Üç Sümer (üç zirve), Urallardan Kuzey Kore’ye dek uzanan Sibirya bölgesinde en yüksek dağ doruğunun adıdır. Tam olarak yüksekliği 4506 metre olan bu dağ, Altay Cumhuriyetine bağlı Üst-Köksa bölgesinin sınırları dahilinde bulunmaktadır. Bu dağ doruğu adının kök olarak eski Budist inancındaki Sümeru dağından geldiğine ilişkin görüşler de vardır. Aynı zamanda bu dağın adı Güney Sibirya bölgesinde yaşayan halkların çok eski zamanlardan beri mitolojisinde de yer almaktadır. Üç Sümer adı Güney Sibirya’da sanatsal alanda da bir etnik topluluk adı olarak konumlanmıştır. İşte bu kutsal dağın sanatsal boyutunu “dünya müziği” olarak tanımlanan tarzda etnik müzik ve şarkılar icra ederek bütün dünyaya tanıtan bu topluluğu burada kısaca tanıtılacaktır.
“Üç Bilge”, “Üç Hüner”, “Üç Can” anlamına geldiğine ilişkin yorumların bulunduğu Üç Sümer Etnik Müzik Topluluğu 2000 yılının Kasım ayında, Asya kıtasının coğrafi olarak tam ortasında ve Sibirya’nın güneyinde bulunan Hakas Cumhuriyeti başkenti Abakan şehrinde kurulmuştur. Bu topluluğun kurucu üyeleri Altay ve Hakas Türklerinden Artur Marlujokov (Ertürk Jetı Sarı), Emil Terkişev (Emil Terkiş) ve Tamara Davletova’dır.
Altay ve Hakas milli çalgıları kullanan (çathan/yadagan, homıs/topşur, hobırah/şoor, orba, tüür/tüngür, ııh/ikili, timir homıs/homus) ve Güney Sibirya Türklerinin geleneksel gırtlaktan şarkı söyleme ve destan anlatma tarzı olan hay (overtone/throatsinging/khay) icra eden bu topluluk kurulduğu yıl içerisinde Moskova’da düzenlenen Uluslar arası Defli Oyunları Festivaline, ardından Altay Cumhuriyeti’nde bulunan Altın Göl (Rusça: Teletskoye ozero) kıyısında gerçekleştirilen Uluslar arası Hayat Suyu Etnik Müzik Festivaline katılmıştır.
Üç Sümer müzik topluluğu ilk albümü olan “Kadın Bajı” (Altay’da akan Kadın Nehrinin kaynağını aldığı Üç Sümer dağının bir başka adı - TBD)’nı 2001 yılının Şubat ayında Abakan’da çıkarmıştır.
2001 yılından beri Hakas Ulusal Kukla Tiyatrosu Skazka bünyesinde çalışmaya başlayan Üç Sümer müzik topluluğu Polonya (2001, Torun; 2006, Wroclaw), Çek Cumhuriyeti (2001, Ostrava), Fransa (2004, Nancy; 2004, Strasbourg) vs. ülkelerde Güney Sibirya Türklerinin etnik kültürünü tanıtmıştır. Sayan-Altay bölgesinin efsane ve destanlarına dayalı etnik Türkülerini dinleyicilerle paylaşan Üç Sümer topluluğu dünyanın birçok kültür merkezini konser programlarıyla gezmiştir. Uluslar arası Sabancı Tiyatro Festivaline konuk tiyatro olarak Hakas Türklerinin geleneksel şaman dünya görüşüne dayalı “Altın Kase” oyunuyla katılan Hakas Ulusal Kukla Tiyatrosu Skazka (müdürü: Svetlata Okolnikova, baş yönetmeni: Evgeni İbrahimov) ile Türkiye’ye (Adana ve Ankara) 2002 ve 2004’te olmak üzere iki kez gelmiştir.
Yenilenmiş haliyle Tamara Davletova, Artur Marlujokov ve Maksim Kobyakov’dan oluşan Üç Sümer topluluğunun en son konserlerinden birini geçen yılın Nisan ayında Mısır’ın Kahire (Kahire Opera ve Bale Tiyatrosu binası) ve İskenderiye şehirleriyle Haziran ayı içerisinde Fransa’daki Théâtre Natıonal de Strasbourg’da gerçekleşmiştir.
2006 yılı Temmuz ayında Teatr Piesn Kozla tarafından organize edilen ve Polonya’nın Wroclaw şehrinde düzenlenen II. Uluslar arası Brave Muzik “Asya Sesleri” Festivaline davetli olarak katılan topluluk anılan etkinlikte sergilediği yüksek performans ve topladığı izleyici beğenisinin sayesinde alanında uzmanlardan oluşan Festival Jürisi üyelerinin oybirliğiyle “Brave First Award” birincilik ödülü kazanmıştır.
Üyelerinden Artur Marlujokov’un Moskova’da, Maksim Kobyakov’un Abakan’da ve Tamara Davletova’nın da Türkiye’de bulunduğu bu topluluk konser programı belirlendiğinde bir araya gelmektedir. Eski Türklerden gelen öz kültürünün yaşatılması ve geliştirilmesine yönelik katkıda bulunan Üç Sümer topluluğu üyeleri uygun olanağa kavuşurlarsa Türkiye’de de bir konser vermeyi planlamaktadır.
En son olarak 2002 yılının Temmuz ayında İsviçre’nin Zürich kentinde kayıt için stüdyoya giren Üç Sümer topluluğu Altay ve Hakas Türklerinin geleneksel şarkı kültürünü yansıtan toplam on yedi parçanın yer aldığı bir albüm çıkarmıştır.
Üç Sümer müzik topluluğunun kendisine ait örütbağ (internet) sayfası henüz yoktur, ancak kısmen de olsa onun dünyaca yürütülen konser program ve albümleri hakkında bilgi edinmek için şu linklere bakılabilir:
http://www.skazka.khakassia.ru http://www.asie-centrale.com/article.php3?id_article=195 http://www.le-maillon.com/spe06.html http://www.cdroots.com/face-038.html http://www.bravefestival.pl/artysci.php http://www.bravefestival.pl/artysci.php?action=szczegoly&artysta_id=7 
