Aşağıdaki yazı maymunlar üzerinde yapılmış bir deneydir ve insan üzerinde uzun zamandır ABD tarafından uygulanıyor. Sadece silahla savaşılmayan bu dönemde bence diğer saldırıları tanımak açısından önemli bir çalışma. Sizlerle paylaşmak istedim.
Keith Chen, Yale Üniversitesinde ekonomi bölümünde görev yapan bir
profesör. Keith Chen'in araştırması, maymunlara, para kullanmayı öğretmek
ve bunun sayesinde topladığı bilgileri, bizlerin yani insanların, para ile
olan ilişkisini karsılaştırıp, çeşitli sonuçlar çıkarmak. Araştırma, Yale
Üniversitesinin maymun laboratuarında başlıyor. Bu laboratuarda 7 adet
capuchin maymunları, bir ana ve birçok küçük deney kafeslerinde, para
kullanmayı öğreniyorlar. Para olarak, gümüş renkli, somun kullanılıyor.
Süreç gayet basit. Ana kafesten bir maymun alınıp, deney kafesine
koyuluyor. Bu maymuna para adını verdikleri somun veriliyor. Maymun
öncellikle bu somunu kokluyor, ağzına götürüyor. Bu aşamada bir tepsi
içinde çeşitli yiyecekler getiriliyor: elma, üzüm ve jell-o. Amaç, bu 7
maymunun her birinin sevdiği yiyecek türünü bulmak ve bu yiyeceği elde
etmek için parayı kullanmalarını sağlamak. Deney kafesindeki maymun elmayı
seçiyor. Araştırmacılar, maymuna elmayı vermeden önce, elinden parayı
alıp, maymuna yiyeceği veriyorlar. Bu süreç haftalarca sürüyor ve
maymunlar birkaç hafta sonra, ellerindeki somunun yani paranın gücünü
anlamaya başlıyorlar. Maymunlar paranın kullanımını; araştırmacılar, en
çok tercih edilen yiyeceği öğrendikten sonra, yeni bir süreç başlıyor:
fiyatlandırma.
Bu yeni süreçteki amaç, maymunların, biz insanlar gibi rasyonel kararlar
verip vermediğini bulabilmek. Böylece araştırmacılar, birçok maymunun
tercihi olan jell-o'nun fiyatını iki somun, elmanın fiyatını yarım somun
ve üzümün fiyatını ise bir somun yapıyorlar. Buldukları sonuç ise
gerçekten ilginç. Maymunlar, deney sırasında, biz insanlar gibi para
harcama konusunda çoğu zaman rasyonel davranıyorlar. Parasını, en çok
yiyecek alabileceği şekilde harcamaya başlıyorlar. Maymunlar, 1 somun
verip, 2 dilim elma almayı, fiyatı 2 somun olan bir adet jell-o'ya tercih
etmeye başlıyor.
Buraya kadar her şey güzel! Günlerden bir gün, yine ana kafesten, deney
kafesine alınan maymun, deney kafesindeki bir tepsi içinde bulunan 12
somunu görüp, aniden çılgına dönüyor. Paraların bulunduğu tepsiyi kapıp,
ana kafese fırlatıyor ve kendisini de ana kafese atıyor. Ana kafesteki
bütün maymunlar bir anda gökten para
yağdığını görüp, yere düşen paraları kapışmaya başlıyorlar. Levitt, bunu
yazısında maymun tarihinde gerçeklesen ilk "banka soygunu"(maymunun
tepsiyi çalması) ve "hapishane kaçışı" (maymunun deney kafesinden, ana
kafese kaçışı) olarak tanımlıyor.
Bütün bu kaos içinde araştırmacılar, ana kafesteki maymunlardan
parayı geri almaya çalışıyor. Olay biraz
yatıştığı bir anda Keith Chen, hiç görmemeyi tercih ettiğini söylediği bir
olaya şahit oluyor: Erkek maymunlardan biri, dişi maymunlardan birine
yaklaşıp, ona elinde bulunan somunlardan birini veriyor ve bunun
karşılığında dişi maymun, erkek maymunun seks teklifini kabul ediyor! Işin
ilginç yanı bu iki maymunun "işi" bittikten sonra, dişi maymun "kazandığı"
parayı araştırmacıya getirip, bununla üzüm almaya çalışıyor. Chen, bu
olayı maymun tarihindeki ilk " fuhuş" olarak tanımlıyor.
Üniversitenin araştırma etik bölümü, maymunlar üzerinde yapılan
para araştırmasının, maymunların yaşam koşulunu, değerlerini ve gündelik
yaşamlarını tamamen değiştirdiği ve zedelediği gerekçesiyle,
araştırmayı iptal edip, maymunlara para verilmesini yasaklıyor.
"NewYork TIMES"
Çok etkileyici değil mi?
Yüzlerce yıldır çeşitli araç devletler üzerinden uygulanan israil yöntemi budur işte.
Düşmanını tanımazsan önlem alamazsın...
Türk töresi yerine amerikan modeli uygularsan ya onlardan zengin ve vahşi olacaksın, ya da yok olacaksın.
