pehlivan olup birbirine  sarmaştılar.  Beyrek  kaldırır kızı yere  vurmak ister, kız kaldırır Beyreği  yere  vurmak ister.  Beyrek  bunaldı.
«Bu kıza yenilecek  olursam, kudretli Oğuz içinde başıma kakınç, yüzüme tokuç ( Anadolu’da,  çamaşır yıkamak için yapılan ağaçtan yontma bir âlet; tokaç) ederler» diye düşündü. Canını dişine taktı geldi, kavradı kızı sarmaya aldı, memesinden tuttu. Kızı koçundu. Bu sefer  Beyrek  kızın ince beline girdi, çengele aldı, arkası üzerine yere yıktı. Kız o zaman: «Yiğit, Pay Piçe- nin kızı Banu Çiçek benim» dedi. Beyrek üç öptü bir dişledi,
«Düğün kutlu olsun Han  Kızı» diye parmağından  altın yüzüğü çıkardı kızın parmağına geçirdi. «Aramızda bu  nişan  olsun Hân  Kızı» dedi. Kız der: «Madem ki öyle  oldu, bundan sonra  uzak  durmamız  gerek  Bey  oğlu»  dedi. Beyrek de «Ne olacak Hânım, baş üzerine» dedi.
Beyrek, Kızdan  ayrılıp  evlerine geldi. Âksakallı  babası karşıladı: «Oğul  bugün  Oğuzda her zamankinden değişik ne gördün?» diye sordu. Beyrek, cevap  verdi: «Ne göreyim, oğlu olan  evlendirmiş, kızı olan  kocaya vermiş.» «Oğul  yoksa seni evlendirmek mi gerek? «Evet ya, ak sakallı aziz  baba, evlendirmek gerek.» «Oğuzda kimin kızını  alıvereyim?» «Baba bana bir kız alıver  ki ben yerimden kalkmadan o kalkmalı, ben kara koç  atıma  binmeden o binmeli, ben hasmıma varmadan o bana baş getirmeli, böyle  kız alıver  baba bana»  «Oğul  sen kız  istemiyorsun,  kendine  denk  bir yoldaş istiyormuşsun, oğul galiba senin  istediğin kız Pay  Piçen Bey kızı Banu  Çiçektir»  «Evet ya,  evet  ak  sakallı,  aziz  baba benim  de istediğim odur.»  «Ay  oğul  Banu  Çiçeğin bir deli  kardeşi vardır, adına Deli  Karçar derler, kız isteyeni  öldürür.» «Peki ya nidelim?»
«Oğul  kudretli  Oğuz  Beylerini evimize çağıralım,  nasıl  uygun görürlerse ona  göre  iş  edelim.»
Kudretli  Oğuz  Beylerinin hepsini çağırdılar, evlerine getirdiler. Yedirdiler içirdiler,  saygıda  kusur etmediler.  Kudretli Oğuz Beyleri  dediler: «Bu kızı istemeğe kim varabilir?» Uygun gördüler ki «Dede  Korkut varsm» dediler. Dede  Korkut kabul etti: «Dostlar, made m ki beni gönderiyorsunuz, biliyorsunuz ki Deli  Karçar kız kardeşini isteyeni  öldürür, bâri Bayındır Hanın  tavlasından  yüğrük iki cins at getirtin. Bir keçi başlı kırçıl aygın, bir toklu başlı doru aygın, işin sonunda kaçma kovalama olursa birisine bineyim, birisini yedekte çekeyim»  dedi. Dede  Korkut’un sözü haklı görüldü. Vardılar Bayındır Hanın  tavlasından  o iki atı getirdiler. Dede  Korkut birine bindi, birini yedekte çekti:  «Dostlar sizi  Hakka ısmarladım» dedi gitti.
Meğer  sultanım, Deli Karçar ak çadınnı, ak otağını kara yerin üzerine kurdurmuştu, arkadaşlan  dikmişler uzağa bir tahtayı, ok atıp duruyorlar, eğleniyorlardı.  Dedem  Korkut öteden beriye  geldi. Baş  indirdi, bağır basü, ağız  dilden güzel selâm verdi.  Deli   Kaçar   ağzını   köpüklendirdi.  Dede Korkutu n yüzüne  baktı:  «Aleykesselâm ey işi gücü  azıtmış, kendi şaşkına dönmüş  kişi, Yüce  Allah  ak  alnına  belâ  yazmış! Ayaklıların buraya  geldiği yok,  ağızların bu suyumdan içtiği yok, sana  noldu, yolun yordamını mı şaştı, ecelin mi gefcli, buralarda neylersin?» dedi. Dede Korkut:
«Karşı yatan kara dağını aşmağa gelmişim
Akıntılı güzel suyunu geçmeğe gelmişim
Geniş eteğine dar koltuğuna sığınmağa gelmişim
Tanrının buyruğu ile Peygamberin kavli ile aydan arı, güneşten güzel kız kardeşin Banu  Çiçeği Bamsı Beyreğe istemeğe   gelmişim» dedi.
Dede  Korkut  böyle  söyleyince Deli  Karçah: «Bre  ne diyorsam yetiştirin, kara aygın  eğerleyip kılıcımla topuzumu  getirin» diye  haykırdı.
Kara  aygırı  eğerlediler, istediklerini getirdiler. Deli Kar- ça n bindirdiler.  Dede Korkut  atını  dehlediği gibi  durmadan kaçtı. Deli  Karçar ardına düştü.
Toklu başlı doru aygır yoruldu.  Dede  Korkut keçi  başlı
kırçıl  aygıra  sıçradı  bindi.  Dedeyi  kovalaya  kovalaya  Deli Karçar on tepe aşırdı. Dede  Korkudun ardından Deli Karçar erişti. Dedenin  feleği  şaştı. Tanrıya  sığında,  Ism-i  Aza m Duasını  okudu. Deli  Karçar kılıcını eline aldı, öfke ile kaldırıp vurmak istedi. Deli  Beyin  niyeti  Dedeyi  başından  aşağı ikiye biçmek idi. Dede  Korkut:  «Vurursan elin kurusun» dedi. Hak Taâlânm emri ile Deli Karçarın eli yukarıda asılı kaldı. Çünkü Dede Korkut Evliya gücüne  sahip idi, dileği kabul olundu.
Deli  Karçar yalvardı:
«Medet amen el aman
Tanrının birliğine yoktur güman
Sen  benim elimi iyileştirirsen
Tanrının buyruğu ile Peygamberin yoluncu ile kız kardeşimi  Beyreğe vereyim»  dedi. Üç kerre söyletti  bu sözü, günâhına tövbe etti. Dede  Korkut dua eyledi. Delinin eli Hak emri ile sapa sağlam oldu. Döndü:
«Dede, kız kardeşimin yoluna ben ne istersem  verir misin?» diye sordu. Dede  de: «Verelim» dedi, «Görelim  ne istersin.»
Deli  Karçar: «Bin erkek deve getirin dişi deve görmemiş  olsun, bin de aygır getirin ki hiç kısrağa aşmamış  olsun, bin de koyun görmemiş  koç getirin, bin  de kuyruksuz kulaksız köpek getirin, bin de pire getirin bana» dedi. «Eğer bu dediğim şeyleri getirirseniz  pekâlâ verdim, amma getirmeyecek olur-, san bu sefer öldürmedim,  o vakit öldürürüm.»
Dede  döndü Pay  Püre Beyin  evine geldi. Pay Püre Bey sordu:
«Dede, kurt musun,kuzu musun?» Dede: «Kurdum» dedi.
«Peki ya nasıl kurtuldun Deli Karçarın  elinden?»
«Allahm büyük yardımı, erenlerin  himmeti oldu, kızı aldım.»
Beyreğe  ve anasına ve kız kardeşlerine  müjdeci geldi, sevindiler, şenlendiler.. Pay Püre Bey: «Deli ne kadar mal istedi?» diye sordu.
«Yetişip töremesin, Deli Karçar öyle mal istedi ki hiç bitmez.»
«Hele ne istedi?»
«Bin aygır istemiştir  ki hiç kısrağa aşmamış  olsun, bin de erkek deve istedi ki dişi deve görmemiş  olsun, bin de koç istemiştir koyun görmemiş  olsun, bin de kuyruksuz kulaksız köpek istedi, bin de ufacık karacık pireler istedi. Bu şeyleri getirecek  olursanız kız kardeşimi  veririm, getirmeyecek olursan gözüme  görünmeyesin, yoksa  seni  öldürürüm.»
«Dede  ben üçünü bulursam ikisini  sen  bulur musun?»
«Evet Hânım bulayım.»
Pay Püre Bey: «Şimdi Dede, köpek ile pireyi sen bul» dedi.
Sonra, kendisi tavla tavla atlarına vardı; bin aygır seçti, develerine  vardı bin erkek deve  seçti, koyunlarına vardı bin koç  seçti. Dede Korkut da bin kuyruksuz kulaksız köpek ile bin de pire buldu. Alıp bunları Deli Karçara  gitti.
Deli  Karçar işitti karşı geldi, göreyim dediğimi getirdiler mi decb\ Aygırları görünce  beğendi, develeri  gördüğünde beğendi,  koçları  beğendi, köpekleri görünce kah kah güldü, Sordu: «Dede ya hani benim pirelerim?» Dede Korkut: Pireleri bir ağıla salıvermiş, kapısını penceresini sıkıca kapatmıştı: «Hay oğul Karçar insan için tıpkı böğelek gibi tehlikelidir, o bir azgın canavardır, hep bir yerde toplamışımdır, gel gidelim, semizini al zayıfını bırak» dedi.
Aldı Deli Karçan ağıla pireli yere getirdi. Deli Karçarı çini çıplak eyledi, ağıla soktu. Pireler Deli Karçara üşüştüler. Gördü başa çıkamıyor, «Medet Dede, kerem eyle Allah aşkına kapıyı aç çıkayım» diye çırpındı. Dede Korkut: «Oğul Karçar ne gürültü patırtı  ediyorsun, getirdim, bu ısmarladığın şeydi, noldun böyle bunaldm,  semizini  al zayıfını bırak» dedi. Deli Karçar: «Hey Dede Sultan,Tanrı bunun semizini de alsın zayıfını da alsın,  derhal beni kapıdan dışan çıkar, medet» dedi.
Dede kapıyı açtı, Deli Karçar çıktı. Dede gördü ki Delinin canına  geçmiş, başının derdine düşmüş gövdesi pireden görünmez, yüzü gözü belirmez. Dedenin  ayağına kapandı. Allah aşkına beni kurtar dedi. Dede Korkut: «Var oğul kendini suya at» dedi. Deli Karçar koşarak vardı suya atladı. Pireler, suya aktı gitti. Geldi elbisesini  giydi, evine gitti. Ağır düğün hazırlığını  yaptı.
Oğuz zamanında bir yiğit ki evlense  ok atardı, oku nereye düşse orada gelin odası dikerdi. Beyrek  Han da okunu attı, dibine gelin  odasını  dikti.
Adaklısından  gelin  hediyesi   olarak  bir kırmızı  kaftan geldi. Beyrek giydi. Arkadaşlanna bu iş hoş gelmedi, üzüldüler. Beyrek:
«Niye  üzüldünüz»  dedi.
«Nasıl  üzülmeyelim,  sen kızıl kaftan giyiyorsun, biz ak kaftan  giyiyoruz»  dediler.
«Bu kadar şeyden  ötürü niye üzülüyorsunuz, bugün ben giydim, yarın sağdıcım  giysin,  kırk güne kadar sıra ile giyiniz, ondan sonra bir dervişe verelim.»
Kırk yiğit ile yiyip içip oturuyorlardı. Gözü çıkası, eli ko- pası kâfirin casusu bunları casusladı, varıp Bayburd Hisarının Beyine  haber verdi. «Ne  oturuyorsun sultanım, Pay Pi- çen o sana vereceği  kızı Beyreğe verdi, bu gece gelin odasına giriyor.» dedi. Soyu sopu kuruyaşı o melun da, yedi yüz kâfir ile dört nala yola çıktı.
Beyrek gelin odası içinde yiyip içip habersiz oturuyordu. Gece  uykusunda kâfir otağa saldırdı. Sağdıcı kılıcını sıyırdı eline aldı: «Benim başım Beyreğin  başına kurban olsun» dedi. Sağdıç  paralandı, şehit oldu. Derin olsa batırır, kalabalık korkutur; at işler er övünür, yayan  erin umudu olmaz. Otuz dokuz yiğit ile Beyrek  esir gitti.
Tan  ağardı,  güneş  doğdu. Beyreğin  babası  anası baktı gördü ki gerdek görünmez  olmuş. Ah ettiler, akılları başlarından gitti. Gördüler ki uçanlardan kuzgun kalmış, tazı dolaşmış yurtta kalmış, gelin odası paralanmış, sağdıç şehit olmuş. Beyreğin  babası kaba sangını kaldırıp yere çaldı; çekti yakasını yırttı, “oğul! oğul!” diyerek böğürdü acı acı haykırdı. Ak bürçekli anası boncuk boncuk ağladı,-gözünün yaşım döktü, acı tırnaklan ak yüzünü yırttı, al yanağım yırttı, kargı gibi kara saçını  yoldu, ağlayarak  sızlayarak  evine geldi. Pay Püre Beyin penceresi altın otağına kara ağıt, kara yas figan girdi. Kızı gelini gülmez oldu, kızıl kına ak eline yakmaz oldu. Yedi kız kardeşi ak çıkardılar karalar  giydiler;  «Vay beyim kardeş,  muradına maksuduna ermeyen  yalnız kardeş!» deyip ağlaştılar inileştiler. Beyreğin yavuklusu, Banu Çiçek, karalar giydi ak kaftanını çıkardı, güz elması  gibi al yanağıni çekti yırttı.
Vây  al  duvağımın sahibi
Vây  alnımın başımın umudu
Vây  şah  yiğidim vây  şahbaz yiğidim
Doyuncaya  kadar yüzüne bakmadığım hanım yiğit
Nereye gittin beni  yalnız koyup canım yiğit
Göz açıp gördüğüm
Gönül ile sevdiğim
Bir  yastıkta baş koyduğum
Yolunda öldüğüm kurban olduğum
Vây  Kazan Beyin güveni
Vây  kudretli Oğuzun imrenileni
Han Beyrek
diyip zâ n zarı ağladı.
Bunu işitip Kıyan Selçuk  oğlu Deli Dündar ak çıkardı kara giydi. Beyreğin  yar ve yoldaşları  akı çıkarıp karalar giydiler. Kudretli  Oğuz  Beyleri  Beyrek  için  büyük yas  tuttular; umutlarını  kestiler.
Bunun üzerinden on altı yıl geçti,  Beyrek  ölü mü diri mi bilmediler.
Bir gün kızın kardeşi Deli  Karçar Bayındır Hanın divanına geldi,  dizini çöktü;  «Devletli Hânın  ömrü uzun olsun, Beyrek  sağ olsa on altı yıldan beri gelirdi, bir yiğit olsa, dirisi haberini getirse,  sırmalı  kaftan,  altın  akçe  verirdim, ölüsü haberini getirene  kız kardeşimi  verirdim» dedi. Böyle  deyince kolu kanadı kırılası Yalancı oğlu Yaltacuk: «Sultanım  ben varayım, ölü diri haberini getireyim»  dedi.
Meğer  Beyrek  buna bir gömlek bağışlamıştı,  giymezdi, saklardı. Vardı, gömleği kana mana batırdı,  Bayındır Hanın önüne getirip bıraktı. Bayındır Han: «Bre bu ne gömlektir?» diye sordu. Yalancı oğlu Yaltacuk: «Beyreği  Kara Derbentte öldürmüşler, işte  nişanı  sultanım»  dedi.
Gömleği  görünce  Beyler hüngür hüngür ağlaştılar, çığırıştılar. Bayındır Han: «Bre niye ağlıyorsunuz, biz bunu tanımayız,  adaklısına  götürün  görsün,  o iyi bilir,  Çünkü o dikmiştir, yine o tanır» dedi.
Vardılar gömleği  Banu Çiçeğe ilettiler. Gördü;  tanıdı,
«odur» dedi, çekti  yakasını  yırttı, acı “tırnakları ak yüzünü parçaladı,  güz elması  gibi al yanağını  kan içinde bıraktı.
«Vây  göz  açıp  gördüğüm Gönül verip  sevdiğim Vây al  duvağımın sahibi
Vây  alnımın başımın umudu
Han  Beyrek”
diye ağladı. Babasına  anasına haber oldu, allı yeşilli yurduna yas  doldu; ak çıkardılar kara giydiler.  Kudretli  Oğuz Beyleri  Beyrekten umut kestiler.
Yalana  oğlu Yaltacuk küçük düğününü yapü,  büyük düğününe  gün belirledi.
Beyreğin  babası Pay Püre Bey de bezirganlarını çağırdı yanına getirdi;  «Bre  bezirganlar  vann,  iklim  iklim  arayın. Beyreğin  ölü diri haberini getirirsiniz belki»  dedi.
Bezirganlar  hazırlık gördüler. Gece  gündüz demeyip yürüdüler. Sonunda  Parasann  Bayburt Hisarına geldiler. Meğer o gün kâfirlerin kutsal günleri imiş. Her biri yemekte  içmekte  idi. Beyreği  de getirip kopuz çaldırıyorlardı. Beyrek yüce çardaktan  baktı bezirgânlan gördü. Bunları gördüğünde haberleşti  görelim Hânım ne haberleşti:
Düz engin havası hoş yerden gelen kervancı Be y babamın kadın anamın hediyesi  kervancı Ayağı uzun  küheylan ata  binen  kervancı Ünümü anla  sözümü dinle kervancı
Ulaş  oğlu  Salur Kazam sorar olsam sağ mı kervancı
Kudretli Oğuz  içinde
Kıyan Selçuk oğlu Deli Dûndar sorar olsam sağ mı kervancı
Kara Göne oğlu Kara Budağı sorar olsam sağ mı kervancı
Ak sakallı babamı
Ak pürçekli anamı sorar olsam sağ mı kervancı
Göz açıp da gördüğün
Gönül ile sevdiğim
Pay Piçen kızı Banu Çiçek evde mi kervancı
Yoksa kimseye vardı mı kervancı
Söyle bana
Kara başım kurban olsun kervancı sana
dedi. Bezirganlar da:
Sağ mısın esen misin canım Bamsı
On altı yılın özlemlisi Beyim Bamsı
Kudretli Oğuz  içinde
Kazan Beyi sorar olsan sağdır Bamsı
Kıyan Selçuk oğlu Deli Dûndar sorar olsan sağdır Bamsı
Kara Göne oğlu Budağı sorar olsan sağdır Bamsı
O Beyler ak çıkardı kara giydi senin için Bamsı
Ak  sakallı  babanı
Ak bürçekli ananı sorar olsan sağdır Bamsı
Ak çıkarıp kara giydiler senin için Bamsı
Yedi kız kardeşini yedi yol aynmmda ağlar gördüm Bamsı
Güz elması  gibi al yanaklarını yırtar gördüm Bamsı
Vardı gelmez  kardeş diye feryad eder gördüm Bamsı
Göz açıp da gördüğün
Gönül verip sevdiğin
Pay  Piçen kızı Banu Çiçek
Küçük düğününü yaptı büyük düğününe gün sayıyor
Yalancı oğlu Yaltacuğa varır gördüm
Han Beyrek
Parasarın Bayburt Hisarından uçmağa bak
Allı pullu gerdeğine gelmeğe bak
Gelmez  olsan
Pay Piçen kızı Banu Çiçeği aldırdın bunu böyle bil.»
diye cevap verdiler. Beyrek  kalktı, ağlaya ağlaya kırk yiğidinin yanma geldi. Kaba sarığı kaldırdı yere çaldı. «Hey  benim kırk arkadaşım, biliyor musunuz neler oldu? Yalancı oğlu Yaltacuk  benim  ölüm  haberimi  iletmiş,  penceresi altın otağına  babamın karayası  dolmuş, kaza benzer kızı gelini ak çıkarmış kara giymiş göz açıp da gördüğüm, gönül verip sevdiğim Banu  Çiçek Yalancı oğlu Yaltacuğa  varır olmuş»  dedi: Böyle  deyince  kırk  yiğidi kaba sarıklarını  kaldırdılar yere çaldılar, böğüre böğüre  ağlaştılar,  haykırıştılar,  dövündüler.
Meğer kafir Beyinin bir bekâr kızı var idi. Her gün Beyre- ği görmeğe  gelirdi. O gün yine görmeğe  geldi.  Baktı  gördü Beyrek  çok üzülmüş. Kız: «Niçin üzgünsün Hânım yiğit? Geldikçe seni şen görürdüm, gülerdin oynardın, şimdi noldun?» dedi. Beyrek  «Nasıl  üzülmeyim? On altı yıldır babanın esiriyim. Babaya  anaya, akrabaya, kardeşe hasretim  ve hem bir kara gözlü yavuklum  var idi,  Yalancı  oğlu Yaltacuk  derler bir kişi var idi, varmış yalan söylemiş, beni öldü demiş, ona varır olmuş» dedi. Böyle  söyleyince kız -Beyreğe âşık olmuştu-: «Eğer seni hisardan aşağı urgan ile sallandıracak olursam,  babana anana  sağlık ile varacak  olursan  beni burada gelip helâllığa  alır mısın?»  dedi.
Beyrek  and içti:  «Kılıcıma doğranayım, okuma saplanayım, yer gibi kertileyim,  toprak gibi savrulayım sağlık ile varacak olursam Oğuza, gelip seni helâllığa  almazsam»  dedi.
Kız da urgan getirip  Beyreği  hisardan aşağı  sallandırdı. Beyrek  aşağı  baktı kendisini yer yüzünde gördü. Allaha şük- reyledi, yola düştü. Giderek kâfirin at sürüsüne geldi. «Bir at bulursam tutayım bineyim» dedi.  Baktı  gördü kendisinin  deniz tayı boz aygırı burada otlayıp  duruyor.  Boz  aygır da Beyreği görüp tanıdı, iki ayağının  üzerine kalktı kişnedi. Beyrek de bunu övmüş görelim  Hanım  nasıl  övmüş:
Açık açık meydana benzer senin  alıncığın
İki şebçerağ a (1)  benzer senin  gözceğizin
İbrişime benzer senin  yeleceğin
İkiz kardeşe benzer senin  kulakçığın
Eri amacına ulaştırır senin  o güzel sırtın
At  demem  sana  kardeş  derim  kardeşimden daha iyi
Başıma iş  geldi arkadaş derim arkadaşımdan daha iyi
((1)  Şebçerağa: Gece  vakti, parlak ışıklar saçan  bir cevher. Söylentiye göre  su sığırı, bazı geceler karaya otlamak  için çıktığında  ağzında şebçerağla birlikte çıkarmış  ve bu cevheri  otlayacağı yere bırakıp onun  aydınlığıyla  otlarmış. Durr-i  şebgûn  dà denir. Şebçerağ: Hipopotöm (su  aygırı)ın gece  taşıdığı bir tür masal taşı)
At başını kaldırdı, bir kulağını  dikip Beyreğe karşı  geldi. Beyrek  atın göğsünü kucakladı, iki gözünü öptü.  Sıçradı bindi, hisarın kapısına geldi. Otuz dokuz arkadaşını gözetmesini istedi, görelim Hânım nasıl istedi:
Beyrek der:
Bre aykırı dinli kâfir
Benim ağzıma söğüp duruyordun dayanamadım
Kara domuz etinden yahni yedirdin dayanamadım
Tanrı bana yol verdi gider oldum bre kâfir
Otuz dokuz yiğidimi iyi sakla bre  kâfir
Birini eksik bulsam yerine on öldüreyim
Onunu eksik bulsam yerine yüzünü öldüreyim bre kâfir
Otuz dokuz yiğidimi iyi sakla bre kâfir
dedi,  sonra  yürüdü gitti. Kırk kâfir atlandılar,  ardına düştüler. Kovalayıp gittiler, yetişemediler döndüler.
Beyrek  Oğuza  geldi. Baktı gördü bir ozan gidiyor.
«Bre ozan nereye  gidiyorsun?»  diye sordu.
«Bey yiğit düğüne gidiyorum.»
«Düğün  kimin?»
«Yalancı  oğlu Yaltacuğun.»
«Bre kimin nesini  alıyor?»
«Han  Beyreğin adaklısını.»
«Bre ozan kopuzunu bana ver atımı sana vereyim. Sakla, geleyim  değerini getireyim  alayım.»
«Avazım kısılmadan,  sesim  kalınlaşmadan  bir attır elime geçti, götüreyim  saklayayım»  diyerek Ozan kopuzu Bey- reğe  verdi.
Beyrek  kopuzu  aldı,  babasının  yurduna  yakın  geldi. Baktı gördü ki birkaç çoban yolun kenarına oturmuş ağlıyorlar, hem durmayıp taş yığıyorlar.
«Bre çobanlar, bir kişi yolda taş bulsa yabana atar, siz bu yolda bu taşı  niçin yığıyorsunuz?»
«Bre  sen  seni bilirsin, bizim hâlimizden  haberin yok.»
«Bre  ne hâliniz vardır?»
«Beyimizin  bir oğlu var idi, on altı yıldır ölü diri haberini kimse bilmez; Yalancı oğlu Yaltacuk derler, ölü haberini getirdi, adaklısını ona verir oldular, gelir buradan geçer, vura-. lım onu, ona varmasın eşine dengine varsın» dediler.
Beyrek
«Bre yüzünüz ak olsun, ağanızın ekmeği size helâl olsun» dedi.
Oradan babasının yurduna geldi. Meğer evlerinin önünde bir büyük ağaç var idi. Dibinde bir güzel pınar var idi. Beyrek baktı gördü kim küçük kız kardeşi pınardan su almağa geliyor, «Kardeş Beyrek!» diye ağlıyor inliyor; «Toyun düğünün kara oldu» diye döğünüyor. Beyreğe dayanılmaz ayrılık acısı  çöktü,  dayanamadı,  buldur buldur gözünün yaşı akıp gitti. Çağırarak burada söyler, görelim Hânım ne söyler:
Bre kız ne ağlıyorsun ne bağırıyorsun ağam diye
Yandı  bağrım yakıldı  içim
Yoksa  ağan gitmiş gelmemiş midir?
Yüreğine kaynar yağlar mı dökülmüştür
Kara bağrın mı sarsılmıştır
Ağam diye ne ağlarsın inilersin
Yandı bağrım  yakıldı  içim
Karşı yatan kara dağı sorar olsam kimin yaylağı
Soğuk  soğuk sularını sorar olsam kimin içmesi
Tavla tavla koç atları sorar olsam kimin bineği
Katar katar develeri  sorar olsam kimin katarı
Ağıllarda akça  koyunu sorar olsam kimin sürüsü
Karalı mavili otağı sorar olsam kimin gölgesi
Ağız dilden kız kişi haber bana
Kara başım kurban olsun bugün sana
Kız der:
Çalma ozan söyleme  ozan
Benim gibi yaslı kızın nesine gerek ozan
Karşı yatan kara dağı sorar olsan
Ağam Beyreğin  yaylası idi
Ağam Beyrek gideli yaylayamm yok
Soğuk soğuk  sularını sorar  olsan
Ağam Beyreğin içmesi idi
Ağam Beyrek gideli içenim yok
Tavla tavla  koç  atları sorar olsan
Ağam Beyreğin bineği idi
Ağam Beyrek gideli  binenim yok
Katar katar develeri sorar olsan
Ağam Beyreğin katarı idi
Ağam Beyrek gideli yükleyenim yok
Ağıllarda  akça  koyunu sorar olsan
Ağam Beyreğin sürüsü idi
Ağam Beyrek gideli şölenim yok
Karalı mavili  otağı sorar  olsan
Ağam Beyreğindir
Ağam Beyrek gideli göçenim yok
Yine kız der:
Bre ozan
Karşı yatan kara dağdan geldiğinde geçtiğinde
Beyrek adlı bir yiğide raslamadın  mı
Taşkın suları aşıp geldiğinde  geçtiğinde
Beyrek adlı bir yiğit görmedin  mi?
Ağır adlı şehirlerden  geldiğinde  geçtiğinde
Beyrek adlı bir yiğide rastlamadın  mı
Bre ozan gördün ise söyle bana
Kara başım kurban olsun  ozan  sana
Kız yine der:
Karşı yatan kara dağım yıkılmıştır
Ozan  senin haberin yok
Gölgelice ulu ağacım kesilmiştir
Ozan senin haberin yok
Dünyalıkta bir kardeşim alınmıştır
Ozan senin haberin yok
Çalma ozan söyleme ozan
Benim gibi yaslı kızın nesine gerek ozan
Az ötende düğün var düğüne varıp  öt
Beyrek bundan geçti, büyük kız kardeşlerinin yanma geldi. Baktı  gördü kız kardeşleri  karalı mavili  oturuyorlar. Çağırıp Beyrek  söyler, görelim Hânım ne söyler:
Sabah gün doğanda yerinden kalkan kızlar
Ak otağı bırakıp  kara  otağa giren kızlar
Ak çıkarıp, kara  giyen kızlar
Yürek gibi katılaşan yoğurttan ne var
Kara  saç  altında bazlamaçtan ne var
Dağarcığımızda ekmekten ne var
Üç gündür,  yoldan geldim doyurun beni
Üç güne  varmasın Allah sevindirsin sizi
Kızlar  vardılar yemek  getirdiler.  Beyreğin  karnını  doyurdular.  Beyrek:  «Ağanızın başı ve gözü sadakası eski kaftanınız var ise giyeyim  düğüne varayım,  düğünde elime kaftan verirler, tekrar kaftanınızı  geri  vereyim»  dedi. Vardılar, Beyreğin  kaftanı  var imiş, buna verdiler. Aldı giydi, boyu boyuna, beli beline, kolu koluna yakıştı. Büyük kız kardeşi bunu Beyreğe benzetti, kara çekme gözleri kan yaş doldu. Söylemiş, görelim Hanım ne söylemiş:
Bre Ozan!
Kara  çekik gözlerin keskince bakabilseydi
Ağam Beyrek diyeydim ozan  sana
Yüzünü kara saç örtme şeydi
Ağam Beyrek diyeydim ozan sana
Sağlam sağlam bileklerin solmasaydı
Ağam Beyrek diyeydim ozan sana
Salına  salına  yürüyüşünden
Aslan gibi duruşundan
Kasıla kasıla bakışından
Ağam Beyreğe benzetirim ozan seni
Sevindirdin yerindirme ozan beni
Kız bir daha söylemiş:
Çalma ozan  söyleme ozan
Ağam Beyrek gideli bize ozan geldiği yok
Üstümüzden kaftanımızı aldığı yok
Boynuzu burma koçlarımızı aldığı yok
Beyrek:  «Gördün mü, kızlar bu kaftan ile beni tanıdılar, kudretli Oğuz  Beyleri de tanıyabilirler.  Göreyim  Oğuzdan benim dostum  düşmanım  kimdir?»  diye düşünüp kaftanı  sıyırdı, kaldırdı kızların üstüne atıverdi. «Bana ne sizden, bana ne Beyrekten; bir eski kaftan verdiniz, benim başımı beynimi aldınız»  deyip yürüdü, bir eski  deve çuvalı buldu, deldi boynuna geçirdi, kendisini deliliğe verdi. Sürdü düğüne geldi.
Baktı ki düğünde güveyi ok atıyor. Kara Göne  oğlu Budak, Kazan Bey oğlu Uruz, beyler başı Yigenek Gaflet Koça oğlu Şîr Şemseddin kızın kardeşi Deli Karçar beraber ok atıyorlardı. Ne  zaman ki Budak atsa  Beyrek «Elin var olsun!» diyordu. Uruz atsa  «Elin var olsun!» diyordu, Yigenek atsa
«Elin var olsun!» diyordu. Şîr Şemseddin atsa  «Elin var olsun!» diyordu, güveyi atsa «Elin kurusun, parmakların çürüsün, hay domuz oğlu domuz!»  diyordu; «Güveyilere kurban ol!»  diyordu.  Yalancı  oğlu  Yaltacuğun  öfkeleneceği tuttu:
«Bre babasından yeminli sümsük! sana düşer mi bana bu gibi söz söylemek? Gel bre densiz, benim yayımı çek, yoksa şimdi boynunu vuranım!» dedi. Böyle  deyince  Beyrek  yayı  aldı çekti, kabzasından  yay iki parça oldu. Kaldırdı önüne bıraktı, «Çıplak yerde çayır kuşu vurmak için iyi» dedi. Yalancı oğlu Yaltacuk yay ufandığına çok kızdı: «Bre Beyreğin  yayı vardır, getirin!»  dedi. Vardılar getirdiler,  Beyrek  yayı  gördüğünde yoldaşlarını  andı ağladı,  der:
Duldalarda  gerdiğim
Gön kesimini temiz tuttuğum
Aygırların  kuyruk  kılından
Düşman elinde örülmüş  tirkeşlim
Aygır verip değiştiğim ok kirişli sert yayım
Boğa verip aldığım boğmalı kirişim
Sıkıntılı yerde koydum geldim
Otuz  dokuz arkadaşım iki kervancım
Sonra  Beyrek: «Beyler  sizin aşkınıza çekeyim yayı, atayım oku» dedi. Meğer güveyinin yüzüğüne  nişan  alıyorlardı. Beyrek  ok ile yüzüğü vurdu paraladı. Oğuz beyleri bunu görünce el ele çaldılar gülüştüler.
Kazan  Bey bakıp seyrediyordu. Adam gönderdi  Beyreği çağırdı. Deli  ozan geldi, baş indirdi, ağır bastı,  selâm  verdi.
Gün doğanda sapa yerde dikilince ak  otağlı
Atlas ile yapılınca gök  sayvanlı
Tavla tavla çekilince şahbaz atlı
Çağırıp yardım isteyince  bol  yiğitli
Çalkalandığında yağ  dökülen bol  bereketli
Darda kalmış yiğidin koruyanı
Yoksulun miskinin umudu Bayındır Hanın güveyisi
Yırtıcı kuşun yavrusu
Türkistanın direği Amit suyunun  aslanı
Karacuğun kaplanı
Konur atın sahibi Hânım Uruzun sahibi
Ünümü anla sözümü dinle
Sabah ezanı kalkmışsın
Ak ormana gitmişsin
Ak kavağın budağından sallayarak  geçmişsin
Can yaycığını eğmişsin
Otağını kurmuşsun
Okcağını  kurmuşsun
Adını gelin odası koymuşsun
Sağda oturan sağ Beyler
Eşikteki inançlılar
Dipte oturan has Beyler
Kutlu olsun devletiniz
dedi. Böyle  söyleyince Kazan Bey: «Bre deli ozan benden ne dilersin,  çadırlı otağ mı dilersin, kul hizmetçi mi dilersin, altın akçe mi dilersin, vereyim» dedi. Beyrek: «Sultanım  beni bıraksan da şölen  yemeğinin  yanına varsam, karnım açtır, doyursam» dedi. Kazan: «Deli ozan devletini tepti, Beyler bugünkü Beyliğim  bunun olsun, bırakın nereye  giderse  gitsin, neylerse  eylesin»  dedi.
Beyrek  şölen  yemeğinin  yanına  geldi.  Karnını  doyurduktan sonra kazanları  tepti,  döktü devirdi.  Yahninin kimini sağına, kimini soluna atar. Sağdan gideni sağ alır, soldan gideni  sol  alır. Haklıya  hakkı değsin, haksıza yüzü karalığı değsin.
Kazan Beye  haber oldu: «Sultanım  deli ozan hep yemeği döktü»  dediler;  «Şimdi  kadınların  yanına  varmak  istiyor» Kazan: «Bre  bırakın kadınların yanma  da varsın»  dedi.
Beyrek  kalktı, kadınların yanına vardı.  Zurnacıları kovdu,  davulcuları  kovdu,  kimini  dövdü,  kiminin  başını yardı. Kadınların oturduğu otağa geldi, eşiğin ortasına  oturdu. Bunu gören Kazan Beyin hatunu  boyu  uzun  Burla  kızdı:  «Bre atası densizlikte birinci  kendi  edepsiz,  sana  düşer mi izinsiz  benim yanıma gelesin» dedi. Beyrek: «Hânım, Kazan Beyden bana  buyruk oldu,  bana  kimse  karışamaz» dedi. Burla  Hatun: «Bre madem ki Kazan Beyden buyruk olmuştur, bırakın otursun» dedi. Yine  döndü  Beyreğe der:
«Bre deli  ozan  peki maksadın nedir?» Beyrek: «Hânım maksadım odur ki kocaya varan  kız   kalksın oynasın,  ben kopuz  çalayım» dedi.
Kısırca Yenge  derler  bir hatun  var idi, ona  dediler.  «Bre Kısırca Yenge  kalk sen  oyna, ne bilir deli  ozan» dediler. Kısırca Yenge  kalktı:  «Bre deli ozan  kocaya varan kız benim»  dedi, oynamağa başladı.   Beyrek  kopuz   çaldı   söyledi,  görelim Hânım ne söyledi:
And içmişim kısır kısrağa bindiğim  yok
Binip gazâ, meydanına vardığım yok
Öküz ardında çobanlar sana  bakar
Buldur buldur gözlerinin  yaşı  akar
Sen onların yanına var
Muradını onlar verir iyi  bil
Seninle benim işim  yok
Kocaya varan kız kalksın
Kol sallayıp oynasın
Ben kopuz çalayım
Kısırca Yenge, «Vây bana bir haller gelecek,  deli  beni görmüş gibi söylüyor»  dedi, vardı yerinde oturdu.
Bu sefer Boğazca (Boğaz=gebe) Fatma derler bir hatun var idi, «kalk sen oyna»  dediler. Kızın kaftanını  giydi, «Çal  bre deli ozan, kocaya  varan kız benim oynayayım»  dedi. Deli  ozan:
And  içeyim bu  sefer boğaz kısrağa bindiğim  yok
Binip  gazâ  meydanına vardığım  yok
Evinizin  ardı  derecik değil  miydi
Köpeğinizin adıBarak değil  miydi
Senin adın kırk oynaşlı Boğazca Fatma değil  miydi
Daha ayıbını açarım  iyi bil dedi.
Ekledi:
Seninle benim  oyunum  yok
Var yerine otur
Kocaya varan  yerinden  kalksın
Var yerine  otur
Kocaya varan yerinden  kalksın
Ben kopuz  çalayım
Kol sallayıp oynasın
dedi. Böylece Boğazca Fatma:
Boy boy boğmalar çıkar deli ozan
Gelip tatlıca söyleşmelerimizi bozan
Olanca  ayıbımızı başımıza  kakan
Ellerin içinde yüz suyumuz döküp ırzımıza söyleyen
deyip yerine oturdu; Banu Çiçek’e:
Bak kız senin yüzünden bize neler dendi
Kalk oynarsan oyna oynamazsan  cehenneme  kayna
Beyrekten sonra başına bunlar geleceği belliydi. Deyince Gelinin Kaynanası Burla Hatun: «Kız kalk oyna, elinden ne gelir?» deyip izin verdi.
Banu Çiçek: «Acep bana ne diyecek?» düşüncesinde kırmızı kaftanını giydi, ellerini yenine çekti gözükmesin diye, oyuna girdi; «Bre deli ozan çal, kocaya varan kız benim, oynayayım» dedi.
Beyrek der:
Han  kızı sensin, evet, belli
Ben bu yerden gideli olmuşsun deli
Nice karlar yağmış dize çıkmış
Han  kızının  evinde kul halayık  tükenmiş
Maşrapa almış  suya varmış  kar soğoğunda
Bileğinden on parmağını soğuk  vurmuş
Kızıl altın getirin
Han kızma parmak yontun
Ak gümüş  getirin
Han  kızına  tırnak yontun
Ayıplıca Han kızı Kocaya varmak  ayı p olur
Bunu işitince Banu Çiçek kızdı: «Bre deli ozan ben ayıplı mıyım ki, bana ayıp koşuyorsun» dedi; gümüş gibi ak bileğini açtı, elini çıkardı. Beyreğin geçirdiği yüzük göründü. Beyrek yüzüğü tanıdı. Burada söylemiş,  görelim Hânım ne söylemiş:
Beyrek gideli yüksek tepenin başına çıktın mı kız
Kıvranıp dört yanına baktın mı kız
Kargı gibi kara saçını  yoldun  mu kız
Kara gözden acı yaşı m döktün mü kız
Güz elması  gibi al yanağını yırttın mı kız
Gelenden geçenden
Beyreğin  haberini sordunmu kız
Sevdiğim Bamsı Beyrek diye ağladın mı kız
Sen kocaya varıyorsun altın yüzük benimdir ver bana kız
Kız der:
Beyrek  gideli yüksek  tepenin  başına  çıktığım çok
Kargı gibi saçımı yolduğum çok
Güz elması gibi al yanağımı yırttığım çok
Vardı gelmez bey yiğidim
Han yiğidim Beyrek diye ağladığım çok
Seviştiğim Bamsı Beyrek sen değilsin
Altın  yüzük senin değildir
Altın yüzükte çok  nişan  vardır
Altın yüzüğü istiyorsan nişanını söyle
Beyrek der:
Gün doğanda Han Kızı yerinden kalkmadın mı
Boz  aygırın beline binmedin mi
Senin evinin önünde yaban geyiği yıkmadım mı
Sen beni yanına  çağırmadın mı
Seninle meydanda at koşturmadık mı
Senin  atını benim atım geçmedi  mi
Ok  atınca ben senin okunu  geride bırakmadım mı
Güreşte ben seni yenmedim mi
Üç öpüp bir ısırıp
Altın yüzüğü paramağına  geçirmedim  mi
Seviştiğin Bamsı Beyrek ben değil miyim
Böyle diyince, kız tanıdı bildi ki Beyrektir, cübbesi ile çuhası ile Beyreğin ayağına kapandı. Beyreğe dadılar kaftan giydirip donattılar. Hemen kız sıçradı ata bindi,  Beyreğin babasına anasına müjdeye koşturup gitti. Kız der:
Kıvrım kıvrım kara dağın yıkılmıştı yüceldi sonunda
Kanlı kanlı suların çekilmişti çağladı sonunda
Kaba ağacın kurumuştu yeşerdi sonunda
Şahbaz atın  kocamıştı tay verdi sonunda
Kızıl develerin iki büklümdü  yavru verdi sonunda
Ak koyunun kocamıştı  kuzu verdisonunda
On altı  yıllık hasretin oğlun  Beyrek geldi  sonunda
Kayın baba kaynana  muştuma ne verirsiniz
Beyreğin babası anası der:
Dilin için öleyim gelinciğim
Yoluna kurban olayım gelinciğim
Yalan ise bu sözlerin gerçek olsun gelinciğim
Sağ esen çıkıp gelse
Karşı yatan  kara  dağlar  sana  yatak  olsun
Soğuk soğuk  suları  sana  içme  olsun
Kulum  halayığım sana  câriye   olsun
Şahbaz atlarım  sana  binek  olsun
Katar katar  develerim sana  kervan  olsun
Ağıllarda akça  koyunum sana  şölen  olsun
Altın akçem  sana harçlık olsun
Penceresi altın otağım sana gölge olsun
Kara başım kurban olsun  sana  gelinciğim
Bu arada beyler Beyreği getirdiler. Kazan Bey: «Müjde Pay Püre Bey oğlun geldi» dedi. Pay Püre Bey: «Oğlum olduğun u  şundan bileyim,   serçe  parmağını kanatsın,  kanını mendile silsin, gözüme süreyim, açılacak olursa oğlum Bey- rektir» dedi. Çünkü ağlamaktan gözleri görmez olmuştu. Mendili gözüne sürünce Allah Taâlâ kudreti ile gözü açıldı. Babası anası sevinç haykırışlarında yeri göğü çınlattılar, Beyreğin ayağına kapandılar:
Penceresi altın otağımın kabzası oğul
Kaza benzer kızımın gelinimin çiçeği oğul
Görür gözümün aydını oğul
Tutar belimin kuvveti oğul
Kudretli Oğuzun imrendiği canım oğul
diyerek  çok  ağladı, Allahına şükürler eylediler.
Yalancı  oğlu Yaltacuk  bunu işitti. Beyreğin  korkusundan kaçtı kendisini Dana Sazına  attı. Beyrek ardına düştü, kovalaya kovalaya saza düşürdü. Beyrek der: «Bre ateş getirin!» Getirdiler,  sazı ateşe  verdiler.  Yaltacuk gördü ki yanıyor, sazdan çıktı. Beyreğin ayağına kapandı. Kılıcı altından geçti. Beyrek de suçundan geçti. Kazan Bey der: «Gel muradına eriş.»  Beyrek:  «Arkadaşlarımı  çıkarmayınca, hisarı almayınca murada erişmem»  dedi.
Kazan Bey, Oğuzuna, «Beni  seven  atına binsin!» dedi.
Kudretli Oğuz beyleri an sudan abdest aldılar, ak alınlarını yere  kodular, iki rekât  namaz  kıldılar. Adı  güzel  Muhammedi  yâd  ettiler.  Gümbür  gümbür  davullar  dövüldü. Burmas altın, tunç borular öttü. Bir kıymet savaş oldu, meydan dolu baş oldu. Şökli  Meliki böğürderek Kazan Bey attan yere düşürdü.  Kara Tekürü  Deli  Dündar  kılıçladı  yere  düşürdü. Kara Arslan Meliki Kara Budak yere düşürdü.  Derelerde kâfire kırgın girdi, Yedi kâfir Beyi  kılıçtan geçti. Beyrek, Yigenek, Kazan Bey, Kara Budak, Deli  Dündar, Kazan oğlu Uruz Bey bunlar kaleye yürüyüş ettiler. Beyrek otuz dokuz yiğidinin yanma geldi, onları  sağ ve esen gördü. Allaha şükreyledi. Kâfirin kilisesini yıktılar, yerine mescit yaptılar. Keşişlerini  öldürdüler.  Ezan  okuttular. Yüceler yücesi  Ulu Tanrı adına hutbe okuttular. Kuşun  alaca  kanını kumaşın temizini, kızın güzelini, dokuz sıra işlenmiş  altın sırmalı çuhanın en iyisini Hanlar Hanı Bayındırın  payına  ayırdılar. Pay Püre Beyin oğulcuğu Beyrek Melikin  Kızını aldı, ak evine ak otağına  geri döndü.  Banu Çiçek  ile Beyrekin  düğünü başladı.
Bu kırk yiğidin  bir kaçına  Han  Kazan, bir kaçına Bayındır Han  kızlar verdiler. Beyrek de yedi  kız  kardeşini  yedi  yiğide verdi.  Kırk yerde  otağ  dikti. Otuz  dokuz  kız talihli  talihine birer  ok  attı. Otuz  dokuz yiğit okunun  ardınca  gitti,  Kırk gün kırk gece toy düğün  eylediler. Beyrek yiğitleri ile  murat verdi,  murat aldı. Dedem Korkut  geldi, neşeli havalar  çaldı, destan  söyledi deyiş  dedi, gazi  erenler başına  ne  geldiğini söyledi, bu Oğuznâme Beyreğin olsun  dedi.
Dua  edeyim  Hânım:
Yerli kara dağların  yıkılmasın.
Gölgeli  ulu ağacın kesilmesin.
Ak sakallı  babanın yeri cennet olsun.
Ak bürçekli ananın yeri cennet olsun.
Oğul ile kardeşten ayırmasın.
Son  nefesindeyken  can  arı  imandan  ayırmasın.
Amin âmin diyenler Tanrının yüzünü görsün.
Derlesin  toplasın  günâhınızı  adı güzel  Muhammed  Mustafanın yüzü suyuna bağışlasın  Hânım  hey!…

KANGLI KOCA OĞLU KAN TURALI :

Oğuz  zamanında  Kangh  Koca  derlerdi bir gürbüz er var idi. Yetişmiş  bir yiğit oğlu var idi, adına Kan Turalı derlerdi.
Kangh Koca: “Ya erenler, babam öldü ben kaldım, yerini yurdunu tuttum, yarınki gün ben öleceğim oğlum kalacak, bundan daha iyisi yoktur ki gözüm görürken oğul gel seni evlendireyim” dedi. Oğlu: “Baba madem ki evlendireyim  diyorsun, bana lâyık kız nasıl olur?” Ben yerimden kalkmadan  o kalkmış olmalı, ben kara koç atıma binmeden o binmiş olmalı, ben kanlı kâfir eline varmadan o varmış bana baş getirmiş olmalı” dedi. Kangh Koca der: “Oğul sen kız istemezmişsin, bir yiğit bahadır istermişsin, o yorulup didinsin  sen yiyesin içesin gün geçiresin.”
“Evet canım baba öyle isterim, ya varıp bir cici bici Türkmen Kızı alırsan; ne yaparım?  Ellesem  eli kırılıverir, söylesem sözü yok, dillesem dili…”
Kangh Koca: “Oğul kız görmek senden, mal rızık vermek benden” dedi.
Böyle  deyince yiğitler yiğidi Kan Turalı yerinden kalktı.
Kırk yiğidini  yanına  aldı. İç Oğuzu gördü, kız bulamadı. Çekildi geri döndü, evlerine geldi. Babası der:  “Oğul kız buldun mu?” Kan Turalı  der: “Yıkılsın Oğuz  elleri, bana yarar kız bulamadım baba.” Babası der: “Hey oğul  kız dileyip  varan böyle varmaz.”  “Ya nasıl vanr baba?”  “Oğul sabah varıp öğlen gelmek  olmaz,  öğlen  varıp  akşam gelmek olmaz,  oğul  sen  eve ocağa dört elle  sarıl,   ben  sana  kız aramağa gideyim.”
Kanglı Koca sevine kıvana  kalktı. Ak sakallı çok yaşlı ihtiyarları  yanına  aldı. îç Oğuza girdi, kız  bulamadı.  Dolandı Dış Oğuza girdi bulamadı. Dolandı Tırabuzana geldi.
Meğer  Tırabuzan tekfurunun güzeller güzeli bir dilber kızı var idi. Sağına soluna iki çift yay  çekerdi. Attığı  ok yere düşmezdi. O kızın üç canavar çeyizi ve yüz görümlüğü var idi. Kızın Babası: “Kim o canavarı bastıra yense öldürse kızımı ona  veririm” diye söz vermişti. Bastırmasa başını keserdi. Böylelikle otuz iki kâfir beyinin  oğlunun  başı  burç bedeninde kesilip asılmıştı. O üç canavann biri kükremiş aslan  idi, biri kara  boğa  idi,  biri  de  kara  buğra  idi. Bunların her birisi bir ayrı ejderha idi. Bu otuz iki baş ki, burçta asılmıştı, kükremiş aslan ile kara buğranın yüzünü görmemişlerdi, ancak boğa boynuzunda helak  olmuşlardı.
Kangh Koca bu başları ve bu canavarları  gördü, ürpererek kayıp titredi. “Varayım oğluma doğru haber vereyim, hüneri var ise gelsin  alsın, yoksa evdeki kıza razı olsun” dedi.
At ayağı çabuk, ozan dili çevik olur. Kanglı Koca varıp geldi. Oğuza çıktı. Kan Turahya haber oldu, baban geldi dediler. Kırk yiğit ile babasına karşı vardı. Elini  öptü, sordu: “Canım baba bana yarar kız buldun mu?”
“Buldum oğul hünerin var ise.”
“Altın akçe  mi ister, katır deve mi ister?” “Oğul hüner gerek hüner!”
“Baba yelesi kara soylu atıma eyer vurayım, kanlı kâfir eline akın edeyim, baş keseyim, kan dökeyim,  kâfire kan kusturayım, kul hizmetçi getireyim, hüner göstereyim.” “Hay canım oğlu hüner dediğim o değil. O kız için üç canavar beslemişler. Kim ki o üç canavarı bastırır, o kızı ona verirler.  Bastırıp  öldürmese  onun başını keserler  burca asarlar.”
“Baba bu sözü sen bana dememeliydin, made m ki dedin, elbette  varmalıyım, başına kakınç yüzüme tokuç olmasın, kadın ana bey baba esen kalın!” dedi.
Kangh Koca: “Gördün mü ben bana nettim, oğlana korkunç haberler vereyim, belki gitmez döner diye düşünmüş idim” demesiyle burada söylemiş, görelim Hânım ne söylemiş:
Oğul senin varacağın yerin
Dolamaç dolamaç yolları olur
Atlı batıp çıkamaz onun  balçığı olur
Ala yılan sökemez onun ormanı olur
Gök ile boy ölçüşen onun  kalesi olur
Göz kamaştırıp gönül alan onun güzeli olur
Hay demeden baş getiren cellâdı olur
Sırtında  kalkan oynar yayası  olur
Yaman yerlere  yeltendin  geri dön
Ak sakallı babanı kocamış ananı ağlatma
Kan Turalı kızdı:
Ne söylersin ne dersin canım baba
Bu kadar işten  korkan yiğit mi olur
Alp ere korku vermek ayıp olur
Dolamaç dolamaç yollarını
Mevlâm kor ise geceleyin at sürüp geçeyim
Atlı batıp çıkamaz onun balçığına kumlar döşeyeyim
Ala yılan sökemez ormanını
Çakmak  çakıp  ateşe vereyim
Gök ile boy ölçüşen kalelerini
Mevlfim kor ise yapayım  yıkayım
Göz kamaştıran gönül akın güzelinin boynun öpeyim
Sırtında kalkan oynar yayasının
Mevlâm kor ise başını keseyim
Ya varayım ya varmayayım
Ya geleyim ya gelmeyeyim
Ya kara buğranın göğsü altında kalayım
Ya boğanın boynuzuna ilişeyim
Ya kükremiş aslanın pençesinde didileyim
Ya varayım ya gelmeyeyim
Yine görünceye kadar bey baba hatun ana esen kalın
dedi. Gördüler ki namus için durmuyor, “Oğul uğurun açık olsun, sağ esen varıp gelesin” dediler. Babasının anasının ellerini öptü.
Kırk yiğidini yanma aldı. Yedi gün yedi gece  at koştur dular. Kâfirin sınır boyuna eriştiler, çadır diktiler. Yüğrük atını koşturup Kan Turalı gürzünü göğe atıyor,  inip yere düşmeden kavrıyor, tutuyor,
Hey  kırk eşim kırk arkadaşım
Yüğrük olsa yarışsam
Güçlü olsa güreş se m
Hak Taâla yardım eylese
Üç canavarı öldürsem
Güzeller şahı sarılar giyen
Selcen Hatunu alsam
Babamın anamın  evine dönsem
Hey kırk eşim kırk yoldaşım
Kırkınıza kurban olsun benim başım
diye söylüyordu.
Bunlar bu sözde  iken meğer Hânım Tekfura haber vardı. Oğuzdan  Kan Turalı derler bir yiğit var imiş, kızını istemeğe geliyor dediler. Kâfirler yedi ağaç yer karşıcı çıktılar, “Neye geldiniz yiğit beyler?”  dediler. “Karşılıklı  vermeğe  almağa geldik” dediler. Yeterinden  çok  saygı  gösterdiler. Ak çadır diktiler, alaca halı döşediler, ak koyun kestijer yedi yıllık ak şarap  içirdiler. Alıp bunları  Tekfura getirdiler.
Tekfur taht üzerinde  oturmuştu. Yüz kâfir gizlice  zırhını giyinmişti. Yedi kat  meydanı  dolandı  geldi.  Meğer kız meydanda bir köşk yaptırmıştı. Bütün yanında olan kızlar al giymişlerdi,  kendisi  sa n giymişti,  yukarıdan  seyrediyordu. Kan Turalı  geldi,  kara  şayak  giyinmiş  oturdu. Tekfur der: “Yiğit nereden  geliyorsun?”  Kan Turalı yerinden  kalkıverdi, kasıla  kasıla yürüdü ak alnını açtı,  ak bileklerini  sıvadı:
Karşı yatan kara  dağını aşmağa gelmişim
Akıntılı suyunu geçmeğe  gelmişim
Dar  eteğin e geniş koltuğuna sığınmağa gelmişim
Tanrı buyruğu ile Peygamber kavli ile
Kızını almağa gelmişim
dedi. Tekfur: “Bu yiğidin sözü hızlı, eğer elinde de hüneri var ise.” dedi. “Bu yiğidi anadan  doğma  soyundurun.”
Soyundurdular.  Kan Turalı altınlı ince keten  bezini beline sardı. Kan Turalıyı  alıp meydana  getirdiler. Kan Turalı yakışıklıydı, hem de bilgiliydi.  Oğuzda  dört yiğit yüz örtüsü ile gezerdi. Biri Kan Turalı, biri Kara çöğür ve oğlu Kırk Kınuk ve boz aygırlı  Beyrek. KanTuralı  yüz örtüsünü  sıyırdı açtı. Kız köşkten bakıyordu, bir hoş oldu, eli ayağına karışta; kediler  gibi  yerinde  duramadı.   Yanındaki  kızlara:   “Hak Taâlâ babamın gönlünü yumuşatsa  da başlık kesip beni o yiğide verse, bunun  gibi yiğit yazık  olur ki canavarlar  elinde paralansın”  dedi.
Bu  sırada demir zincirle  boğayı  getirdiler. Boğa dizini çöktü, boynuzu ile bir mermer taşı yuğurdu, peynir gibi ditti. Kâfirler:  “Şimdi  yiğidi  atar,  yıkar,  yere serer  delik  deşik eder; yıkılsın Oğuz elleri, kırk yiğit bir bey oğlu ile bir kızdan ötürü ölmek ne oluyor?” dediler. Bunu işitince  kırk yiğit ağlaştılar. Kan Turalı  sağına  baktı  kırk yiğidini  ağlar gördü, soluna baktı öyle gördü. Der: “Hey kırk eşim kırk yoldaşım, niye ağlıyorsunuz? Kolca kopuzumu getirin övün beni” dedi. Burada kırk yiğit Kan Turalıyı övmüşler, görelim.  Hanım nasıl  övmüşler:
Sultanım Kan Turalı
Kalkıp yerinden doğrulmadın mı
Yelesi kara  soylu atma binmedin mi
Arku Beli Ala Dağı
Avlayarak kuşlayarak aşmadın mı
Babanın ak otağının eşiğinde
Uşakları inek sağar görmedin mi
Boğa boğa  dedikleri
Kara inek buzağısı değil midir
Alp  yiğitler hasmından kaygılanır mı hiç?
Sarılar giymiş Selcen Hatun köşkten bakar
Kime baksa aşkından ateşe yakar
Kan Turalı sarılar giyen kız aşkına bir hû!
Dedi. Bunun üzerine Kan Turalı:
“Bre boğanızı koyu verin gelsin!” dedi.
Boğanın  zincirini aldılar, salı verdiler. Boynuzu elmas mızrak gibi Kan Turalının üzerine saldırdı. Kan Turalı  adı güzel Mubammede salâvat getirdi, boğanın alnına öyle bir yumruk vurdu ki boğayı kıçı üzerine çökertti. Alnına yumruğunu dayadı, sürdü meydanın başına  çıkardı. Çok uğraştılar. Ne boğa yener, ne Kan Turalı yenér. Küt küt boğa solumağa başladı. Ağzı köpüklendi. Kan Turalı: “Bu dünyayı erenler  akıl ile bulmuşlardır, bunun önünden sıçrayayım, ne hünerim var ise ardından göstereyim.” dedi. Adı güzel Muhammede salâvat  getirdi, boğanın  önünden  savuldu. Boğa boynuzu üzerine  dikildi. Kuyruğundan üç kere kaldırıp yere attı. Kemikleri paramparça oldu, birbirine karıştı. Bastı boğazladı. Bıçak  çıkarıp  derisini.yüzdü. Etini meydanda bırakarak  derisini  Tekfurun  önüne  getirip “Yarın sabah kızını bana veresin” dedi. Tekfur: “Bre kızı verin,  şehirden  sürün, çıksın gitsin” dedi. Tekfurun kardeşinin  oğlu var idi; “Canavarların sultanı aslandır, onunla da oyun göstersin, kızı ondan sonra verelim” dedi.
Vardılar  aslanı  çıkardılar,  meydana  getirdiler.  Aslan haykırdı, meydanda ne kadar at var ise  sinip  kaldılar. Yiğitleri: “Boğadan  kurtuldu, aslandan  nasıl kurtulsun” dediler, ağlaştılar. Kan Turalı yiğitlerini ağlar gördü; “Bre alca kopuzumu ele  alın beni övün,  sarı  giyen kız aşkına bir aslandan döneyim  mi?”  dedi.  Yoldaşları  burada  söylemiş,  görelim Hânım ne söylemiş:
Sultanım Kan Turalı
Akça sazlar içinde sarı görüp görüp taylar basan
Göğüs yarıp kanını alan
Kara polat öz kılıçtan dönmeyen
Ak kirişli sert yaydan korkmayan
Ak tüylü delici oktan çekinmeyen    .
Canavarlar şahı kükremiş aslanı öldüren
Ala köpek yavrusuna kendisini dalatır mı
Alp yiğitler savaş günü hasmından kaygılanır mı
Sarı giymiş Selcen Hatun köşkten bakar
Kime baksa aşkından ateşe yakar
Sarı giymiş kız aşkına bir hû!
Dediler.
Kan Turalı:  “Bre kâfir aslanını  koyu ver gelsin!”  dedi. “Kara polat öz kılıcım yok ki kapıştığı  zaman  iki  biçeydim, sana sığındım cömertler  cömerdi  cömert Tanrı, medet!” dedi.
Aslanı koyu verdiler,  sürdü geldi. Kan Turalı bir çoban keçesini  eline doladı, aslanın pençesine sunu verdi. Adı güzel Muhammede salâvat getirdi, aslanın  alnını gözetip  öyle bir yumruk vurdu ki, yumruk çenesine  dokundu ufattı.  Ensesinden  tuttu belini kırdı; sonra kaldırıp yere  vurdu, unufak etti. Tekfurun önüne geldi:  “Dostum, kızını bana ver” dedi. Tekfur:  “Kızı getirin  verin, bu yiğidi  gözüm  gördü  gönlüm sevdi, ister dursun, ister gitsin” dedi. Yine kardeşi oğlu: “Canavarların başı  devedir, onunla  da oyununu oynasın;  ondan sonra kızı  verelim:” dedi.
Tanndan  izin olunca  beyin paşanın yardımı Kan Turalıdan yana döndü. Tefkur: “Devenin  ağzını yedi yerden bağlayın” dedi.  Kinli kâfirler bağlamadılar,  yularını  sıyırıp  salı verdiler.  Kan Turalı fırlar devenin koltuğundan  girer, fırlar çıkar. Yorgun yiğit hem iki  canavarla  savaşmıştı, kaydı düştü. Altı cellât  ensesine geldiler, yalın kılıç tuttular, burada arkadaşları söylemiş, görelim Hanım ne söylemiş:
Kalkıp Kan Turalı yerinden doğrulu verdin
Yelesi kara  soylu atına sıçrayıp bindin
Ala  gözlü yiğitlerini yanına aldın
Arku Belli Ala Dağı geceleyin aştın
Akıntılı güzel suyunu geceleyin  geçtin
Kanlı  kâfir  eline geceleyin  girdin
Kara  boğa geldiğinde unufak ettin
Kükremiş aslan geldiğinde belini  büktün
Kara buğra geldiğinde niye  düştün,
Kara kara  dağlardan haber aşar
Kanlı  Oğuz eline haber varır
Kanglı Koca oğlu Kan Turalı netmiş  derler
Kara boğa geldiğinde kaldırıp yere  vurmuş
Kükremiş aslan geldiğinde belini  bükmüş
Kara buğra geldiğinde  niye düşmüş derler
Büyük  küçük kalmaz  söz  eder
Yaşlı  kadın  erkek  kalmaz  kötü  söyler
Ak sakallı  baban  dertli  olur
Kocamış anan  kan yaş  döker
Hânım kalkıp  yerinden doğrulmazsan
Altı cellât ensende yalın  kılıç  tutar
Sonunda güzel  başını  kese r
Aşağıdan yukarı  bakmaz  mısın
Sarı giyen Selcen Hatun işaret eder görmez misin
Seni deve burnundan  yıkılır olur dediler bilmez misin
Sarı giyen Selcen Hatun köşkten bakar
Kime baksa aşkından ateşe yakar
Sarı giymiş kız aşkına bir hû!
Deyince, Kan Turalı ayağa kalktı. “Bre ben bu devenin burnuna yapışınca o kız sözü ile yapıştı derler,  Oğuz eline haber varır, deve elinde kalmıştı kız kurtardı derler, bre kolca kopuzumu çalın övün beni, yaradan Ul u Tanrıya sığındım, bir erkek deveden döneyim mi, Allahm izniyle bununda da başını keseyim” dedi. Yiğitleri Kan Turalıyı övüp söylemiş, görelim Hânım ne söylemiş:
Yüksek kayaların  başında yuva tutan
Kadir ulu Tanrıya yakın uçan
Mancığı ağır taştan  gıcırdayıp vuran
Arı gölün  ördeğini  şakıyıp  alan
Koca  üveyik dipte yürürken çekip yüzen
Karıncığı aç olsa kalkıp uçan
Cümle kuşun sultanı kartal kuşu
Kanadiyle  saksağana kendisini  güldürür mü
Alp yiğitler savaş gün ü hasmından kaygılanır mı
Sarı  giyen  Selcen Hatun köşkten bakar
Kime  baksa aşkından ateşe yakar
Sarılı kız aşkına bir hû!
Dediler.
Kan Turalı adı güzel Muhammede salâvat getirdi. Deveye bir tekme  vurdu. Deve bağırdı.  Bir daha vurdu, deve ayağı üzerinde duramadı yıkıldı. Basıp  iki yerden boğazladı. Arkasından  iki kayış  çıkardı.Tekfurun  önüne  bıraktı;  “Akıncıların okluğunun  bağı,  üzengisinin  kayışı  kopar,  dikmek için lâzım olur” dedi. Tekfur:  “Vallah bu yiğidi gözüm  gördü gönlüm  sevdi”dedi.
Kırk yerde otağ diktirdi.  Kırk yerde kızıl ala gerdek kurdurdu. Kan Turalı ile kızı getirip gerdeğe koydular.  Ozan geldi coşturucu havalar çaldı. Oğuz yiğidinin yüreği kabardı.Kılıcını çıkardı yere çaldı, kertti, dedi ki: “Yer gibi kertileyim, toprak gibi savrulayım, kılıcıma doğranayım, okuma saplanayım, oğlum doğmasın, doğarsa on güne varmasın, bey babamın, kadın anamın yüzünü görmeden bu gerdeğe girersem” dedi. Evini çözdü, devesini bağırttı, kara koç atını kişnetti, geceyi gündüze kattı, göçtü.
Yedi gün yedi gece at koşturdu. Oğuzun sınır boyuna çıktı, çadır dikti. Kan Turalı:
Hey kırk eşim kırk yoldaşım
Kurban olsun size benim başım
Hak Taâla yol verdi vardım, o üç canavarı öldürdüm, sanlar giyen  Selcen Hatunu  aldım geldim, haber eyleyin  babam bana karşı gelsin” dedi.
Kan Turalı baktı gördü bu konduğu yerde  kuğu kuşları, turnalar, sülünler, keklikler uçuyorlar. Soğuk soğuk  sular, çayırlar, çimenler… Selcen Hatun bu yeri güzel gördü, beğendi. İndiler, yeme içme ile meşgul oldular. Yediler içtiler.
O  zamanda Oğuz yiğitlerinin  başına  ne gelse  uykudan gelirdi.  Kan Turalının  uykusu geldi, uyudu.  Uyurken  kız: “Benim  âşıklarım  çoktur, ansızın  dört nala gelini tutup babamın anamın  evine  iletmesinler sakın!”  dedi. Kan Turalının atını sessizce tuttu giyindi. Mızrağını  eline aldı, bir yüksek yere çıktı, bekledi.
Meğer  Hânım Tekfur pişman oldu. “Üç canavar öldürdüğü için bir kızcağızımı  aldı gitti” dedi. Gizlice  kara elbiseli, demir zırhlı altı yüz kâfir seçti. Gece gündüz at koşturdular. Ansızın yetiştiler.
Kız hazır idi. Baktı  gördü dört nala yetiştiler,  atını oynattı, Kan Turalının üzerine geldi. Söylemiş, görelim Hânım ne söylemiş:
Uyan artık, kara başını kaldır yiğit
Ala  çekik güzel gözünü aç yiğit
Kollarından ak  ellerin  bağlanmadan
Ak alnın  kara  yere  tepilmeden
Ansızın güzel başın  kesilmeden
Alca   kanın ye r yüzüne  dökülmeden
Hasım yetişti düşman erişti
N e yatıyorsun kalk  yiğit
Yüksek kayalar oynamadan  yer  oyuldu
Yaşlı  beyler ölmeden el boşaldı
Kaynaşarak uğraşarak dağdan  indi
Tertiplenip  üzerine düşman geldi
Yatacak yer mi  buldun yurt mu buldun
Noldu sana diye  seslendi.
Kan Turalı  sıçradı  uyandı, ayağa kalktı; “Ne söylüyorsun güzelim?” dedi. Kız: “Yiğidim, üzerine düşman  geldi  uyandırmak  benden,  savaşıp  hüner  göstermek senden” ded. Kan Turalı gözünü açü, göz kapaklarını kaldırdı, Gördü Gelin at üzerinde, zırh giyinmiş, mızrağı elinde.
Yeri öptü. “inandık imân ettik, niyetimiz Hak Taâlâ katında gerçekleşti”  deyip arı sudan abdest aldı. Ak alnını yere koydu, iki rekât namaz kıldı. Atma bindi, adı güzel Muhammede salâvat getirdi, kara elbiseli kâfire at sürdü, karşı vardı. Selcen Hatun  at oynattı  Kan Turalının önüne geçti. Kan turalı: “Güzelim nereye gidiyorsun” dedi. Kız: “Bey yiğit, baş ezen olsa börk bulunmaz mı olur, bu gelen kâfir çok kâfirdir, savaşalım, dövüşelim, ölenimiz, ölsün, sağ kalanımız otağa gelsin” dedi.
Burada Selcen Hatun  at sürdü. Hasmını  bastırdı. Kaçanını kovalamadı  aman  diyeni öldürmedi.  Öyle  sandı ki düşman bastırıldı. Kılıcının kabzası kan içinde otağa geldi. Kan Turalıyı bulamadı. O sırada Kan Turalının babası anası çıka geldi. Gördüler ki bu gelen kişinin kılıcının kabzası kanlı oğlu görünmez. Haber sordular, görelim  nasıl sordular:
Anam kişi kızım kişi
Tan atarken yerinden kalkı verdin
Oğulu tutturdun mu
Ansızın güzel başını kestirdin mi
Kadın ana bey baba diye bağırttın mı
Sen geliyorsun oğulcuğum görünmüyor bağrım yanıyor
Ağız dilden bir kaç kelime haber bana
Kara başım kurban olsun gelin sana
Kız bildi ki kaynanası  kayınbabasıdır.  Kamçı  ile  işaret kılıp: “Otağa inin, nerede iner karışır toz var ise nerede karga kuzgun oynuyorsa  orada arayalım” dedi. Atına mahmuz vurdu, bir yüksek yere çıktı, gözetledi.
Gördü ki bir derenin içinde toz kâh toplanıyor kâh dağılıyor. Üzerine geldi. Gördü ki Kan Turalının atını oklamışlar, gözünün  kapağını oklamışlar, yüzünü kan bürümüş, durmadan kanını  siliyor, kâfirler  üşüşüyor, kılıcını yalın  eyliyor kâfiri önüne katıp kovalıyor. Selcen Hatun bunu böyle gördü, içine ateş’düştü. Bir bölük kaza şahi n girmiş gibi kâfire at sürdü.  Bir ucundan kırıp kâfiri öbür ucuna çıktı.
Kan Turalı baktı gördü ki bir kimse düşmanı önüne katmış kovalıyor. Selcen olduğunu bilmedi, kızdı. Burada söylemiş görelim Hânım ne söylemiş:
Kalkıp yerinden doğrulan yiğit ne yiğitsin
Yelesi kara soylu atına binen yiğit ne yiğitsin
Ha demeden başlar kesen
Aklına esip benim düşmanıma giren yiğit ne yiğitsin
İzinsiz düşmana girmek  bizim elde  ayıp  olur
Bre yürü
Doğan kuş olarak uçayım mı
Sakalınla boğazından tutayım mı
Ha demeden senin başını ben keseyim mi
Alca kanını yer yüzüne dökeyim mi
Kara bışını terkiye asayım mı
Çekilip  dönmüş:
Selcen Hatun burada söylemiş, görelim Hânım ne söylemiş?
Hey  yiğidim bey yiğidim
Develer yavrusundan döner mi olur
Taycığını teper mi olur
Ağıllarda akça  koyun
Kuzucuğun teper mi olur
Alp yiğitler bey yiğitler
Sevdiğine kıyar mı olur
Yiğidim bey yiğidim
Bu  düşmanın bir ucu bana bir ucu sana
Kan Turalı bildi ki bu düşmanı basıp dağıtan Selcen Hatundur.  Bir tarafına da kendisi girdi. Kılıç çekip yürüdü, kâfir başını kesti.  Hasım bastırdı düşman kırıldı.
Selcen Hatun Kan Turalıyı at arkasına aldı çıktı, Giderken Kan Turalının fikrine bu geldi ki:
Kalkıp  ey Selcen Hatun doğrulduğunda
Yelesi  kara soylu atına bindiğinde
Babamın ak otağının eşiğin e indiğinde
Oğuzun elâ gözlü kızı gelini destan anlattığında
Herkes sözünü  söylediğinde
Sen orada durasın övünesin
Kan Turalı parişan oldu
At arkasına aldım çıktım  diyesin
Gözüm  döndü gönlüm  gitti
Öldürürüm seni
dedi. Selcen  Hatun  durumun ne olduğunu bilip söylemiş, görelim Hânım ne söylemiş:
Bey yiğit övünürse erkek  övünsün  aslandır
Övünmeklik  kadınlara  yaraşmaz
Övünmekle kadın erkek olmaz
Ala yorgan  içinde seninle sarmaşmadım
Tatlı  damak tutarak emişmedim
Al duvağımın altından söyleşmedim
Tez sevdin tez usandın dönek oğlu dönek
Yaradan Allah bilir ben sana
Dostum, âşıkım kıyma bana
Kan Turalı: ‘Yok, elbette öldürmem gerektir” dedi. Kız öfkeleniverdi: “Bre sersem budala, ben aşağı kulpa yapışıyorum, sen yukarı kulpa yapışıyorsun, bre densizin oğlu, okunla mı, kılıcınla mı, gel beri konuşalım” dedi.
Atını tepti, bir yüksek yere çıktı. Okluğundan doksan okunu yere döktü. îki okun temrenini çıkardı. Birini yaya taktı, birini eline aldı. Temrenli ok ile atmağa kıyamadı. Der:
‘Yiğit at okunu!” Kan Turalı der: “Kızların yolu evveldir, önce sen at!” Kız bir oku Kan Turalıya attı. Öyle bir atış idi ki ok vurduğunda Kan Turalının aklı başından gitt. İleri gelip Selcen Hatunu kucaklayıp barışmışlar, emişmişler onun üzerine.  Kan Turalı burada söylemiş, görelim Hânım ne söylemiş:
Işıl ışıl ışıldayan incë  giyenim
Yere  basmadan yürüyen selvi  boylum
Kar üzerine kan damlamış gibi kızıl yanaklım
Çift badem sığmayan dar ağızlım
Ressamların çizdiği kara kaşlım
Kurumsu kırk tutam kara saçlım Aslan soyu sultan kızı
Öldürmeğe ben seni kıyar mıydım
Kendi canıma kıyarım ben sana kıymam
Ben seni deniyordum
Selcen Hatun da burada söylemiş, görelim Hânım ne söylemiş:
Kalkıp  da yerimden  doğrulurdum
Yelesi kara soylu  atıma  binerdim
Babamın  ak otağından  çıkardım
Arku Beli  Ala Dağı  avlardım
Ala geyik yaban  geyiği  kovalardım
Çekince  bir ok ile  vururdum
Temrensiz  ok ile yiğit seni  deniyordum
Öldürmeğe  yiğidim ben seni  kıyar mıydım
Irağından yakınından geliştiler, gizli yaka tutarak koklaştılar,  tatlı  damak vererek emiştiler, ak boz atlara binerek koşuştular,  Bey babasının yanına eriştiler.
Babası  oğulcuğunu gördü Âllaha şükürler eyledi.  Oğlu ile, gelini ile Kanglı Koca Oğuza girdi. Yeşil, alaca güzel çimene  çadır dikti!. Attan  aygır, deveden  buğra,  koyundan  koç kestirdi. Düğün  etti, kudretli Oğuz Beylerini  ağırladı. Altınlıca  gölgeliğini  dikip  Kan  Turalı  gerdeğe  girdi;  muradına maksuduna  erişti.
Dedem  Korkut gelip neşeli havalar çaldı, destan söyledi deyiş dedi,  gazi erenlerin başına ne geldiğini  söyledi.
Şimdi hani  dediğim bey  erenler
Dünya benim diyenler
Ecel aldı  yer gizledi ölümlü  dünya kime kaldı
Gelimili gidimili dünya
Son ucu  ölümlü dünya
Ecel geldiğinde arı imandan ayırmasın. Mevlâm  seni alçaklara  el  açtırmasın.  Allahm verdiği umudun  kesilmesin. Ak alnında beş kelime duâ kıldık, kabul olsun.  Amin diyenler Tanrının  yüzünü görsün. Derlesin  toplasın günahınızı  adı güzel Muhammed  Mustafaya bağışlasın  Hânım hey!…
Paylaş:

Kazılık Koca Oğlu Yigenek Destanı :

Kam Gön oğlu Han Bayındır yerinden kalkmıştı. Kara yerin üzerine ak otağını dikmişti. Alaca gölgeliği gök yüzüne yükselmişti. Bin yerde ipek halıcığı döşenmişti. İç Oğuz, Dış Oğuz beyleri sohbete toplanmıştı. Yeme içme idi.
Kazılık Koca derlerdi bir kişi var idi. Bayındır Han’ın veziri idi. Şarabın keskini başına çıktı. Kaba dizi üzerine çöktü. Bayındır Han’dan akın diledi. Bayındır Han izin verdi. Nereye istersen git dedi. Kazılık Koca iş görmüş, işe yarar odamdı. İşe yarar yaşlılarını yanına topladı, teçhizat ve levazımı île yola girdi. Çok dağlar, dere tepe geçti. Günlerden bir gün Düzmürd Kalesi’ne geldi. Karadeniz kenarında idi.
Ona erişip kondular. O kalenin bir tekürü var idi. Adına Arşın oğlu Direk Tekür derlerdi. O kafirin altmış arşın boyu var idi. Altmış batman gürz vururdu, çok kuvvetli yay çekerdi. Kazılık Koca kaleye yetişir yetişmez cenge başladı. Sonra o tekür kaleden dışarı çıktı, meydana girdi, er diledi. Kazılık Koca onu görür görmez yel gibi yetişti, tutkal gibi yapıştı. Kafirin ensesine bir kılıç vurdu, zerre kadar kestiremedi. Sıra kafire geldi. O altmış batman gürz ile Kazılık Koca’ya tepeden aşağı tutup çaldı. Yalan dünya başına dar oldu düdük gibi kan fışkırdı. Kazılık Koca’yı yakolayıp tutup kaleye koydular.
Yiğitleri durmayıp kaçtılar. Kazılık Koca tam on altı yıl kalede esir oldu. Sonra Emen derlerdi bir kişi altı kerre varıp kaleyi alamadı. Meğer hanım, Kazılık Koca esir olduğu vakit bir oğlancığı var idi. Bir yaşında idi. On beş yaşına girdi, yiğit oldu. Babasını öldü biliyordu. Yasak eylemişlerdi, esir olduğunu oğlandan saklıyorlardı. O oğlanın adına Yigenek derlerdi. Günlerden bir gün Yigenek oturup beyler ile sohbet ederken, Kara Göne oğlu Budak ile uyuşamadı. Birbirine söz atıştılar.
Budak der: Burada boş laf edip ne yapıyorsun, mademki er diliyorsun, varıp babanı kurtarsana, on altı yıldır esirdir dedi. Yigenek bu haberi işitince yüreği oynadı, kara bağrı sarsıldı. Kalktı.
Bayındır Han’ın huzuruna vardı, yere yüz koydu, der:
Sabah erken sapa yerde dikilince ak otağa
Atlas ile yapılınca mavi gölgelikli
Tavla tavla çekilince yiğit atlı
Çağınp yardım isteyince bol çavuşla
Çalkandığında yağ dökülen bol nimetli
Darda kalmış yiğidin arkası
Zavallının biçarenin ümidi
Türkistanın direği
Yırtıcı kuşun yavrusu
Amıt suyunun aslanı
Karacuğun kaplanı
Devletli han medet
Bana asker ver, beni babamın esir olduğu kaleye gönder dedi.
Bayındır Han buyurdu, yirmi dört sancak beyi gelsin dedi. Önce Demirpakı Derbendinde bey olan, kargı mızrak ucunda er böğürten, hasıma yetiştiğinde kimsin diye sormayan Kıyan Selçuk oğlu Deli Dündar seninle beraber varsın dedi. Aygır Gözler Suyu’ndan at yüzdüren, elli yedi kalenin kilidini alan Eylik Koca oğlu Dülek Evren beraber varsın dedi. Çift burçtan kayın oku durmadan geçen Yağrıncı oğlu Kalmış seninle beraber varsın. Üç kerre düşman görmese kan ağlayan Toğsun oğlu Rüstem beraber varsın dedi. Ejderhalar ağzından adam alan Deli Evren beraber varsın. Yer yüzünün bir uçundan bir ucuna yetişeyim diyen Soğan Sarı beraber varsın. Sayılmakla Oğuz erenleri tükense olmaz.
Bayındır Han yirmi dört kahraman sancak beyini Yigeneğe arkadaşlığa verdi. Beyler toplanıp hazırlıklarını yaptılar. Meğer o gece Yigenek rüya gördü. Rüyasını arkadaşlarına söyledi, görelim hanım ne söyledi:
Der: Beyler birdenbire kara başım, gözüm uykuda iken rüya gördü. Ela gözümü açıp dünya gördüm.
Ak boz atlar koşturan alplar gördüm. Ak miğferli alpları yanıma aldım. Ak sakallı Dede Korkut’tan öğüt aldım. Ataca yatan kara dağları aştım. İleri yatan Karadeniz’e girdim. Gemi yapıp gömleğimi çıkardım yelken kurdum. İleri yatan denizi deldim geçtim. Öteki kara dağın bir yanında alnı başı parlayan bir er gördüm. Kalkıp yerimden doğruldum. Kargı dilli öz mızrağımı kaptım. Karşılayıp o ere vardım. Karşısından o eri mızraklayacağım zaman denedim. Göz ucu île o ere baktım. Dayırn Emen imiş onu bildim. Döndüm o ere selam verdim. Oğuz ellerinden kimsin dedim. Gözkapaklarını kaldırıp yüzüme baktı. Oğul Yıgenek nereye gidiyorsun dedî, söyledi. Ben dedim: Düzmürd kalesine gidiyorum, babam orada esir imiş dedim. Burada dayım bana söyledi:
Der:
Yetiştiğinde yel yetişmezdi yedi vurgunum
Yedi bayırın kurduna benzerdi yiğitlerim
Yedi kimiyle kurulurdu benim yayım
Kayın dalı tüylerinden som altınlı benim okum
Yel esti yağmur yağdı yükü koptu
Yedi defa vardım o kaleyi alamadım geri döndüm
Benden daha er çıkmayasın Yigeneğim dön
dedi. Yigenek rüyasında dayısına söylemiş:
Der:
Kalkıp yerinden doğrulduğunda
Ela gözlü bey yiğitleri yanına almadın
Adı belli beylerle sen at koşturmadın
Beş akçeli süvarileri arkadaş ettin
Onun için o kaleyi sen alamadın
demiş. Yigenek yine der:
Kese kese yemeğe yahni güzel
Kesme gününde kumandan hızlı güzel
Daim geldiğince dursa devlet güzel
Bildiğini unutmasa akıl güzel
Hasmından dönmese kaçmasa erlik güzel
dedi.
Bu rüyayı Yigenek arkadaşlarına hikaye eyledi. Meğer dayısı Emen orada yakın idi. Cümle beylerle arkadaş olup gittiler. Düzmürd Kalesine yetişince etrafını çevirip gittiler kondular. Kafirler bunları görünce Arşın oğlu Direk Tekür’e haber verdiler.
O mel’un da kaleden dışarı çıkıp bunların karşısına geçti, er diledi. Kıyan Selçuk oğlu Deli Dündar yerinden kalkı verdi, altmış tutam sivri mızrağını koltuğa kısıp o kafiri karşısından mızraklayayım dedi, mızraklayamadı. Kafir Tekür yakalayıp zorladı, mızrağını çekti elinden aldı. O altmış batman gürz ile Dündar’ı tepeden aşağı tutup çaldı. Geniş dünya başına dar oldu. Cins atını çevirdi, çekilip döndü. Ondan sonra Dönebilmez Dülek Evren altı kanatlı çomağı ile at tepip gelip yukarıdan aşağı kafire şiddetle vurdu, yenemedi.
Tekür yakalayıp elinden çomağını aldı, ona da gürz ile vurdu. O da cins atını çevirdi döndü. Hanım, yirmi dört sancak beyi Tekür’ün elinde perişan oldu. Sonra Kazılık Koca oğlu Yigenek, taze yiğitcik yaradan Allah’a sığındı, ölümsüz mabudu övdü, der:
Yücelerden yücesin
Kimse bilmez nicesin
Aziz Tanrı
Sen anadan doğmadın
Sen babadan olmadın
Kimsenin rızkını yemedin
Kimseye güç etmedin61
Bütün yerlerde birsin
Sen daim ve baki olan Allahsın
Ademe sen taç giydirdin
Şeytana lanet kıldın
Bir suçtan ötürü huzurundan sürdün
Nemrud göğe ok attı
Karnı yarık balığı karşı tuttun
Ululuğuna haddin yok
Senin boyun kaddin62 yok
Veya cism ile ceddin yok
Vurduğunu ulutmayan Ulu Tanrı
Bastığını belirtmeyen belli Tanrı
Kaldırdığını göğe yetiştiren güzel Tanrı
Kızdığını kahreden kahhar Tanrı
Birliğine sığındım Rabbim kadir Tanrı
Medet senden
Kara elbiseli kafire at tepiyorum
İşimi sen yoluna koy
dedi. Hemen at sürdü. Yel gibi yetişti, tutkal gibi yapıştı. Kafirin omuzuna bir kılıç vurdu. Giyimini kuşamını doğradı, altı parmak derinliğinde yara açtı. Kara kanı fışkırdı, kara kalçası, çizmesi dolu kan oldu. Kara başı bunaldı darda kaldı. Hemen döndü kaleye kaçtı. Yigenek ardından yetişti. Kale kapısına girmişken kara çelik öz kılıcı ile ensesine öyle çaldı ki başı top gibi yere düştü. Ondan sonra Yigenek atını döndürdü. askerin yanma geldi.
Esir olan Kazılık Koca’yı bırakı vermişler, çıkıp geldi. Hay bey yiğitler kafiri kim öldürdü diyerek söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:
Der:
Develerin dişisini gebe koydum
Erkek midir dişi midir onu bilsem
Kara elimin koyununu gebe koydum
Koç mudur koyun mudur onu bilsem
Ela gözlü güzel helalimi hamile koydum
Erkek midir kız mıdır onu bilsem
Bre bey yiğitler haber bana Yaradanın aşkına
dedi. Yigenek burada söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:
Der:
Develerin dişisini gebe koydun erkek oldu
Kara elde koyununu gebe koydun koç oldu
Ela gözlü güzel helalin! hamile koydun aslan oldu
dedi. Yigenek babası île görüştü. Ondan sonra gerikalan beyler görüştü. Sonra hep birden beyler kaleye yürüyüş ettiler, yağmaladılar. Babası ile Yigenek gizli yaka tutarak koklaştılar, iki hasret birbiriyle
buluştular, ıssız yerin kurdu gibi uluştular. Tanrı’ya şükürler kıldılar.
Kalenin kilisesini yıkıp yerine mescit yaptılar. Aziz Tanrı adına hutbe okuttular. Kuşun alaca kanım, kumaşın arısını, kızın güzelini, dokuz katlı içlenmiş süslü elbise, cübbe Bayındır Han’a hisse çıkardılar. Geri kalanını gazilere bağışladılar. Döndüler, evlerine geldiler.
Dedem Korkut gelip destan söyledi, deyiş dedi. Bu Oğuzname Yigeneğin olsun dedi.
Dua edeyim hanım : Yerli kara dağların yıkılmasın. Gölgeli koca ağacın kesilmesin. Ak sakallı babanın yeri cennet olsun. Ak bürçekli ananın yeri cennet olsun. Ahir sonu an imandan ayırmasın. Ak olnında beş kelime dua kıldık kabul olsun. Günahınız adıı güzel Muhammed Mustafa’nın yüzü suyuna bağışlasın hanım hey!…

DİRSE HAN OĞLU BOĞAÇ HAN DESTANI :

Bir gün Kam Gan oğlu Han Bayındır yerinden kalkmıştı. Şami otağını yer yüzüne diktirmişti Alaca gölgeliği gök yüzüne yükselmişti. Bin yerde ipek halıcığı döşenmişti. Hanlar hanı Bayındır yılda bir kerre ziyafet verip Oğuz beylerini misafir ederdi. Gene ziyafet tertip edip attan aygır, deveden erkek deve, koyundan koç kestirmişti. Bir yere ak otağ, bir yere kızıl otağ, bir yere kara otağ kurdurmuştu. Kimin ki oğlu kızı yok, kara otağa kondurun, kara keçe altına döşeyin, kara koyun yahnisinden önüne getirin, yerse yesin, yemezse kalksın gitsin demiştir. Oğlu olanı ak otağa, kızı olanı kızıl otağa kondurun, oğlu kızı olmayana Allah Taala beddua etmiştir, biz de beddua ederiz, belli bilsin demiş idi.
Oğuz beyleri bir bir gelip toplanmağa başladı. Meğer Dirse Han derlerdi bir beyin oğlu kızı yok idi. Söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:
Serin serin tan yelleri estiğinde
Sakallı boza çalan çayır kuşu öttüğünde
Sakalı uzun müezzin ezan okuduğunda
Büyük cins atlar sahibini görüp homurdandığında
Aklı karalı seçilen çağda
Göğsü güzel koca dağlara gün vuranca
Bey yiğitlerin kahramanların birbirine koyulduğu çağda sabahın ilk aydınlığında Dirse Han kalkarak yerinden doğrulup, kırk yiğidini beraberine alıp Bayındır Han’ın sohbetine geliyordu. Bayındır Han‘ın yiğitleri Dirse Han’ı karşıladılar. Getirip kara otağa kondurdular. Kara keçe, altına döşediler. Kara koyun yahnisinden önüne getirdiler. Bayındır Han’dan buyruk böyledir hanım, dediler.
Dirse Han der: Bayındır Han benim ne eksikliğimi gördü, kılıcımdan mı gördü. soframdan mı gördü, benden aşağı kimseleri ak otağa, kızıl otağa kondurdu, benim suçum ne oldu ki kara otağa kondurdu dedi.
Dediler: Hanım, bugün Bayındır Han’dan buyruk şöyledir ki oğlu kızı olmayana Tanrı Taala beddua etmiştir, biz de beddua ederiz demiştir dediler.Dirse Han yerinden kalktı, der: Kalkarak yiğitlerim yerinizden doğrulun, bu garaip bana ya bendendir ya hatundandır dedi. Dirse Han evine geldi. Çağırıp hatununa söyler, görelim ne söyler:
Deyiş Der:
Beri gel başımın bahtı evimin tahtı
Evden çıkıp yürüyünce servi boylum
Topuğunda sarmaşınca kara saçlım
Kurulu yaya benzer çatma kaşlım
Çift badem sığmayan dar ağızlım
Kavunum yemişim düvleğim
Görüyor musun neler oldu
Kalkarak Han Bayındır yerinden doğrulmuş, bir yere ak otağ, bir yere kızıl otağ, bir yere kara otağ diktirmiş, oğulluyu ak otağa, kızlıyı kızıl otağa, oğlu kızı olmayanı kara otağa kondurun, kara keçe altına döşeyin, kara koyun yahnisinden önüne getirin, yerse yesin, yemezse kalksın gitsin, onun ki oğlu kızı olmaya Tanrı Taala ona beddua etmiştir, biz de beddua ederiz demiş. Ben varınca gelerek karşıladılar kara otağa kondurdular, kara keçe altıma döşediler, kara koyun yahnisinden önüme getirdiler, oğlu kızı olmayana Tanrı Taala beddua etmiştir, biz de beddua ederiz, belli bil dediler: Senden midir, benden midir, Tanrı Taala bize bir topaç gibi oğul vermez nedendir, dedi, söyledi:
Der:
Han kızı yerimden kalkayım mı
Yakan ile boğazından tutayım mı
Kaba ökçemin altına atayım mı
Kara çelik öz kılıcımı elime alayım mı
Öz gövdenden başını keseyim mi
Can tatlılığını sana bildireyim mi
Alca kanını yer yüzüne dökeyim mi
Han kızı sebebi nedir söyle bana
Müthiş gazap ederim şimdi sana
dedi.
Dirse Han’ın hatunu söylemiş, görelim ne söylemiş. Der: Hey Dirse Han, bana gazap etme, incinip acı sözler söyleme, yerinden kalk, alaca çadırını yer yüzüne diktir, attan aygır, deveden erkek deve, koyundan koç keş, İç Oğuz’un Dış Oğuz’un beylerini basma topla, aç görsen doyur, çıklak görsen donat, borçluyu borcundan kurlar, tepe gibi et yığ, göl gibi kımız sağdır, büyük ziyafet ver, dilek dile, olur ki bir ağzı dualının hayır duası ile Tanrı bize bir topaç gibi çocuk verir, dedi.
Dirse Han dişi ehlinin sözü ile büyük bir ziyafet verdi, dilek diledi. Attan aygır, deveden erkek deve, koyundan koç kestirdi. İç Oğuz, Dış Oğuz beylerini basma topladı. Aç görse doyurdu. Çıplak görse donattı. Borçluyu borcundan kurtardı.
Tepe gibi et yığdı, göl gibi kımız sağdırdı. El kaldırdılar, dilek dilediler. Bir ağzı dualının hayır duası ile Allah Taala bir çocuk verdi. Hatunu hamile oldu. Bir nice müddetten sonra bir oğlan doğurdu. Oğlancığım dadılara verdi, baktırdı. At ayağı çabuk, ozan dili çevik olur. Her kemikli gelişir, kaburgalı büyür. Oğlan on beş yasma girdi. Oğlanın babası Bayındır Han’ın ordusuna karıştı.
Meğer hanım. Bayındır Han’ın bir boğası var idi, bir de erkek devesi var idi. O boğa sert tasa boynuz vursa un gibi öğütürdü. Bir yazın bir güzün boğa ile erkek deveyi savaştırırlardı. Bayındır Han kudretli Oğuz beyleri île temaşa ederdi. seyreder eğlenirdi. Meğer sultanım, gene yazın boğayı saraydan çıkardılar. Üç kişi sağ yanından, üç kişi sol yanından demir zincir île boğayı tutmuşlardı. Gelip meydanın ortasında koyu verdiler. Meğer sultanım, Dirse Han’ın oğlancığı üç de kabile çocuğu meydanda aşık oynuyorlardı. Boğayı koyu verdiler; oğlancıklara koç dediler. O üç oğlan kaçtı.
Dirse Han’ın oğlancığı kaçmadı. ok meydanın ortasında baktı durdu. Boğa da oğlana sürdü geldi. Diledi ki oğlanı helak kılsın. Oğlan yumruğu ile boğanın alnına kıyasıya tutup vurdu. Boğa geri geri gitti. Boğa oğlana sürdü tekrar geldi. Oğlan yine boğanın alnına yumruğu île sert vurdu. Oğlan bu sefer boğanın alnına yumruğunu dayadı, sürdü meydanın basma çıkardı. Boğa ile oğlan bir hamle çekiştiler. İki kürek kemiğinin üstüne boğanın köpük bağlandı. Ne oğlan yener, ne boğa yener. Oğlan fikreyledi, der: Bir dama direk vururlar, o dama destek olur, ben bunun alnına niye destek oluyorum duruyorum dedi. Oğlan boğanın alnından yumruğunu giderdi, yolundan sövüldü.
Boğa ayak üstünde duramadı, düştü tepesinin üstüne yikıldı Oğlan bıçağına el attı. boğanın basını kesti. Oğuz beyleri gelip oğlanın basma toplandılar, aferin dediler. Dedem Korkut gelsin, bu oğlana ad koysun, beraberine alıp babasına varsın, babasından oğlana beylik istesin, taht alı versin dediler. Çağırdılar. Dedem Korkut gelir oldu.
Oğlanı alıp babasına vardı. Dede Korkut oğlanın babasına söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:
Der:
Hey Dirse Han beylik ver bu oğlana
Taht ver erdemlidir
Boynu uzun büyük cins at ver bu oğlana
Biner olsun hünerlidir
Ağıllardan on bin koyun ver bu oğlana
Etlik olsun hünerlidir
Develerden kızıl deve ver bu oğlana
Yük taşıyıcı olsun hünerlidir
Altın başlı otağ ver bu oğlana
Gölge olsun erdemlidir
Omuzu kuşlu cübbe elbise ver bu oğlana.
Giyer olsun hünerlidir.
Bayındır Han’ın ak meydanında bu oğlan cenk etmiştir, bir boğa öldürmüş senin oğlun, adı Boğaç olsun, adını ben verdim yaşını Allah versin dedi. Dirse Han oğlana beylik verdi, taht verdi. Oğlan tahta çıktı, babasının kırk yiğidini anmaz oldu.
O kırk yiğit haset eylediler, birbirine söylediler : Gelin oğlanı babasına çekiştirelim. olur ki öldürür, gene bizim izzetimiz hürmetimiz onun babasının yanında hoş olur, ziyade olur dediler. Vardı bu kırk yiğidin yirmisi bir yana. yirmisi de bir yana oldu. Önce yirmisi vardı, Dirse Han’a şu haberi getirdi, der: Görüyor musun Dirse Han neler oldu, murada maksuda ermesin, senin oğlun kötü çıktı hayırsız çıktı, kırk yiğidini yanına aldı, kudretli Oğuz’un üstüne yürüyüş etti, nerede güzel ortaya çıktı ise çekip aldı, ak sakallı ihtiyarın ağzına sövdü, ak bürçekli kadının sütunu çekti, akan duru sulardan haber geçer, çapraz yatan Ala Dağ’dan haber aşar, hanlar hanı Bayındır’a haber varır, Dirse Han’ın oğlu böyle görülmemiş şey yapmış derler, gezdiğinden öldüğün daha iyi olur.
Bayındır Han seni çağırır, sana müthiş gazap eyler, böyle oğul senin nene gerek, böyle oğul olmaktan olmamak daha iyidir, öldürsene dediler. Dirse Han varın getirin, öldüreyim, dedi. Böyle deyince hanım, o namertlerin yirmisi daha çıka geldi ve bir dedikodu onlar da getirdiler. Der: Kalkarak Dirse Han senin oğlun yerinden doğruldu, göğsü güzel koca dağa ava çıktı, sen var iken av avladı kuş kuşladı, anasının yanma alıp geldi, al şarabın keskininden aldı içti. anası ile sohbet eyledi, babasına kast eyledi, senin oğlun kötü çıktı hayırsız çıktı, çapraz yatan Ala Dağ’dan haber geçer, hanlar hanı Bayındır’a haber varır, Dirse Han’ın oğlu böyle görülmemişşey yapmış derler, seni çağırtırlar, Bayındır Han’ın katında sana gazap olur, böyle oğul nene gerek, öldürsene dediler.
Dirse Han der: Varın getirin öldüreyim, böyle oğul bana gerekmez, dedi. Dirse Han’ın hizmetkarları der: Biz senin oğlunu nasıl getirelim, senin oğlun bizim sözümüzü dinlemez, bizim sözümüzle gelmez, kalkıp yerinden doğrul, yiğitlerini okşa beraberine al, oğluna uğra, yanına alıp ava çık, kuş uçurup av avlayıp oğlunu oklayıp öldürmeğe bak, eğer böyle öldürmezsen bir türlü daha öldüremezsin, belli bil dediler.
Deyiş:
Serin serin tan yelleri estiğinde
Sakallı boza çalan çayır kuşu öttüğünde
Büyük cins atlar sahibim görüp homurdandığında
Sakalı uzun müezzin ezan okuduğunda
Aklı karalı seçilen çağda
Kudretli Oğuzun gelininin kızının bezendiği çağda
Göğsü güzel koca dağlara gün vurunca
Bey yiğitlerin kahramanların birbirine koyulduğu çağda
sabahın ilk aydınlığında …
Dirse Han yerinden kalktı. Oğlancığını yanına alıp kırk yiğidi beraberine aldı, ava çıktı. Av avladılar, kuş kuşladılar. O kırk namerdin bir kaçı oğlanın yanına geldi, der: Baban dedi geyikleri kovalasın getirsin benim önümde tepelesin, oğlumun at koşturuşunu, kılıç çalışını, ok atışını göreyim, sevineyim, kıvanayım, güveneyim dedi, dediler.
Oğlandır ne bilsin, geyiği kovalıyordu, getiriyordu. babasının önünde vuruyordu. Babam at koşturuşuma baksın kıvansın, ok atışıma baksın güvensin, kılıç çalışıma baksın sevinsin diyordu. O kırk namertler derler: Dirse Han, görüyor musun oğlanı, kırda bayırda geyiği kovalıyor senin önüne getiriyor, geyiğe atarken ok ile seni vurup öldürecek, oğlun seni öldürmeden sen oğlunu öldürmeğe bak dediler. Oğlan geyiği kovalarken babasının önünden gelip gidiyordu. Dirse Han Korkut sinirli sert yayını eline aldı.
Üzengiye kalkıp kuvvetle çekti, doğrultup attı, oğlanı iki küreğinin arasından vurup çaktı, yıktı. Ok isabet etti, alca kanı fışkırdı koynu doldu, büyük cins atının boynunu kucakladı yere düştü. Dirse Han istedi ki oğlancığının üstüne gürleyip düştü. O kırk namert bırakmadı. Atının dizginim döndürdü, yurduna gelir oldu. Dirse Han’ın hatunu oğlancığınım ilk avıdır diye attan aygır, deveden erkek deve, koyundan koç kestirdi. Oğuz beylerine ziyafet vereyim dedi. Toparlanıp yerinden kalktı, kırk ince kızı beraberine aldı, Dirse Han’a karşı vardı.
Başını kaldırdı Dirse Han’ın yüzüne baktı. Sağ ile soluna göz gezdirdi, oğlancığını görmedi. Kara bağrı sarsıldı, bütün yüreği oynadı, kara süzme gözleri kan yaş doldu.
Çağırıp Dirse Han’a söyler, görelim hanım ne söyler:
Beri gel basımın bahtı evimin tahtı
Han babamın güveyisi
Kadın anamın sevgisi
Babamın anamın verdiği
Göz açıp da gördüğüm
Gönül verip sevdiğim
A Dirse Han
Kalkarak yerinden doğruldun
Yelesi kara cins atına sıçrayıp bindin
Göğsü güzel koca dağa ava çıktın
İki vardın bir geliyorsun yavrum hani
Karanlık gecede bulduğun oğul hani
Çıksın benim görür gözüm a Dirse Han yaman seğriyor
Keşlisin oğlanın emdiği süt damarım yaman sızlıyor
San yılan sokmadan akça temin kalkıp şişiyor
Yalnızca oğul görünmüyor bağrım yanıyor
Kuru kuru çaylara su saldım
Kara elbiseli dervişlere adaklar verdim
Aç görsem doyurdum çıplak görsem donattım
Tepe gibi et yığdım göl gibi kımız sağdırdım
Dilek ile bir oğul zorla buldum
Yalnız oğul haberini a Dirse Han söyle bana
Karşı yatan Ala Dağdan bir oğul uçurdunsa söyle bana
Taşkın akan koşan sudan bir oğul akıttınsa söyle bana
Aslan ile kaplana bir oğul yedirdinse söyle bana
Kara giyimli azgın dinli kafirlere bir oğul aldırdınsa söyle
bana
Han babamın katına ben varayım
Ağır hazine bol asker alayım
Azgın dinli kafire ben varayım
Paralanıp cins atımdan inmeyince
Yenim ile alca kanımı silmeyince
Kol but olup yer üstüne düşmeyince
Yalnız oğul yollarından dönmeyeyim
Yalnız oğul haberini a Dirse Han söyle bana
Kara başım kurban olsun bugün sana
dedi. feryat figan eyledi ağladı. Böyle deyince Dirse Han hatununa cevap vermedi, o kırk namert karşı geldi, der: Oğlun sağdır esendir, avdadır, bugün yarın nerde ise gelir, korkma kaygılanma, bey sarhoştur cevap veremez dediler.
Dirse Han’ın hatunu çekildi geri döndü. Dayanamadı, kırk ince kızı beraberine aldı. büyük cins ata binip oğlancığım aramağa gitti. Kışta yazda karı buzu erimeyen Kazılı Dağına geldi çıktı. Alçaktan yüce yerlere koşturup çıktı. Baktı gördü bir derenin içine karga kuzgun iner çıkar, konar kalkar.
Büyük cins atını ökçeledi, o tarata yürüdü. Meğer sultanım, oğlan orada yıkılmıştı. Karga kuzgun kan görüp oğlanın üstüne konmak isterdi. Oğlanın iki köpekceğîzi var idi. kargayı kuzgunu kovalardı, kondurmazdı. Oğlan orada yıkılınca boz atlı Hızır oğlana hazır oldu. üç defa yarasını eli île sıvazladı, sana bu yaradan korkma oğlan ölüm yoktur, dağ çiçeği ananın sütü ile senin yarana merhemdir dedi, kayboldu.
Oğlanın anası oğlanın üstüne koşturup çıka geldi. Baktı gördü oğlancığı alca kana bulanmış yatıyor. Çağırarak oğlancığına söyler, görelim hanım ne söyler:
Der:
Kara süzme gözlerim uyku bürümüş aç artık
On iki kemikçiğin harap olmuş topla artık
Tanrının verdiği tatlı canın seyranda imiş yakala artık
Öz gövdende canın var ise oğul haber bana
Kara başım kurban olsun oğul sana
Akar senin suların Kazılık Dağı
Akar iken akmaz olsun
Biter senin otların Kazılık Dağı
Biter iken bitmez olsun
Koşar senin geyiklerin Kazılık Dağı
Koşar iken koşmaz olsun taş keşlisin
Ne bileyim oğul arslandan mı oldu
Yoksa kaplandan mı oldu ne bileyim oğul
Bu kazalar sana nereden geldi
O gövdende canın var ise oğul haber bana
Kara başım kurban olsun oğul sana
Ağız diden bir kaç kelime haber bana
dedi. Böyle diyince oğlanın kulağına ses geldi. Başını kaldırdı, ansızın gözünü açtı anasının yüzüne baktı. Söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:
Der:
Beri gel ak sütunu emdiğim kadınım ana
Ak bürçekli izzetli canım ana
Akanlardan sularına beddua etme
Kazılık Dağının günahı yoktur
Bitenlerden otlarına. beddua etme
Kazılık Dağının suçu yoktur
Koşan geyiklerine beddua etme
Kazlık Dağının günahı yoktur
Arslan ile kaplanma beddua etme
Kazılık Dağının suçu yoktur
Beddua edersen babama et
Bu suç bu günah babamdandır
dedi. Oğlan yine der: Ana ağlama, bana bu yaradan ölüm yoktur korkma, boz atlı Hızır bana geldi, üç kerre yaramı sıvazladı, bu yaradan sana Ölüm yoktur, dağ çiçeği, ananın sütü sana merhemdir dedi. Böyle diyince kırk ince kız yayıldılar, dağ çiçeği topladılar. Oğlanın anası memesin! bir sıktı sütü gelmedi. iki sıktı sütü gelmedi, üçüncüde kendisini zorladı, iyice doldu, sıktı süt ile kan karışık geldi. Dağ çiçeği ile sütü oğlanın yaraşma sürdüler. Oğlanı ata bindirdiler, alarak yurduna gittiler. Oğlanı hekimlere emanet edip Dirse Han’dan sakladılar. At ayağı çabuk, ozan dili çevik olur. Hanım, oğlanın kırk günde yarası iyileşti, sapa sağlam oldu.
Oğlan ata biner kılıç kuşanır oldu, av avlar kuş kuşlar oldu. Dirse Han’ın haberi yok, oğlancığını öldü biliyor. O kırk namertler bunu duydular, ne eyleyelim diye konuştular. Dirse Han eğer oğlancığını görürse, bırakmaz bizi hep öldürür dediler. Gelin Dirse Han’ı tutalım, ok ellerini ardınabağlayalım, kıl sicim ok boynuna takalım, alıp kafir ellerine yönelelim diyerek. Dirse Han’ı tuttular. Ak ellerini ardına bağladılar, kıl sicim boynuna taktılar, ok etinden kan çıkıncaya kadar dövdüler.
Dirse Han yayan, bunlar atlı yürüdüler, alıp kanlı kafir ellerine yöneldiler. Dirse Han esir oldu gider. Dirse Han’ın esir olduğundan Oğuz beylerinin haberi yok. Meğer sultanım, Dirse Han’ın hatunu bunu duymuş. Oğlancığına karşı varıp söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:
Der:
Görüyor musun ay oğul neler oldu
Sarp kayalar oynamadı yer oyuldu
yurtta düşman yok iken senin babanın üstüne düşman geldi, o kırk namertler babanın arkadaşları baban; tuttular, ak ellerini ardına bağladılar, kıl sicim ek boynuna taktılar, kendileri atlı babanı yayan yürüttüler, alıp kanlı kafir ellerine yöneldiler, hanım oğul kalkarak yerinden doğrul, kırk yiğidim beraberine al, babanı o kırk namertten kurtar. yürü oğul. baban sona kıydı ise sen babana kıyma, dedi.
Oğlan anasının sözünü kırmadı. Boğaç Bey yerinden kalktı, kora çelik öz kılıcını beline kuşandı, ok kirişli sert yayını eline aldı, altın mızrağını koluna aldı, büyük cins atını tutturdu sıçrayıp bindi, kırk yiğidini beraberine aldı, babasının ardınca koşturup gitti. O namertler de bir yerde konmuşlardı, al şarabın keskininden içiyorlardı. Boğaç Han sürüp yetişti. O kırk namert de bunu gördüler. Dediler: Gelin varalım şu yiğidi tutup getirelim, ikisini bir arada kafire yetiştirelim dediler. Dirse Han der: Kırk yoldaşım aman Tanrının birliğine oktur güman benim elimi çözün, kolca kopuzumu elime verin, o yiğidi döndüreyim, ister beni öldürün ister diriltin, bırakı verin dedi. Elini çözdüler, kolca kopuzunu eline verdiler. Dirse Han oğlancığı olduğunu bilmedi, karşı geldi.
Söyle, görelim hanım ne söyler :
Der:
Boynu uzun büyük cins atlar gider ise benim gider
Senin de içinde bineğin var ise söyle bana
Savaşmadan vuruşmadan alı vereyim dön geri
Ağıllardan on bin koyun gider ise benim gider
Senin de içinde etliğin var ise söyle bana
Savaşmadan vuruşmadan alı vereyim dön geri
Develerden kızıl deve gider ise benim gider
Senin de içinde yük taşıyıcın var ise söyle bana
Savaşmadan vuruşmadan alı vereyim dön geri
Altın başlı otağlar gider ise benim gider
Senin de içinde odan var ise yiğit söyle bana
Savaşmadan vuruşmadan alı vereyim dön geri
Ak yüzlü ela gözlü gelinler gider ise benim gider
Senin de içinde nişanlın var ise yiğit söyle bana
Savaşmadan vuruşmadan alı vereyim dön geri
Ak sakallı ihtiyarlar gider ise benim gider
Senin de içinde ak sakallı baban var ise yiğit söyle bana
Savaşmadan vuruşmadan kurtarayım dön geri
Benim için geldin ise oğlancığımı öldürmüşüm
Yiğit sana günahı yok dön geri
dedi. Oğlan burada babasına söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:.
Boynu uzun büyük cins atlar senin gider
Benim de içinde bineğim var
Bırakmam12 yok kırk namerde
Develerde kızıl deve senin gider
Benim de içinde yük taşıyıcım var
Bırakmam yok kırk namerde
Ağıllarda on bin koyun senin gider
Benim de içinde etliğim var
Bırakmam yok kırk namerde
Ak yüzlü ela gözlü gelin senin gider ise
Benim de içinde nişanlım var
Bırakmam yok kırk namerde
Altın başlı otağlar senin gider ise
Benim de içinde odam var
Bırakmam yok kırk namerde
Ak sakallı ihtiyarlar senin gider ise
Benim de içinde bir aklı şaşmışşuuru yitmiş ihtiyar babam var
Bırakmam yok kırk namerde
dedi. Kırk yiğidine tülbent salladı, el eyledi. Kırk yiğit büyük cins atım oynattı, oğlanın etrafına toplandı. Oğlan kırk yiğidini beraberine aldı, at tepti, cenk ve savaş etti. Kiminin boynunu vurdu, kimini esir eyledi. Babasını kurtardı, çekildi geri döndü. Dirse Han burada oğlancığının sağ olduğunu bildi. Hanlar hanı Bayındır oğlana beylik verdi, taht verdi, dedem Korkut destan söyledi deyiş dedi, bu Oğuznameyi düzdü koştu, böyle dedi:
Onlar da bu dünyaya geldi geçti
Kervan gibi kondu göçtü
Onları da ecel aldı yer gizledi
Fani dünya yine kaldı
Gelimli gidimli dünya
Son ucu ölümlü dünya
Kara ölüm geldiğinde geçit versin. Sağlıkla, akılla devletini Hak artırsın. O övdüğüm yüce Tanrı dost olarak medet eriştirsin.
Dua edeyim hanım: Yerli kara dağların yıkılmasın. Gölgeli büyük ağacın kesilmesin Taşkın akan güzel suyun kurumasın. Kanatlanın uçları kırılmasın. Koşar iken ak boz atın sendelemesin. Vuruşunca kara çelik öz kılıcın çentilmesin. Dürtüşürken alaca mızrağın utanmasın. Ak bürçekli ananın yeri cennet olsun. Ak sakallı babanın yeri cennet olsun. Hakkın yandırdığı çırağın yana dursun. Kadir Tanrı seni namerde muhtaç eylemesin hanım hey!…

Duha Koca Oğlu Deli Dumrul’un Destanı :

Zaman zaman içinde, yeni zaman eski zaman içinde; es­ ki zaman yeni zaman içinde cinler oynarmış kubbesiz hamam içinde, pireler cirit atmış tozlu saman içinde derken bir ihtiyar kopup gelmiş cümle Oğuzun içinde, adına Dedem Kor­kut demişler.
Dedem Korkut,  senin benim, ak saçlı aksakallı dedemin; yüzü nurlu gözü gönlü gururlu akpak ninemin,  önünde diz çöküp saygı duyduğu,  el öpüp baş koyduğu her sözü bir hik­met taşıyan, her masalı günlerce gecelerce gönüllerde yaşayan bir ulu kişi imiş. Haklıya haklı haksıza haksız der imiş. Güçsüzü ezdirmez, yoksulu gözetip yurdun dirliğini düzenini bozana, törelere uymayana Bey de olsa paşa da olsa karşı dururmuş.
Dedem Korkut böyle güvenilir,  böyle inanılır bir er kişiymiş de, Dedem Korkutun yaşadığı Oğuzeli halkı başka türlü mü imiş diyeceksiniz? Olmaz olur mu? Her memlekette okuyup yazmış takımından da okuyup yazamamış takımından da kendini bilmez kişiler bulunur her vakit.
Oğuzeli büyük geniş kocaman,  ama sizin bildiğiniz bü­yüklükten daha büyük,  sizin bildiğiniz genişlikten daha geniş, kocamanın da kocamanı bir ülke olduğu için az da olsa böyle kendini bilmez yahut da kendine çok güvendiği için yurduna ulusuna yararı yerine zararı dokunan kimseler var imiş. Bunlardan biri de, Oğuzeli içinde yiğitliğiyle nam salmış adına Duha Kocaoğlu Deli Dumrul,  karşı yatan kara dağlar kadar heybetli,  salkım salkım dallarını sarkıtan akça söğüt gibi görkemli ve bin atın bir olup çekemediği, çekip getiremediği yükleri sırça parmağıyla oynatacak kadar kuvvetliymiş.  Bunları bildiği için de gururlanıp duruyormuş.
«Ben»  diyormuş da başka bir şey demiyormuş;  «Ben»  den başka ağzından bir lâf çıkmıyormuş. Astığı astık, kestiği kes­ tik imiş; elinden eleman demeyen,  dilinden kurtulup aman dilemeyen kimse yok imiş.
Bir gün kocaman Oğuzelinin genci ihtiyarı, sağlamı, sa­katı, bütün yoğu varı toplanıp Dedem Korkuta varmış. “Ne varsa sende var, bizi kurtarırsan sen kurtarırsın. Yoksa bu deli Dumrul’un elinde bir can vermediğimiz kaldı; var git şu deliye öğüt ver yoksa evimiz ocağımız yıkılacak, yurdumuz yuvamız yanacak,  bir can bir gömlek,  yalınayak baş açık tamtakır orta yerde kalacağız.” demişler.
Dedem Korkut almış eline sakalını, bir sığamış iki sığamış olmamış; bir o yana dönmüş bakmış kadın kızı eleman çığırıyor; bir bu yana dönmüş bakmış erkeği kızanı acısından barbar bağırıyor:  «Bre bu deli bunca adamı ağlatır bir baş açık bağrı sıcak divane olmuş da Oğuzelinde kimse karşı çıkamamış mı?» diye sormuş. Sonra çevre yanında tir tir titre­yen yiğitlere dönüp bağırmış: «Ya siz ne güne duruyorsunuz; bir deli nice deli olursa olsun bir sıkımlık canı vardır; benlik Allaha mahsustur, bu deli Allaha da karşı gelir olmuşken siz varıp üstüne kuşça canını almazsınız»  demiş.
Dedem Korkut böyle demesine demiş ya. Deli Dumrul’un korkusundan kimde can kalmış ki cevap versin; De­ dem Korkut’a kimse cevap verememiş.  Bunun üzerine De­ dem Korkut sinirlenip yiğit geçinen bu gençlere kızmış tavşandan daha hızlı kaçan,  dağdan dağa yel gibi uçan kıratını getirip hemen atlayıp binmiş.  Binmesiyle birlikte,  bir göz açıp kapayıncaya kadar kır at şaha kalkıp yelden hızlı bir dörtnalla varmış Dedem Korkut’u Deli Dumrul’un obasına ulaştırmış. Bir de ne görsün, Dumrul Koca oğlu Deli Dumrul dedikleri divâne,  bütün Oğuz’un yana yakıla yaka silktiği bu densiz yiğit, kuru bir çayın üstüne bir köprü yaptırmış, yanı- başına da al sayvanlı  çadırını kurdurmuş oturuyor. Ama ne oturuş ne oturuş;  nasıl bir kasılma nasıl bir kasılma. Sanki küçük dağları bir yana bırakmış,  büyük dağlar da ne oluyor yeryüzünü ben yarattım der gibi yan gelip yatıyor keyfin den.  Duruşunda oturuşunda,  burnundan bir kıl alanın bü tün ömrü bir anda gidecek gibi bir hâl var. O kuru çayın üs­ tündeki köprünün başında, o al sayvanlı çadırın altında Deli Dumrul’un böyle çalımlı oturmaktan da meğer bir maksadı varmış.  Köprüden geçenden yüz akçe alırmış geçmeyenden
200 akçe alırmış. Yüz akçeyi verip de köprüyü geçtin ne âlâ, yok ben köprüden geçmeyeceğim yürüyüp kuru çaydan gideceğim dedin mi 200 akçeyi vermen gerekiyormuş. Deli Dum­rul’un acıması yokmuş,  ruhsuz kaba kuvvetine güvenerek koyduğu bu acımasız töresine uymadın mı tutar yakandan öldüresiye dövermiş; candan bezdirinceye,  sopa ile ölüm korkusundan 200 akçeyi  -Deli Dumrul’un kanlı avuçlarına sayıncaya kadar dövermiş. Yani sizin anlayacağınız Deli Dumrul dedikleri bu densiz,  bu kendini bilmez yiğit öylesine bir Ali kıran baş kesen olmuş ki değme keyfine,  dokunanın vay haline… Vay haline.
Dedem Korkutun Deli Dumrul’un obasına at tepip gel­diği sırada da bir fukara çerçi para için kuru çaydan parasız geçmenin çarelerini arıyor, Deli yiğide dil döküp yalvarıyor- muş.  «Ağamsın»  diyormuş;  «Beyimsin paşamsm:  senden başka Han yok Hakan yok; benim Hanım da Hakanım da sensin, yol ver kuru çaydan geçeyim, kuşça bir canım var sa­lıver beni,  ömrüm oldukça sağlığın için yiyip içeyim»  diyormuş. Gel gelelim yoksul çerçinin, kayaya gelse kayayı yumu­şatacak,  demire gelse demiri eğip okşayacak kadar doku­naklı olun yalvarışı Deli Dumrul’a şöyle bir dokunup geçmiyormuş bile. Üstelik kas kas gülüyor; «Akçeler»  diyormuş…
«Çil çil akçeleri saymazsan vay geldi senin çerçi başına» di­yormuş da başka bir şey demiyormuş.
Derken derken, Dede Korkut selâm vermiş girmiş içeri. Dedem Korkut’u bütün Oğuzeli halkı tanıyıp saydığından çerçi de hemen ayağa kalkıp diz vurmuş baş eğmiş… «Eh» di­ yormuş bir yandan da içinden; «Beni bu delinin elinden kur- tarsa kurtarsa Dedem Korkut kurtarır. Tanrının sevgili kullarından olmalıyım ki benim böyle bir dar günümde kopup geldi buraya, gayri bana ölüm olmaz burada» diye sevinmiş. Çerçi sevinmesine sevinmiş ya gel gelelim Deli Dumrul oralı bile olmamış. Hani o kendini beğenmiş, gücüne kuvvetine kimse karşı çıkamadığı için o mağrur hali vardı ya,  işte,  o
«Ben ben» olmuş da Dede Korkutu çok iyi tanıdığı halde tanımazlığa gelip yerinden bile kımıldamamış.  Üstelik selâm Tanrı selâmı olduğu halde,  bütün Oğuzeli’nde selâm verip Tanrı misafiri olarak çadırdan içeri giren düşman bile olsa ağırlanıp baş üstünde tutulmak törelerin en bilineni olduğu halde Deli Dumrul Dedem Korkut’a ters ters bakıp surat as­mış; bununla da yetinmeyip  «Bre sen kimsin, benden izinsiz buralara nasıl gelirsin» diye bağırıp kas kas kasılmış. Dedim Korkutun canı sıkılmış sıkılmasına ya, bu densiz deli yiğide iyi bir ders vermek için pek oralı olmamış. Ulu Tanrıya sığı­nıp  «Bre deli densiz»  diye Deli Dumrul’un yüzüne yüzüne kükremiş «Sen kendini yiğit sanırsın ama yiğit değilsin, bir kuru çalı senden daha yiğittir; sen kendini bunca erenlerin içinde seçilmiş bir er sanırsın ama er değilsin şu çadırı,  al sayvanı senden daha erdir…
Demesine demiş, kükremesine kükremiş, dağlar taşlar da gümbürdemesine gümbürdemiş ama Dedem Korkut;  Deli Dumrul tınmamış bile. Dedem Korkut bakmış ki bağırmak çağırmak da Deliyi etkilemiyor, gülmüş bu sefer; bağırmak­ tan çağırmaktan daha etkili bir sesle:  «Evlât»  demiş  «Sen Benlik davasındasın,  gel gelelim benlik Allaha mahsustur; Azrail senden büyüktür… Azraili unutma»  demiş.
Bu söz Deli Dumrul’u ilk defa kızdırmış; «Bre Azrail de kim oluyor»  diye gürlemiş;  «Bu ülkede benden büyük,  ben­ den yiğit kimse yoktur» demiş; Dedem Korkut’tan cevap bek­lemiş.
Dedem Korkut cevap vermeden aşağılardan bir yerler­ den bir ağlaşma sesi kopmuş. Meğer o günlerde kuru çayın alt yanındaki gölgesi güzel göğsü kaba ağaçlı düzlüğe, Deli Dumrul’dan izin alarak bir oba gelip konmuş. İçlerinden bir yiğit, çok yakışıklı ve güzel huylu bir delikanlı varmış; o sıra­ da birdenbire ölüvermez mi? Ona ağlıyorlar;  «Ah Azrail, vah Azrail, nasıl kıydın bu yiğide» diye yanıp yıkılıyorlarmış.  De­li Dumrul bunu duyunca büsbütün kızmış; «Vay ben varken bu ülkede kimse nasıl can alır?  Vay ne biçim iş bu? Azrail benden kuvvetli olamaz, ben bu Azrail’i bir elime geçirsem de kurda kuşa yem yapsam bir, kıtır kıtır kessem bir, yerden yere çalsam bir…»  diye tepinmeye başlamış. O tepinedursun dedem Korkut,   durmamış orda, doğrulayıp Deli Dumrul’un babasına koşmuş. «Sizin Deli oğlunuz Oğuz’un başına belâ oldu, sizin yüzünüze kara çaldı, el gün içine çıkamaz oldunuz gel gelelim bitti artık yüzünüz yerden kalksın, oğlunuz vardı Azrail’e çattı» demiş. Bunu duyan Deli Dumrul’un anası saçını yolup yakasını yırtmış «Vay oğlum, vay aslan oğlum»  diyorken, Dedem Korkut onu da susturmuş:  «Bana bak kadın» demiş; «Sen anasın ana olmasına ya bu sırada oğluna arka çıkmazsan oğlunu yüzleyip şımartmazsan ona daha çok iyi­lik yapmış olursun» diye susturmuş. «Bu gün yarın size gele­cek» diye de sözüne devam etmiş. «Sakın ola ki o zaman iste­ğine boyun eğip peki demeyin. Derseniz oğlunuza da yazık olur size de dedim Korkut demedi demeyin…»  deyip ayrıl­mış. Her nedense Deli Dumrul’un karısına uğramamış, uğrayıp da Onu da önceden uyarmamış.
Dedem Korkut, Deli Dumrul’un anasıyla babasıyla konuşadursun,  biz Deli Dumrul’dan haber verelim size Deli Dumrul ne yapmış ona bakalım… Oba halkını ağlar sızlar durumda bırakıp çadırına dönmüş.  Dönmüş ki kılıcını kuşanıp varıp Azrail üstüne salayım,  Azrail’i bölük pörçük edeyim diye. Tam kılıcını kuşanırken bir de bakmış, yüzü sarı, gözü sarı, gözbebekleri sapsarı bir kupkuru adam çağırdan içeri girmiş. Şaşırıp kalan, donmuş gibi bakıp duran Deli Dumrul’a gülümsemiş ve sapsarı dişlerinin arasından:  «Beni arı­ yordun işte geldim, ben Azrail’im» demiş. Der demez de Deli Dumrul’un kılıcını çektiğini,  delirmiş gibi üstüne atladığını görmüş ve hemen bir güvercin olup çadırın tepesindeki delik­ ten uçup gitmiş.
Bunun üzerine daha çok yiğitlenen Deli Dumrul, doğanını da koluna almış, atma atladığı gibi düşmüş güvercinin peşine. Düşmesine düşmüş ya hangi güvercin Azrail, hangi­si değil bilememiş bir türlü.  Akşama kadar birkaç güvercin avlamış,  aşkam esmerliği çökünce de çadırına doğru geri dönmüş.  Tam bir kaya çıkıntısını dönerken,  Azrail birden karşısına çıkmış, atı Azrail’in yelinden ürküp Deli Dumrul’u yere atmış;  Azrail de bunu fırsat bilip, atlamış Dumrul’un göğsüne fırlamış, canını almağa hazırlanmış.  İşte o zaman olan olmuş, Deli Dumrul can korkusunun ne olduğunu anla­mış «Can azizdir cümleden»  diye Azrail’e yalvarmağa başla­mış. «Bre Azrail aman»  demiş. «Sen büyüksün şimdi anla­dım, ben boş bulunmuşun, cahillik etmişim, benden üstün kimse yok sanıp büyüklük taslamışım kuşça canım bağışla canımı alma» demiş. Bunun üzerine Azrail de insafa gelmiş:
«Behey deli yiğit bana değil,  seni beni yaratan Ulu Tanrı’ya yalvar, ne derse o olur» diye yol göstermiş. Deli Dumrul bunu fırsat bilip Ulu Allah’a yalvarıp yakarmış demiş ki «Mademki canımı alacaksın Büyük Tanrım benim canımı sen al bu Azrail’e koma çünkü sen büyüksün» demiş. Bu içten yalvarış
Tanrı’nın hoşuna gitmiş,  Deli Dumrul’un canını bağışlamış: Eğer Deli Dumrul’un yerine biri, kendi arzusu ile canını vere­cek olursa Deli Dumrul sağ kalacak, yok eğer kimse bu işi ka­bul etmezse Deli Dumrul o saatte can verecek. Bunu duyan Deli Dumrul pek sevinmiş  «Eh» demiş, «Babam beni pekse­ verdi, varır gider elini öperim, benim yerime sen öl derim o da kabul eder»  demiş.
Demesine demiş ama Deli Dumrul’un babası,  Dedem Korkuttan uyarılı olduğu için oğluna yüz vermemiş.  «Var git» demiş «Benden başka ne istersen iste gel gelelim canımı isteme, can cihandan azizdir sana veremem»  demiş.
Deli Dumrul anasına gitmiş:  «Anam babamdan çok severdi beni, elini öper canını isterim» demiş. Demesine demiş ya anası da Dedem Korkuttan uyarılı olduğu için «Hapislere girip çürüseydin,  kâfirlere esir düşseydin para verir kurta­rırdım, gel gelelim can cihandan aziz, benim de bir canım var senin için veremem»  diye terslemiş.
Bunun üzerine canı sıkılan Deli Dumrul, biraz da korku içinde sürmüş,  uzun zamandır yanına bile uğramadığı karısına gitmiş. Utanmış, sıkılmış, ihmal ettiği için karısından özür dilemiş,  sonunda  «Durum böyle böyle benim kurtulmam imkânsız,  anam da babam da benim yerime ölmedi, gayri yalnız kalacaksın hakkını helâl et iki çocuğumu aç açık koma, el eline baktırma» demiş:  Bunu söylerken de gözleri yaşarmış. Gözyaşlarını göstermemek için dönüp gitmek istemiş ama karısı onu durdurmuş: «Sen ne diyorsun Dumrulum?» demiş. «Senin o yiğit bakışların söndükten sonra be­nimkine yaşamak mı denir?  Sensiz dünyaya dünya,  sensiz obaya oba mı denir. Bir can dediğin nedir ki benim canım sana feda olun,  varsın gelsin Azrail benim canımı alsın senin yakanı bıraksın»  demiş.
Bunu duyan Azrail,  Dumrul’un karısının canını almak için koşup gelmiş gelmesine de Deli Dumrul Azrail’i durdur­ mu ş «Yok»  demiş.  «Azrail, benim canım karımın canından daha değerli değil benimkini al yahut da bırak Tanrıma yalvarayım demiş ve Azrail’in cevabını beklemeden el açmış:
«Yücelerden yücesin kimse bilmez nicesin güzel Tanrım ben cahillik etmişim beni bağışla bundan sonra senin yolunda yurduma ve yurtluma iyilik etmek için çalışacağım bana fır­sat ver» diye dua etmiş.
Bu sırada Dedem Korkut da gelip bu duaya katılmış ve Ulu Tanrı dualarını kabul etmiş Deli Dumrul yurdunun dir­liği ve düzenliği uğruna didinmiş kalan ömründe;  140 yıl da­ ha karısı ve çocuklarıyla birlikte yaşamış. Bu masal da bura­ da bitmiş… Gökten üç elma düşmüş, biri benim olmuş ikisi sizin…