Meslekler, toplumların yaşam biçimlerini yansıtır. Bir toplumda icra edilen mesleklere ve bu mesleklere verilen öneme bakılarak o toplumun kültürel yapısı hakkında fikir edinilebilir. Orhon, Uygur ve Karahanlı dönemlerindeki metinler araştırılınca barbar deye anılan biz Türklerin yüzlerce mesleği olduğu, hareketli bir yaşamda yüksek bir medeniyet tarzını benimsemiş zümrelerin ilk dönemler-den başlayarak var olduğunu göstermektedir.
Meslek icracılarına ad olan sözcüklerin çok büyük bir kısmı Türkçedir. Eski Türkçe bu bakımdan oldukça sadedir. Uygar bir toplumda bulunması gereken her türden meslek Eski Türkler arasında mevcuttur. Eserlerdeki mesleklerin adları şöyledir:
Hayvancılıkla İlgili Meslekler
-İğdişçi ya da Yılkıcı: Hayvan Yetiştiricisi, besici
-Yuntçı: At yetiştiricisi, at çobanı
-Koñçi, Koynçı ya da Koyçı: Koyun yetiştiricisi, koyun çobanı
-Udçı: Sığır yetiştiricisi, sığır çobanı, sığırtmaç
-Bukaçı: Boğa yetiştiricisi
-Takıgu gidgüçi: Tavuk besleyicisi, tavukçu
-Kazçı: Kaz yetiştiricisi, kaz çobanı
Avcılıkla İlgili Meslekler
-Ängçi ya da Abcı: Avcı
-Keyikçi: Yaban hayvanı avcısı
-Kisçi: Samur avcısı, kürk avcısı
-Mängçi: Avcı, av kovalayan
-Tonguzçı: Domuz avcısı
-İtärçi: Doğancı.
-Çıvgacı: Tuzakçı, tuzakla avlanan
-Torçı: ‘Ağcı, ağ ile avlanan
Ziraatle İlgili Meslekler
-Tarıgçı: Çiftçi
-Äkinci: Çiftçi, ekinci
-Bagçı ya da Borlukçı: Bahçe ziraatı yapan, bahçıvan,bağcı
-Kudugçı: Kuyu kazıcısı, kuyu açıcısı
-Ögän Käsgüçi: Su seti yapımcısı
-Suvçı: Suyu idare eden, sulamacı
Esnaf ve Zanaatkarlıkla İlgili Meslekler
-Uz ya da Uzagut: Usta, zanaatkâr, esnaf.
-Börkçi: Börkçü, başlık yapıp satan kimse.
-Bözçi: Kumaş dokuyan, dokumacı
-Ätükçi: Ayakkabıcı, papaççu, kavaf
-Kedizci: Keçeçi, keçe imalatçısı
-Tonçı, Yiçi: Terzi
-Yungcı: Yüncü
-Aşçı: Aşçı
-Borçı: Şarap üzericisi, şarap işçisi
-Ätçi: Kasap
-Ätmäkçi, Ötmäkçi: Ekmekçi, Fırıncı
-Ögitçi: Değirmenci
-Altunçı: Kuyumcu
-Ayakçı: Kaseci, çanakçı, bardakçı
-Kırmaçı: Ağaçtan kap kacak yapan
-Odungçı: Oduncu
-Sasıçı: Çömlekçi
-Sırçı: Cilacı, vernikçi, boyacı
-Targakçı: Tarakçı, tarak yapıp satan
-Tämirçi, Tämürçi: Demirci
-Igaççı: Marangoz
-Titigçi: Duvarcı, sıvacı
-Yaksıçı: Çilingir
-Yapı(g)çı: İnşaat ustası, duvarcı
-Okçı: Ok imalatçısı
-Yaçı: Yay ustası
Ticaretle İlgili Meslekler
-Sart, Satıgçı: Tüccar, satıcı
-Säküçi: Hırdavatçı, çerçi
Maliyeyle İlgili Meslekler
-Agıçı, Tsangçı: Hazinedar
-Amga, Imga: Mal müdürü, veznedar
-Kalançı: Vergi memuru, vergi toplayan kimse
-Sakışçı: Muhasebeci
Ulaşım ve Taşımacılıkla İlgili Meslekler
-Çufga: Kılavuz
-Tägürtçi: Rehber, refakatçi
-Uduzgak: Kılavuz, öncü
-Äsgäkçi: Eşekle taşımacılık yapan
-Kanglıçı: Arabacı, sürücü
–Kemiçi: Gemici, denizci
-Köçütçi: Kervan başı
-Yangaçı: Fil ile nakliye yapan
-Yükçi: Hamal
Haberleşme ve İleşimle İlgili Meslekeler
-Arkış, Tirkiş: Haberci, posta
-Äskinçi: Hızlı posta, kurye
-Yarlıgçı: Tellal
-Elçi: sefir
–Kälämäçi: Tercüman
–Sabçı, Savçı: Haberci elçi
-Tılmaç: Tercüman
-Yalabaç, Yalavaç, Yalafar: Temsilci elçi
Madencilikle İlgili Meslekler
-Tuzçı: Madençi, tuzcu
Eğitim Öğretim ve Kültürle İlgili Meslekler
-Alim, Bilge: Danışman, alim, bilge
-Bahşı: Öğretmen
–Bitigçi: Yazıcı katip hattat müstensih
–Boşgutçı: Öğretmen ya da öğrenci
-Ävirgüçi: Çevirmen, metin tercüme eden
-Fäyläsuf: Filozof, felsefeci
Dinle İlgili Meslekler
-Kam: Şaman, kam, şifacı, kahin
–Nomçı: Budist din vaizi, din bilgini
–Şamnanç: Katun Buda rahibi
–Toyın: Budist rahip
–Törüçi: Vaiz
-Mojak: Maniheist din adamı, baş rahip
Sağlıkla İlgili Meslekler
-Atagasun: Doktor
-Ämçi: Hekim, eczacı
-Otaçı: Şifacı, eczacı
Büyü Fal ve Kehanetle İlgili Meslekler
-Afsuncu: Büyücü, efsuncu
-Arvışçı: Üfürükçü
-Bitkäçi: Muskaçı
-Mogoç : Sihirbaz, büyücü
-Tüs Yorguçı , Yörgüçi: Rüya tabircisi
-Yultuzçı, Yulduzçı: Müneccim, astrolog
Adaletle ilgili Meslekler
-Kazı, Yargan, Yarguçı: Kadı, hakim, yargıç
-Kıyınçı, Kıınçı, Kınaguçı, Bukaguçı, Tönökçi, Bukagulukçı: Zindancı, İşkenceci
-Çantal, Çapıtgan, Ölütçi: Cellat
-Muhtäsib: Ceza amiri, belediye işlerine bakan memur
Güvenlikle İlgili Meslekler
-Çärig, Sü, Yagıçı: Asker, savaşçı
-Bakguçı, Sınagçı, Tıl, Tingçi: Çaşıt, dıncı
-Elgürçi, Korıgu, Sakçı, Kügçi: Muhafız, bekçi
-Turgak: Gündüz muhafızı
-Yatgak: Gece muhafızı
Yöneticilikle İlgili Meslekler
-Basçı: Yönetici, amir.
-İş Ayguçı: İş buyurucu, amir, ustabaşı
Yardımcı Meslekler
-Bala, Bosgut, Udmak: ‘Çırak, hizmetçi
-Çupan: Kizir, köy büyüğünün yardımcısı
Hizmetle İlgili Meslekler
-Karabaş: Köle
-Kul: Erkek köle
-Kulut, Küng, Yalnguk: Katun köle, cariye
-Tapıgçı, Tapagçı, Tapugçı, Udugçı: Hizmetçi, çalışan
-Yumuşçı: Uşak, görevli
-İdişçi: İçki servisi yapan, garson
-Ordu Başı: Hükümdarın temizlikçisi
-Orunçı: Resmi hademe, taht görevlisi, sekreter
-Töşekçi: Beyin yatağını derleyip toplayan hizmetçi
-Tugçı:Tuğcu, bayraktar, sarayda tuğlardan sorumlu kimse
–Yuguçı: Çamaşırcı, yıkayıcı
-Terçi: Gündelikçi, işçi
Sanatla İlgili Meslekler
-Bedizçi: Ressam, heykeltraş, süsleme sanatçısı
-Bödigçi: Dansçı
–Kungkauçı: Çalgıcı, kopuzcu
-Oyınçı: Oyuncu
-Şair: Şiir yazan
–Yıragu, Iragu: Şarkıcı
Eğlenceyle İlgili Meslekler
-Tagunçı: Soytarı, meddah
-Timçi: İçki satıcısı, meyhaneci
Gayrimeşru Meslekler
-İgit, Kunuk, Ogrı: Dolandırıcı, hırsız
-Karakçı, Serker, Serkerçi: Haydut, eşkiya
-Yol Tuzumçı: Yol kesen eşkiya
-Akak, Arsak: Hayat kadını, fahişe
