İsmâil Hâmî Dânişmend, (d. 1899, Merzifon, Amasya, Türkiye) - (ö. 12 Nisan 1967), Türk tarihçi ve Türk Dili araştırmacısı.
Babası Cebel-i Garbî mutasarrıfı Emir Mehmed Kâmil Beğ’dir. Orta tahsilini Beyrut ve Şam’da tamamladı. İstanbul’da Mekteb-i Mülkiye’yi bitirmeden evvel, Fransa’da Pâris College’de Fransızca okudu. İstanbul Mâliye Mektebi, Edebiyât Fakültesi ile Mülkiye Mektebi’nde Dinler Târîhi ve Siyâsî Târîh dersleri verdi. Bağdat’ta Hukuk Mektebi Müdürlüğü yaptı. Kendi gayretiyle Nisan 1919'da çıkardığı Memleket Gazetesi ile Hâkimiyet-i Milliye, İrâde-i Milliye gazetelerinde neşrettiği yazılarıyla Millî Mücâdele’yi destekleyen aydınlardandır. Sivas Kongresi’ne katılan delegeler arasında yer aldı. Cumhuriyet’ten sonra resmî bir görev almadı. Kendini tamâmıyla Türk ve İslâm Târihi araştırmalarına verdi. Çalışmalarını otuzdan fazla kitapta topladı.
"Îzâhlı Osmanlı Târîhi Kronolojisi" adlı eserine târih araştırmalarında günümüzde de sıkça başvurulmaktadır. Bilhassa "Îzâhlı Osmanlı Târîhi Kronolojisi" adlı kitâbında, devşirmelerin Türk milletine yaptığı ihânetlerin üstünde durdu. Eserlerinde Türk milliyetçiliğinin pek çok temel iddiasını dile getiren Dânişmend, 12 Nisan 1967’de İstanbul’da vefât etti.
Türk-İslâm Târîhi’ne âit bir çok eseri bulunan Dânişmend’in; Türkçe-Osmanlıca-Fransızca Lügat, Destan ve Dîvan Edebiyâtı’nda İstanbul Sevgisi, Türkçe Resimli Büyük Dil Klavuzu adlı eserleri Türkçe husûsundaki mühim çalışmalarıdır.
Diğer eserlerinden bâzıları şunlardır
Osmanlı Tarihi Kronolojisi
Türklerle Hind Avrupalılarının Menşe Birliği
Tarih ve Coğrafyaya Ait Değişik İsimler Lugatı
İzahlı İslam Tarihi Kronolojisi
Sümer - Türk Dil Birliği
Fatih'in Hayatı ve Fetih Takvimi
Ali Suavi'nin Türkçülüğü
Türk Irkı Niçin Müslüman Oldu?
Garb Menbâlarına Göre Garb Medeniyetinin Menbâı Olan İslâm Medeniyeti
Garb Menbâlarına Göre Eski Türk Seciye ve Ahlâkı
Garb Menbâlarına Göre Eski Türk Demokrasisi
İstanbul Fethi'nin İnsânî ve Medenî Kıymeti
31 Mart Vak’ası
Türklük, bir dîn veyâ ideoloji değildir. Bu yüzden "Türk'üm!" demekle, Türk olunamaz. Türk kültürünü, Türk dilini, Türk târihini "Türkiye Cumhûriyeti vatandaşları" değil, binlerce yıllık Türk ırkı yaratmıştır. Biz; Amerika gibi târihi olmayan, çeşitli ırklardan meydâna gelmiş bir millet değiliz. Bu yüzden de vatandaşçılık, bizim için milliyetçilik değildir. Türklük ağacını, atalarının kanıyla sulamayanlar; Türk olamazlar."
İsmâil Hâmî Dânişmend
