Bu başlıkta Hàn (Han) 漢 Sülâlesi'nin bizim "Çiçi Tanhu" olarak bildiğimiz Zhìzhī Chányú'ye (Chih-chih Ch'an-yü; Zhìzhī’nın okunuşu “Cı-cı”ya yakındır) 郅支單于, yâni gerçek adıyla Luanti Hutuwusi'ya (Luan-t'i Hu-t'u-wu-ssu) karşı yaptığı seferi Hànshū'daki 漢書 (Han-shu, Han Sülâlesi Hânedan Yıllığı) General Chén Tāng (Ch'en T'ang) 陳湯 Biyografisi'nden sizlere aktaracağım. Çeviriyi yaparken Klasik (Geleneksel) Çince metni, bunun günümüz Yalın (Basitleştirilmiş) Çincesi’ne olan çevirisini, ayrıca İngilizce ve Türkçe çevirilerini vereceğim.
----
Klasik Çince: 明日，前至郅支城都賴水上，離城三里，止營傅陳。
Yalın Çince: 明日，前至郅支城都赖水上，离城三里，止营傅陈。
İngilizce: The next day, the Hàn 漢 army advanced to Zhìzhī's 郅支 fort on the bank of the Talas River, and set up camp three lǐ 里 (li, about 1.5 kilometers) from the fort.
Türkçe: Sonraki gün, Hàn 漢 ordusu Zhìzhī'nın 郅支 Talas ırmağı kenarındaki kalesine doğru ilerledi, kaleden 3 lǐ 里 (yaklaşık 1,5 kilometre) uzaklıkta kamp kurdu.
Klasik Çince: 望見單于城上立五采幡幟，數百人披甲乘城，又出百餘騎往來馳城下，步兵百餘人夾門魚鱗陳，講習用兵。
Yalın Çince: 望见单于城上立五采幡帜，数百人披甲乘城，又出百余骑往来驰城下，步兵百余人夹门鱼鳞陈，讲习用兵。
İngilizce: They saw five-colored banners flying from the Chányú's 單于 fort, and several hundred men in armor defending its ramparts. More than a hundred cavalry rode back and forth in front of the fort, and more than a hundred infantry performed drills at its gates in fish-scale formation.
Türkçe: Chányú'nün單于kalesinden dalgalanan beş renkli sancakları ve setleri koruyan birkaç yüz zırhlı adam gördüler. Yüzden fazla atlı kalenin önünde bir ileri bir geri at sürüyordu ve yüzden fazla yaya kalenin kapılarında balık pulu düzeninde eğitim yapıyordu.
Klasik Çince: 城上人更招漢軍曰“鬥來！”
Yalın Çince: 城上人更招汉军曰“斗来！”
İngilizce: The Xiōngnú (Hsiung-nu) 匈奴 defending the fort taunted the Hàn 漢 army, shouting, "Come and fight!"
Türkçe: Kaleyi koruyan Hunlar Hàn 漢 ordusuyla alay edip, onlara "Gelin de savaşın" diye bağırdılar.
Klasik Çince: 百餘騎馳赴營，營皆張弩持滿指之，騎引卻。
Yalın Çince: 百余骑驰赴营，营皆张弩持满指之，骑引却。
İngilizce: The Xiōngnú 匈奴 cavalry charged the Hàn 漢 camp, but all the Hàn 漢 crossbowmen had their weapons loaded and aimed, so the cavalry backed off.
Türkçe: Hun atlıları Hàn 漢 kampına saldırdılar, ama Hàn 漢 kundaklı yaylı okçularının hepsinin silahları dolu ve nişan alınmış durumdaydı, bunun üzerine atlılar geri çekildiler.
Klasik Çince: 頗譴吏士射城門騎步兵，騎步兵皆入。
Yalın Çince: 颇谴吏士射城门骑步兵，骑步兵皆入。
İngilizce: The Hàn 漢 crossbowmen then moved in several times and shot volleys at the Xiōngnú 匈奴 cavalry and infantry at the gate of the fort, forcing them to withdraw into the fort.
Türkçe: Hàn 漢 kundaklı yaylı okçuları birkaç kez ilerleyip kalenin kapısındaki Hun atlılarına ve yayalarına birkaç el ok atarak onları kaleye çekilmeye zorladılar.
Klasik Çince: 延壽、湯令軍聞鼓音皆薄城下，四周圍城，各有所守，穿塹，塞門戶，鹵盾為前，戟弩為後，昂射城中樓上人，樓上人下走。
Yalın Çince: 延寿、汤令军闻鼓音皆薄城下，四周围城，各有所守，穿堑，塞门户，卤盾为前，戟弩为后，昂射城中楼上人，楼上人下走。
İngilizce: Hàn 漢 Generals Gān Yánshòu (Kan Yen-shou) 甘延壽 and Chén Tāng 陳湯ordered the army to charge to the walls of the fort at the sounding of the drums and surround it on all four sides. Each unit would perform the task assigned to it: some digging tunnels under the walls, some blocking up the arrow ports in the walls. The pavises advanced in front, and the halberdiers and crossbowmen behind them. The crossbowmen laid down a suppressing fire on the ramparts, driving the defenders off the walls.
Türkçe: Hàn 漢 generalleri Gān Yánshòu 甘延壽 ve Chén Tāng 陳湯, orduya davul eşliğinde kaleye saldırmasını ve onu dört yönden kuşatmasını buyurdular. Her birim kendisine verilen görevi yerine getirecekti: bir bölümü surların altına tüneller kazacaktı, bir bölümü de surlardaki ok atma boşluklarını dolduracaktı. Tahta korunaklılar (pavise) önde ilerlediler, teberliler ve okçular onların arkalarından geldiler. Okçular setlere bastırıcı ateş açtılar, savunanları surlardan püskürttüler.
Klasik Çince: 土城外有重木城，從木城中射，頗殺傷外人。
Yalın Çince: 土城外有重木城，从木城中射，颇杀伤外人。
İngilizce: But there were also two wooden stockades outside the fort, from which the Xiōngnú 匈奴 shot arrows at the Hàn 漢 attackers, killing or wounding many of them.
Türkçe: Ama kalenin dışında iki sıra tahta set vardı, ki Hunlar buradan saldırgan Hànlar'a 漢 ok atıp çoğunu ya yaralıyorlardı ya da öldürüyorlardı.
Klasik Çince: 外人發薪燒木城。
Yalın Çince: 外人发薪烧木城。
İngilizce: The attackers then brought up fagots and burned the stockades down.
Türkçe: Sonra saldırganlar ince odun demetleri getirip setleri yaktılar.
Klasik Çince: 夜，數百騎欲出外，迎射殺之。
Yalın Çince: 夜，数百骑欲出外，迎射杀之。
İngilizce: That night, several hundred Xiōngnú 匈奴 cavalry attempted to break out of the siege (and seek reinforcements), but were wiped out by the Hàn 漢 crossbows.
Türkçe: O gece, birkaç yüz Hun atlısı kuşatmayı yarmaya (ve yardım çağırmaya gitmeye) çalıştı, ama Hàn 漢 kundaklı yayları tarafından temizlendiler.
Klasik Çince: 初，單于聞漢兵至，欲去，疑康居怨己，為漢內應，又聞烏孫諸國兵皆發，自以無所之。
Yalın Çince: 初，单于闻汉兵至，欲去，疑康居怨己，为汉内应，又闻乌孙诸国兵皆发，自以无所之。
İngilizce: At first, the Chányú 單于 had thought of fleeing to Kāngjū 康居 (K’ang-chü; a tributary state of the Xiōngnú 匈奴 in Soghdiana) upon hearing of the arrival of the Hàn 漢 army. But he then suspected that the king of Kāngjū 康居 would betray him to the Hàn 漢 as revenge for past grievances. He also heard that Wūsūn (Wu-sun) 烏孫 and all the other Central Asian states (that had once been dominated by the Xiōngnú 匈奴) had contributed troops to the Hàn 漢 expeditionary force, and realized that he had nowhere to run.
Türkçe: Hàn 漢 ordusunun gelişini duyunca önceleri Chányú 單于, Kāngjū'ye 康居 (Mâverâünnehr’de Sogd bölgesinde Hunlar’a bağlı bir devlet) kaçmayı düşündü. Ama sonradan Kāngjū 康居 kralının geçmişteki acı olayların intikāmı olarak kendisine ihânet etmesinden kuşkulandı. Ayrıca Wūsūnlar'ın 烏孫 ve öbür Orta Asya devletlerinin Hàn 漢 seferî gücüne asker vererek katkıda bulunduklarını duydu ve kaçacak hiçbir yerinin olmadığını anladı.
Klasik Çince: 郅支已出，復還，曰：“不如堅守。漢兵遠來，不能久攻。”
Yalın Çince: 郅支已出，复还，曰：“不如坚守。汉兵远来，不能久攻。”
İngilizce: (Before the battle) Zhìzhī Chányú 郅支單于 had already evacuated the fort, but then returned to it, saying, "Why not hold out? The Hàn 漢 army has traveled far, and its supplies cannot sustain a long siege."
Türkçe: (Savaştan önce) Zhìzhī Chányú 郅支單于 kaleyi boşaltmıştı, ama "Neden karşı koymayalım? Hàn 漢 ordusu uzaklardan geldi ve erzâkı uzun bir kuşatma için ona yetmez" diyerek kaleye geri döndü.
Klasik Çince: 單于乃被甲在樓上，諸閾氏夫人數十皆以弓射外人。
Yalın Çince: 单于乃被甲在楼上，诸阈氏夫人数十皆以弓射外人。
İngilizce: The Chányú 單于 then put on his armor and took his place on the walls, and even his queen and several tens of concubines took bows and shot at the besiegers.
Türkçe: Chányú 單于 sonra zırhını giydi ve surlardaki yerini aldı, hattâ kraliçesi ve câriyelerinden birkaçı yaylarını alarak kuşatanlara ok attılar.
Klasik Çince: 外人射中單于鼻，諸夫人頗死。
Yalın Çince: 外人射中单于鼻，诸夫人颇死。
İngilizce: One of the Hàn 漢 crossbowmen shot the Chányú 單于 in the nose, and many of his concubines were also shot dead.
Türkçe: Hàn 漢 okçularından biri Chányú'yü 單于burnundan vurdu, câriyelerinin çoğu da vurularak öldüler.
Klasik Çince: 單于下騎，傳戰大內。
Yalın Çince: 单于下骑，传战大内。
İngilizce: The Chányú 單于 then came down from the walls and mounted his horse, directing the defense from his headquarters within the fort.
Türkçe: Chányú 單于 surlardan indi ve atına bindi, savunmayı kalenin içindeki karargâhından yönetti.
Klasik Çince: 夜過半，木城穿，中人卻入土城，乘城呼。
Yalın Çince: 夜过半，木城穿，中人却入土城，乘城呼。
İngilizce: By midnight, the stockades had been destroyed, but the Xiōngnú 匈奴 defenders came up onto the rammed-earth walls of the fort and yelled battle cries.
Türkçe: Akşam olduğunda, setler yıkılmıştı, ama savunan Hunlar kalenin sıkıştırılmış topraktan yapılma surlarına çıkarak savaş nârâları attılar.
Klasik Çince: 時，康居兵萬餘騎分為十餘處，四面環城，亦與相應和。
Yalın Çince: 时，康居兵万余骑分为十余处，四面环城，亦与相应和。
İngilizce: At this point, more than ten thousand Kāngjū 康居 cavalry arrived (the Kāngjū 康居 king had remained loyal to the Xiōngnú 匈奴 after all) and deployed in more than ten places around the fort in support of the Xiōngnú 匈奴.
Türkçe: Bu noktada, on binden fazla Kāngjū 康居 atlısı geldi (Kāngjū 康居 kralı Hunlar'a hep sâdık kalmıştı); atlılar Hunlar'a destek sağlamak için kalenin çevresinde on ayrı yere yerleştiler.
Klasik Çince: 夜，數奔營，不利，輒卻。
Yalın Çince: 夜，数奔营，不利，辄却。
İngilizce: In the night, they attacked the Hàn 漢camp several times, but were beaten back each time.
Türkçe: Gece vakti, Hàn 漢kampına birkaç kez saldırdılar, ama her seferde geri püskürtüldüler.
Klasik Çince: 平明，四面火起，吏士喜，大呼乘之，鉦鼓聲動地。
Yalın Çince: 平明，四面火起，吏士喜，大呼乘之，钲鼓声动地。
İngilizce: At dawn, fires were raised all around the fort, and the Hàn 漢 soldiers scaled the walls in high spirits and shouting their battle cries. The sound of bells and drums shook the earth.
Türkçe: Gün doğarken, kalenin tüm çevresinde ateşler yakıldı, Hàn 漢 askerleri yüksek moralle duvarlara tırmanarak kendi savaş nârâlarını attılar. Çanların ve davulların sesleri yeri sarstı.
Klasik Çince: 康居兵引卻。
Yalın Çince: 康居兵引却。
İngilizce: The Kāngjū 康居 reinforcements disengaged and fled the scene.
Türkçe: Kāngjū 康居 takviye birlikleri dağılarak kaçtılar.
Klasik Çince: 漢兵四面推鹵盾，併入土城中。
Yalın Çince: 汉兵四面推卤盾，并入土城中。
İngilizce: The Hàn 漢 soldiers advanced behind pavises on all sides of the fort, and stormed it en masse.
Türkçe: Hàn 漢 askerleri kalenin her yanına tahta korunakların arkasında ilerlediler ve topluca saldırıya geçtiler.
Klasik Çince: 單于男女百餘人走入大內。
Yalın Çince: 单于男女百余人走入大内。
İngilizce: The Chányú 單于, with more than a hundred men and women in his entourage, retreated into his headquarters.
Türkçe: Chányú 單于, erkânındaki birkaç yüz adam ve kadınla karargâhına çekildi.
Klasik Çince: 漢兵縱火，吏士爭入，單于被創死。
Yalın Çince: 汉兵纵火，吏士争入，单于被创死。
İngilizce: The Hàn 漢 army set fire to the headquarters and then charged in. The Chányú 單于 suffered severe wounds and died.
Türkçe: Hàn 漢 ordusu karargâhı ateşe verdi ve sonra da içeriye daldı. Chányú 單于 ağır yaralar aldı ve öldü.
Klasik Çince: 軍候假丞杜勳斬單于首，得漢使節二及谷吉等所齎帛書。
Yalın Çince: 军候假丞杜勋斩单于首，得汉使节二及谷吉等所赍帛书。
İngilizce: An officer named Dù Xūn (Tu Hsün) 杜勳 cut off the Chányú's 單于 head. Inside the headquarters, the Hàn 漢 soldiers found two captive Hàn 漢 envoys, as well as the letter that Gǔ Jí (Ku Chi; a Han envoy whom Zhìzhī Chányú 郅支單于 had executed, provoking the Hàn 漢 expedition against him) 谷吉 and his mission had presented to the Chányú 單于.
Türkçe: Dù Xūn 杜勳 adında bir subay Chányú'nün單于 başını kesti. Karargâhın içinde, Hàn 漢 askerleri iki esir Hàn 漢 elçisi ve Gǔ Jí'nin 谷吉 (Zhìzhī Chányú'nün 郅支單于 öldürüp kendisine karşı açılan Hàn 漢 seferini kışkırtmasına neden olan elçi) ve heyetinin Chányú'ye 單于 sundukları mektubu buldular.
Klasik Çince: 諸鹵獲以畀得者。
Yalın Çince: 诸卤获以畀得者。
İngilizce: All the Hàn 漢 soldiers were allowed to keep whatever booty they found.
Türkçe: Tüm Hàn 漢 askerlerine bulabildikleri ganîmetlere el koymalarına izin verildi.
Klasik Çince: 凡斬閾氏、太子、名王以下千五百一十八級，生虜百四十五人，降虜千餘人，賦予城郭諸國所發十五王。
Yalın Çince: 凡斩阈氏、太子、名王以下千五百一十八级，生虏百四十五人，降虏千余人，赋予城郭诸国所发十五王。
İngilizce: The Xiōngnú 匈奴 queen, crown prince and aristocrats were all beheaded, about 1,518 people in all. 145 Xiōngnú 匈奴 were captured in battle, and more than a thousand surrendered. These prisoners were bestowed upon the kings of the fifteen Central Asian kingdoms who had participated in the expedition.
Türkçe: Hun kraliçesinin, veliahdının ve soylularının başları uçuruldu; tümü 1,518 kişi idi. Savaşta 145 Hun ele geçirilmişti, binden fazlası da teslim olmuştu. Bu esirler sefere katılan on beş Orta Asya krallığına bağışlandılar.
