Gönderen Konu: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ  (Okunma sayısı 521851 defa)

0 Üye ve 3 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #30 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 16.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
nokta turizmi isim Gezi, ziyaret ve alışveriş programı önceden belirlenen varış noktasında yapılan turistik düzenleme, destinasyon turizmi.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
etimoloji: Fransızca etimoloji (étymologie) sözü “bir dildeki sözlerin kaynağını gösteren, ne zaman ortaya çıktıklarını, nereden geldiklerini, hangi evrelerden geçtiklerini araştıran; sözlerin hem biçim hem anlam tarihini ele alan dil bilimi dalı” anlamına gelmektedir.
Bu söz için dilimizde köken bilimi karşılığı bulunmaktadır.

Bundan sonra demek ki, etimoloji yerine köken bilimi sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için araya nokta konur: Tren 09.15'te kalktı. Toplantı 13.00’te başladı.

Günün atasözü/deyimi :
varsa (var mı) pulun herkes kulun; yoksa (yok mu) pulun dardır yolun
Zengin olana herkes hizmet eder, fakir olana ise kimse yüz vermez.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #31 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 17.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
kalem parmaklı sıfat Parmakları uzunca, düzgün ve buruşuksuz (kimse).

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
diyalektik: Fransızca diyalektik (dialectique) sözü “gerçekliği ve onun çelişmelerini incelemeye yarayan ve bu çelişmeleri aşmayı sağlayan yolları aramayı öngören akıl yürütme yöntemi” anlamına gelmektedir.
Bu yabancı söz için Kurumumuzca eytişim karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, diyalektik yerine eytişim sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Birden fazla heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ünlüyle başlayan bir ek aldığında yumuşayarak b, c, d, ğ'ye dönüşür: kelep / kelebi, kazanç / kazancı, geçit / geçidi, başak / başağı.

Günün atasözü/deyimi :
yel kayadan ne koparır (alır, anlar, aparır)
Sağlam karakterli kişiler, sağlam temele dayanan işler önemsiz etkilerle sarsılmaz.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #32 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 18.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
maraz isim, eskimiş Arapça maraz 1. Hastalık. 2. mecaz Dayanılması güç durum. 3. sıfat, mecaz Huysuzluğu ve titizliği ile can sıkan: Aman ne maraz adamsın!

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
patchwork: İngilizce bu söz “kumaş artıklarını birleştirerek örtü, yorgan yüzü vb.ni yapma işi” anlamına gelmektedir.
Dilimizde bu söz yerine kullanılabilecek kırkyama gibi güzel bir karşılık bulunmaktadır.

Bundan sonra demek ki, patchwork yerine kırkyama sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, unvan kelimesi sonda ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır: Abidinpaşa, Ertuğrulgazi (ilçe), Necatibey (Caddesi), Gazi Osmanpaşa Üniversitesi.

Günün atasözü/deyimi :
nazire yapmak
Bir söze, bir davranışa benzeriyle karşılık vermek.
Deyim

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #33 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 19.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
kalebent, -di isim, eskimiş Arapça kal'a + Farsça bend Kale dışına çıkmamaya hüküm giyen suçlu.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
küratör: İngilizce (curator) kökenli bu söz "Müze, kütüphane, sergi, hayvanat bahçesi vb.ni yöneten ve etkinliklerini düzenleyen yetkili kimse." anlamındadır.
Kurumumuz, bu görevin aynı zamanda koruyucu ve kollayıcı özelliğini vurgulayarak bu söz için kollayıcı karşılığını önermektedir.

Bundan sonra demek ki, küratör yerine kollayıcı sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Yazılışları bir, anlamları ve okunuşları ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine düzeltme işareti konur: adet (sayı), âdet (gelenek, alışkanlık); aşık (eklem kemiği), âşık (vurgun, tutkun); şura (şu yer), şûra (danışma kurulu).

Günün atasözü/deyimi :
hasta ol benim için, öleyim senin için
Kişi kendisi için bir fedakârlıkta bulunan kimseye karşı sırası geldiğinde daha büyük fedakârlıkta bulunur.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #34 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 20.04.2010

Türkçe Sözlük’ten günün sözü:
kamu denetçisi isim, hukuk Parlamento tarafından görevlendirilen, vatandaşları resmî makamların keyfî ve yasa dışı davranışlarına karşı korumakla görevli kişi veya kurum.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık:
konvertibl: Fransızca kökenli (convertible) bu söz, “Serbestçe dövize çevrilebilir para.” anlamında kullanılmaktadır.
Bu yabancı söz için TDK İktisat Terimleri Çalışma Grubunca çevrilgen karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, konvertibl yerine çevrilgen sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı:
Arapça ve Farsçadan dilimize giren bazı kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine düzeltme işareti konur: tezgâh, yadigâr, Nigâr; dükkân, kâğıt, Hakkâri, Kâzım; mahkûm, sükût.

Günün atasözü/deyimi:
(birinin) üstüne güneş doğmamak
Güneş doğmadan önce kalkmak.
Deyim

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #35 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 21.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
Genel Ağ özel isim, bilişim Bilgisayar ağlarının birbirine bağlanması sonucu ortaya çıkan, herhangi bir sınırlaması ve yöneticisi olmayan uluslararası bilgi iletişim ağı, İnternet.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık
sidewalk sale: İngilizce sidewalk “yaya kaldırımı”, sale sözü ise “satış” anlamlarına gelmektedir.
Kurumumuz bu birleşik yapı için kaldırım satışı ve/veya mağaza önü satışı karşılıklarını önermektedir.:

Bundan sonra demek ki, sidewalk sale yerine kaldırım satışı ve/veya mağaza önü satışı sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Kişi ve yer adlarında ince l ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri düzeltme işareti ile yazılır: Lâle, Nalân; Balâ, Elâzığ, İslâhiye.

Günün atasözü/deyimi :
köpek, ekmek veren (yediği) kapıyı tanır
Köpek bile kendisini besleyen yeri bilir, davranışlarıyla duygularını belli eder, insan da bundan ders almalı, gördüğü iyiliği unutmamalıdır.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #36 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 22.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
çocuk, -ğu isim 1. Küçük yaştaki oğlan veya kız: “Çocuğun bir sütninesi vardı.”- R. H. Karay. 2. Soy bakımından oğul veya kız, evlat: “Anası olacak bir kadın çocuğu omuzundan yakalamış.”- B. R. Eyuboğlu. 3. Bebeklik ile erginlik arasındaki gelişme döneminde bulunan oğlan veya kız, uşak: “Çocuk köşeyi dönerken ana arkasından su içmeye gitti.”- B. R. Eyuboğlu. 4. Genç erkek. 5. mecaz Büyükler arasında daha az yaşlı olan kişi. 6. mecaz Büyüklere yakışmayacak, daha çok küçüklerin yapabileceği gibi davranan kimse: “Otuz yaşında ama hâlâ çocuk.” 7. mecaz Belli bir işte yeteri kadar deneyimi ve yeteneği olmayan kimse.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
teenager: İngilizce teen-ager sözü “On üç ile on dokuz yaşları arasındaki kimse.” anlamında kullanılmaktadır.
Türkçede uzun zamandan beri var olan ve kullanılan ergen sözü teenager için uygun bir karşılıktır.

Bundan sonra demek ki, teenager yerine ergen sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Nispet i'sinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için düzeltme işareti kullanılır: (Türk) askeri ve askerî (okul), (Atatürk'ün) resmi ve resmî (kuruluşlar).

Günün atasözü/deyimi :
pencere açmak
Görüş açısı kazandırmak.
Deyim

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #37 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 23.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
egemenlik, -ği isim 1. Egemen olma durumu. 2. Milletin ve onun tüzel kişiliği olan devletin yetkilerinin hepsi, hükümranlık, hâkimiyet: “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.”- Anayasa.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
efor: Fransızca kökenli efor (effort) sözü, “çaba, gayret; güç” anlamlarına gelmektedir.
Kurumumuz da dilimizde var olan çaba, gayret, güç sözlerinin efor yerine kullanılabileceği görüşündedir.

Bundan sonra demek ki, efor yerine çaba, gayret, güç sözcüklerinden birini kullanacağız.

(Batı dillerinin kısırlığına karşı, Türkçemizin zenginliğine bakın!)

Bir yazım kuralı :
Nispet i'si alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır: millîleştirmek, millîlik, resmîleştirmek, resmîlik.

Günün atasözü/deyimi :
bayram haftasını mangal tahtası anlamak
Sözü, konu ile hiçbir ilgisi olmayacak biçimde ters anlamak.
Deyim

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #38 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 24.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
kuple isim, müzik Fransızca couplet Bir şarkıyı meydana getiren ve bir nakaratla sona eren bölümlerden her biri.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
catering: İngilizce catering sözü, “Yiyecek tedarik etme, yemeklerin hazırlanmasını ve hizmetini üstüne alma.” anlamında kullanılmaktadır.
Sözün bu anlamı için Kurumumuzca yemek hizmeti karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, catering yerine yemek hizmeti sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Türkçede a, e ünlüleri ile biten fiillerin şimdiki zaman çekiminde, söyleyişte de, yazımda da a ünlüsü ı, u; e ünlüsü i, ü olur: başlıyor (<başla-yor), izliyor (<izle-yor).

Günün atasözü/deyimi :
gel demesi kolay ama git demesi güçtür
Bir kimseyi işe almak, bir misafir çağırmak kolaydır ancak bir kimsenin işine son vermek, misafire git demek zordur.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #39 : 22 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 25.04.2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
ana kucağı isim 1. Bebeği yatırmak veya uyutmak için kullanılan, kendiliğinden sallanan bir tür araç. 2. mecaz Annenin şefkati, sevecenliği.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
tiraj: Fransızca tiraj (tirage) sözü, “Gazete, kitap, dergi vb.nin bir basılışındaki baskı sayısı.” anlamına gelmektedir.
Kurumumuz, baskı sayısı ifadesinin bu söz için uygun bir karşılık olduğu görüşündedir.

Bundan sonra demek ki, tiraj yerine baskı sayısı sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Arapçadan dilimize girmiş olan ve sonunda ikiz ünsüz bulunan kelimeler yalın durumunda tek ünsüzle kullanılırken ünlüyle başlayan ek aldığında veya ünlüyle başlayan yardımcı fiil aldıklarında ikiz ünsüz ortaya çıkar: hak (hakkı), ret (reddi), tıp (tıbbı), zan (zannı); af (affetmek), his (hissetmek).

Günün atasözü/deyimi :
başın başı var, başın da başı var
Toplum içinde hiç kimse başına buyruk değildir, başta bulunan her kişinin üstünde daha büyük bir baş vardır.
Atasözü