Gönderen Konu: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ  (Okunma sayısı 521680 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #50 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 06/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
Hıdırellez özel, isim Arapça hizr + ilyās 1. Hızır ve İlyas peygamberlerin her yıl buluştuklarına inanılan 6 Mayıs günü. 2. Her yılın 6 Mayıs gününde kutlanan geleneksel bayram: "Bu yalılarda da Hıdırellez'i belirtir hiçbir olağanüstülük görülmüyordu."- S. Birsel.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
sinerji: Fransızca sinerji (synergie) sözü “1. Bir sonuca katkısı olabilecek birkaç etkenin belirli bir etkileşim sonucunda elde ettiği ortak güç, 2. Bir görevin yerine getirilmesi için birkaç organın birlikte çalışması durumu.” anlamlarına gelmektedir.
Kurumumuzca sözün birinci anlamı için artı güç; ikinci anlamı içinse görevdaşlık karşılıkları önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, sinerji yerine artı güç ve/veya görevdaşlık sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
mı / mi eki -ınca / -ince anlamında zarf-fiil işleviyle kullanıldığında sonuna soru işareti konulmaz: Akşam oldu mu sürüler döner. Hava karardı mı eve gideriz.

Günün atasözü/deyimi :
kork aprilin beşinden, öküzü ayırır eşinden
Nisan ayının beşinde hava, çift süren iki öküzü birbirinden ayıracak kadar soğuk olur.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #51 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 07/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
aksesuar isim Fransızca accessoire 1. Bir aletin, bir makinenin işlevine katılmayan ancak kendine özgü ayrı bir yararı bulunan alet, araç veya nesne. 2. Giysiyi bütünleyen çanta, kemer, şapka, eldiven, mücevher vb. eşya. 3. tiyatro Konunun gerektirdiği ölçüde kullanılan, bir sahne içinde yer alan veya oyuncunun dekor gereği kullandığı çeşitli eşya.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
stant: İngilizce stant (stand) sözü “İş yeri, fuar vb. yerlerde malların alıcılara gösterilmesi için özel olarak hazırlanmış bölüm.” anlamındadır.
Sözün bu anlamı için Kurumumuzca sergilik karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, stant yerine sergilik sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
İçinde yan yana iki veya daha fazla ünsüz bulunan Batı kökenli alıntılar, ünsüzlerin arasına ünlü konulmadan yazılır: apartman, gangster, telgraf.

Günün atasözü/deyimi :
terzinin işi kötü, ayıbını örten ütü
Kişi, olumsuz yanlarını gizlemeyi bilir.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #52 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 08/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
şahika isim, eskimiş (şa:hika) Arapça şāhika 1. Doruk, zirve: "Civar dağların karlı şahikalarını yeni sevgilime gösteriyorum."- R. H. Karay. 2. En üst derece: "Sanatın nadir kaydedeceği bir şahikadan gürlemişti."- H. F. Ozansoy.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
çip: İngilizce çip (chip) sözü bilişimde “Milimetrik yüzeyler üzerinde on binlerce devre elemanından oluşan ve son derece karmaşık elektronik devrelerin yerleştirildiği, genellikle silikon benzeri yarı iletken malzeme.” anlamıyla kullanılmaktadır.
Sözün bu anlamı için Kurumumuzca yonga karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, çip yerine yonga sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır: duman rengi, saman rengi; ateş kırmızısı, çivit mavisi, safra yeşili, süt kırı.

Günün atasözü/deyimi :
yıl on iki ay
Sürekli olarak, sürekli bir biçimde.
Deyim

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #53 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 09/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
istatistik, -ği isim Fransızca statistique 1. Bir sonuç çıkarmak için verileri yöntemli bir biçimde toplayıp sayı olarak belirtme işi, sayımlama. 2. İlkelerini olasılık kuramlarından alarak eldeki verileri grafik ve sayı biçiminde değerlendirmeye dayandıran matematiğin uygulamalı dalı, sayım bilimi.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
ergonomik Fransızca ergonomique Bu söz “Rahatça kullanılabilen, işe yarayan.” anlamlarındadır.
Kurumumuzca bu söz için kullanışlı, elverişli karşılıkları önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, ergonomik yerine kullanışlı ve/veya elverişli sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Farsça kurala göre oluşturulan tamlamalar bitişik yazılır: gayrimenkul, gayrimeşru, hüsnükuruntu, suikast.

Günün atasözü/deyimi :
zeyrek kuş iki ayağından tutulur
İşini hile ile yürüten kimse sonunda yakayı ele verir.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #54 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 10/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
yargı isim 1. Kavrama, karşılaştırma, değerlendirme vb. yollara başvurularak kişi, durum veya nesnelerin eleştirici bir biçimde değerlendirilmesi, hüküm: "İlk yargısını ezbere mi verdiğini hâlâ bilmiyorum."- A. Ağaoğlu. 2. hukuk Yasalara göre mahkemece bir olay veya olgunun doğuşuna etken olan sebeplerin de göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi sonucu verilen karar, kaza: "Yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır."- Anayasa.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
legal: Fransızca legal (légal) sözü “Yasanın, dinin ve kamu vicdanının doğru bulduğu, yasalara uygun.” anlamına gelmektedir.
Bu kavram için dilimizde yasal gibi güzel bir karşılık bulunmaktadır. Dolayısıyla bu yabancı sözün dilimizde kullanılmasına gerek yoktur.

Bundan sonra demek ki, legal yerine yasal sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Kurtuluş Savaşı, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Servetifünun Dönemi, Tanzimat Dönemi.

Günün atasözü/deyimi :
elinle ver, ayağınla ara
Ödünç aldığı şeyi geri vermeyi geciktiren veya vermeyenler için söylenen bir söz.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #55 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 11/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
engelli sıfat 1. Engeli olan, mânialı. 2. Vücudunda eksik veya kusuru olan: "Hastalıktan ötürü engelliler bir yana, hep susan bir insan tasarlamaya yetmiyor hayal gücüm."- N. Uygur.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
link: İngilizce link Bu söz bilişim alanında “İletişimi sağlayan dizgenin, teknik ağın birliği.” anlamında kullanılmaktadır.
Sözün bu anlamı için Kurumumuzca ilişim karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, link yerine ilişim sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde “doğu” ve “batı” sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi.

Günün atasözü/deyimi :
fakirlik ayıp değil, tembellik ayıp
Yoksulluk utanılacak bir şey değildir, çalışmamak en büyük ayıptır.
Atasözü

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #56 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 12/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
ortak dil isim, dil bilimi Ana dilleri veya lehçeleri farklı topluluklar arasında anlaşmayı sağlayan dil.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
italik: Fransızca italique Üstten sağa doğru eğik olan basım harfi anlamında olan bu söz için
Kurumumuzca eğik yazı karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, italik yerine eğik yazı sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Romen rakamları ancak yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerdeki ayların yazılışında, kitapların ve dergilerin cilt sayılarında, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılabilir: XX. yüzyıl, III. Selim, XIV. Louis, 1.XI.1928, I. Cilt, I)... II) ...

Günün atasözü/deyimi :
binbir ayak bir ayak üstüne
“Herkesin ayakta olduğu kalabalık” anlamında kullanılan bir söz.
Deyim

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #57 : 24 Mart 2011 »
Tonyukuk     12. May 2010 11:57
Sayın Börü Kam, milletimizde şöyle bir yaklaşım var, aslında bize özgü olan bir çok sözcükten anlaşılamama kaygusu ile kaçınılıyor. Başlığa eklediğiniz çip yerine yonga sözcüğünü okuyunca aklıma geldi. Eskiden beri bilişim alanında Türkçe sözcük kullanımı çok yaygındır bir zamanlar devamlı izlediğim Eko Elektronik, Funkshau, Elektor gibi yabancı dergilerin Türkiye basımlarında compüter yerine bilgisayar, mause yerine fare, çip yerine yonga, grafik kartı yerine görüntü kartı, harddisk yerine sabit sürücü gibi kelimeler sürekli kullanıldığı için bu konuda bir yabancılık yaşanmadı. Demek ki, özümüze olan yabancılaşma yapay olarak oluşturulmuştur, yeterli basın yayın desteği ile kimilerine uçuk kaçık gelen öz Türkçe sözcükler rahatlıkla gündelik yaşamda kullanılabilir diye düşünüyorum.

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #58 : 24 Mart 2011 »
Türk diline çok büyük önem veren Başbuğ Atatürk:
Alıntı
Milli duygu ile dil arasındaki bağ çok güçlüdür. Dilin milli ve zengin olması, milli duygunun gelişmesinde başlıca etkendir. Türk Dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil bilinçle işlensin.
Sözleriyle dilin milli duyguyla olan bağına vurgu yapmaktadır.

Yine Başbuğ Atatürk:

Alıntı
Türk dili Türk milleti için kutsal bir hazinedir. Çünkü Türk milleti geçirdiği sayısız felaketler içinde ahlakının, geleneklerinin, hatıralarının, çıkarlarının, kısaca bugün kendi milliyetini yapan her şeyin dili sayesinde korunduğunu görüyor. Türk dili Türk milletinin, kalbidir, zihnidir
Sözleriyle de Türk dilini Türklüğün özü, mayası ve esası olarak tarif etmektedir.

İnsanın kullandığı dil ve bu dilin içindeki kelimeler düşünce ve idrak örgüsünü oluşturan sayısız bağların birer parçası durumundadır.
Kullandığımız kelimelerin bilinçaltında oluşturduğu etki, doğal olarak, düşünce örgümüzü ve hareket biçimimizi de şekillendirmektedir.
Kullanılan kelimeler kişinin dimağında kelimenin ait olduğu dile ve millete ait başka değerleri de birlikte taşımaktadır.
Yabancı kelimeler, düşünce ve ifade biçimimizde o sözcüğün ait olduğu milletin diğer kültür etkilerini de yansıtmaktadır. Bunun farkına bile varamıyoruz. Çünkü bu yapılanma bilinçaltımızda gelişmektedir.
Öte yandan kullanılan bir yabancı kelime o kelimenin ait olduğu dilin başka kelimeleriyle de ilintili olduğundan o bir tek yabancı kelime nedeniyle başka yabancı kelimelerin anlamları ve çağrışımları da zihnimizde ve bilinçaltımızda yer tutmaktadır.
Çünkü dil, canlı hücrelerinin birbirleriyle bağlantılı olduğu gibi, kelimeleri ve bu kelimelerin yüklü olduğu manalarıyla birbirine bağlıdır. Yani dil canlılık özelliklerine sahiptir.
Yediğimiz besinler veya kullandığımız ilaçlar bedenimizi nasıl etkiliyorsa kullandığımız dil de aynı şekilde düşünce ve hislerimizi etkilemekte, şekillendirmektedir.

Tonyukuk Beğ’in de değindiği gibi, yeni kullanılmaya başlanan öz Türkçe bir kelime ilk başlarda yadırgansa da kullanımı yaygınlaştıkça taşıdığı mana daha da zenginleşip düşünce örgüsü içindeki yerini alarak dilin yapı taşlarından birisi durumuna gelmektedir.
Gençlik dönemlerimizde mesele yerine sorun, tecrübe yerine deneyim, imkân yerine olanak gibi kelimeler günlük yazı ve konuşma dilimize girmeye başlamış; bu konu, hemen her konuda olduğu gibi, siyasilerin kavga malzemesi haline bile getirilmişti.
Hatta hiç unutmam,
“Meseleler oldu sorun,
Dedenin dilinden anlamaz torun” sözleriyle işi alay konusu bile yapmışlardı.
O zamanlar yadırganan sorun, deneyim, olanak gibi daha binlerce kelime bu gün çok geniş manalar yüklü olarak rahatlıkla ve yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.

Bu gün düne göre geç, yarına göre erkendir.

Öyleyse dilimizi yabancı kelimelerden arındırmak ve sadeleştirmek için hiç zaman kaybetmeden işi koyulmalıyız.

Bu gün düne göre geç, yarına göre erkendir.

Ağzımızda, anamızın ak sütü gibi temiz ve helâl, Türkçemiz olsun!

TTK

Çevrimdışı Çağrı Bey

  • Türkçü-Turancı
  • *****
  • İleti: 690
Ynt: TÜRKÇE SÖZLÜKTEN GÜNÜN SÖZÜ.
« Yanıtla #59 : 24 Mart 2011 »
Türk Dil Kurumu
SÖZBUL Sözcük-Bulmaca Bilgilendirme Uygulaması
Tarih: 13/05/2010

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
hemşire isim Farsça hemşire 1. Doktor tarafından acil durumlar dışında yazılı olarak verilen tedavileri uygulamak, hastanın bakımını düzenlemek, denetlemek ve değerlendirmekle görevli ve yetkili sağlık çalışanı, şvester: "Hemşirenin onlara ters ters bir şeyler söylediğini işitiyorum."- A. Ümit. 2. eskimiş (hemşi:re) Kız kardeş, bacı: "İyi tanıdığım anasına ve hemşirelerine hiçbir suretle benzemiyor."- Y. K. Beyatlı.

Yabancı sözlere TDK'nin önerdiği Türkçe karşılık :
sanitasyon: Fransızca sanitation Tıpta “Halk sağlığını korumak ve hastalıkları önlemek için tasarlanan önlemler ve bunların uygulanması.” anlamında kullanılmakta olan bu söz için Kurumumuzca sağlıklama karşılığı önerilmiştir.

Bundan sonra demek ki, sanitasyon yerine sağlıklama sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için noktalı virgül kullanılır: Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.

Günün atasözü/deyimi :
hasta olmayan, sağlığın kadrini bilmez
İnsanlar sağlığın değerini ancak hastalıkta acı çekerken anlarlar.
Atasözü