581 yılında Gök Türkler tarafından Sogdça olarak yazılıp Bugut'a dikilen ve 1956 yılında Prof. Dorjsuren tarafından bulunan Bugut Yazıtı'nın Sogdça metni ile Türkçe ve İngilizce çevirilerini sizlerle paylaşmak istedim:
Sogdça Metin:
B1 (Sol Yüz)
1) (‘mwh?) […] (pt)s’kh ‘ws’t δ’r’nt tr’wkt c(yn)st’n kwt(s)’tt ‘γšywn’k
2) (‘YK) [Yaklaşık 15 harflik eksik] (ZK?)trwkc βγy nw’’r γ’γ’n ‘wskwp’r ckn’cw mγ’n
3) (tykyn pr)[w] (γ’γ’n wy’k) w’(š)t ‘(X)RZY nwkr ZK βγy mwγ’n γ’γ’n ‘PZY βγy mγ’n tyky(n)
4) [5–6 harflik eksiklik, belki cyw’nt?] pyštrw?) k’w ‘wrts’r prm prw ‘nγt’k ‘βc’npδ ‘swšwyn’tt wm’[t’nt]
5) [25 harflik eksiklik] (t ‘XRYZ n)wkr cyw’nt pyštrw βγy m[wγ’n γ’γ’n]
B2 (Ön Yüz)
1) [35–40 harflik eksiklik] (w) k’w βγy s’r pwrsty rty nw(k)r (k..) […]
2) [30–35 harflik eksiklik] (‘YK?) š’δpyt trγw’nt γwrγ’p(‘)ynt twδwnt s(nk) [wnt]
3) [10–12 harflik eksiklik] (t rty pyšt)rw (….t?) [8–10 harflik eksiklik] y tw’ γwyštr ‘XY mwγ’n γ’γ’n pr’yt rty (…)
4) [Yaklaşık 15 harflik eksiklik] K(S)Pw (‘n) [β] (γ)t δ’r[t rty n’β] (cy)h šyr’k p’rtw δ’rt rty ms ‘kδry tγw βγy mγ’[n]
5) (tyk)[yn] γ[šywny…] (…)δ(…..) rty [about 8 letters] (δ’rt rty) ‘pw ‘nγwncyδ γšywny n’β(c)yh p’r rty nw(k)
6) (βγy mγ’n ty)[kyn 25 harflik eksiklik s](γ)wn ptγwštw δ’rt rty γrγwšk srδy (.)[…](.w’št?)
7) (wγwšw ?) srδ (γš)y(wny.) [15 harflik eksiklik, βγy t’sp’r] (γ’γ’n) k’w βγyšt s’r pwrst rty pyštrw š’δpyt trγw[‘nt]
8 ) γwrγ’p’ynt (snk)[wnt] (twδ)[w]nt (’PZY) […](.n) [oku [γ’γ](‘n)?] wk[wrtpt](s)dtw δ’rnt rty nwkr βγβwmyn [bu yazılış βγy βwmyn yerinedir] γ’γ’n p’δy (s’r) [….]
9) (δ’rt kt?) [….]t rty βγ[y βwmyn] (yn γ’ γ’n) pr(m)’t δ’rt (k)t’yβ βγ’ t’sp’r γ’ γ’n wsn RBk(‘)
10) [20 harflik eksiklik] (.t) […] (..)rt(y) [w’n’w?] pr(m)’tw δ’rt RBkw nw(h) snk’ ‘wast rty ‘YK nw(k) [r]
11) [Yaklaşık 20 harflik eksiklik] (.npš ?) [8 harflik eksiklik] rty βγ’ [bu yazılış βγy yerinedir] t’(sp’r) γ’γ’n tr(‘γ)t ‘cw npyšnt cw krnw(‘ncy’k?)[h]
12) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (…) cw γwrγ(‘)p’ynt cwty wkwrt cw n’βcy’kh ‘(st’t?)
13) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (y) β’r’k ‘sp’δy’n (wr’yt) ‘yt myδ ‘nβγt δ’r’nt
14) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (sγwn) ptγwštw δ’r’nt rty cyw’nt pyštrw […]
15) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (…tw) δ’rt (….t) rty c’n’w δw’ γšywnk
16) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (…tw) δ’r’nt rty (…) šyr’k βrtpδ m’tnt rty
17) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (…n’βcy’kh ?....) p(tsγt’k ?) ‘sp’δ m(…)
18 ) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (…wyškrtw ?) δ’r’nt (…)
19) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (…)δw’ šyrγw(štt)w m’(t)[‘nt]
B3 (Sağ Yüz)
1) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (.k?) šyr’k krt(k) [‘krtw?] δ’rt rt[y…]
2) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (s)δtw (δ’r’nt) šyr’k (šy)r’k krtk ‘’βry(t) [δ’r’nt ?]
3) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (….’cw ?) [n’β](c)yh mrt(γm)’k ‘st’t ‘XRYZ (βγym)[γ’n tykyn?]
4) [Yaklaşık 40 harflik eksiklik] (‘XRZY βγy ?) […](š)t (nws) [=’ws, nwš ya da nyš ?] (.)wk’ [= (p)wk’ ya da (‘)wk/’?] trγw’n ‘YK (m)γ(‘) [n tykn]
5) [Okunamayan harf izleri]
Sergej G. Kljaštornyj ve Vladimir A. Livšic’den İngilizce Çevirisi:
B1 (Sol Yüz)
1) This stele was erected by the Turks (under) Kwts’tt the ruler of China
2) when … … the Turkish lord Nivar-qaghan. Since Mahan-
3) –tegin ascended the place of qaghan, the lord Muhan-qaghan and the lord Mahan-tegin
4) after [that they] were saviours for the whole world during a long period [lit. after that and in the future]
5) … … … And now thereupon, after this, the lord M[uhan-qaghan]
B2 (Ön Yüz)
1) [… died. And …] asks the God, and then …
2) … … When (?)šadapït(s), tarkhwans, qurqapïns, tuduns, säng[üns]
3) [approved (?)] and after that [thus addressed him]: ‘Your elder brother Muhan-qaghan died. And …
4) … [he well (?)] distributed the money [and] well fed [the peo]ple. And thus now you, lord Maha[n]-
5) –tegin, ………., and feed the people without such a ruler!’ And now
6) the lord Mahan-te[gin ….], he listened to this words and in the Hare year … ascended (?)
7) six(?) years he ruled […. The lord Taspar (?)]-qaghan asked the gods. And then šadapïts, tarkhw[ans]
8 ) qurqapïns, sängüns, tuduns, the kinsmen (of the qaghan) approved. And then he addressed the adobe of the lord Bumïn-qaghan
9) thus: ‘[show!]’. And the lord Bumïn-qaghan ordered: ‘Oh lord, Taspar-qaghan! You must … for the sake of the great
10) […..] and he ordered: ‘Establish a great new samgha!’ And then when
11) […..] and the lord Taspar-qaghan was distressed, [whether there was] anybody of the grandsons who [had] the ability (?)
12) […..] … is there anybody of the qurqapïns, of the kinsmen, of the people
13) … and equestarian warrior(s) thus distributed the prey(?)
14) [….] they heard [these] words and after this […]
15) [….] he ….. And as the two rulers
16) […..] they … and … they were full of knowledge and
17) […] the people(?) … an equipped (?) army …..
18 ) […..] they conquered (?) …..
19) […..] they were friends
B3 (Sağ Yüz)
1) …..] he accomplished many good deeds. And …..
2) […..] they approved, ‘very (or: many) good deeds’ – they praised
3) […..] is there any such man among the people [who would be able …?]. And the lord M[ahan-tegin ?]
4) […..] And the lord (?) … (.)uka-tarkhwan, when Maha[n-tegin]
5) [illegible traces of letters]
Saadet Çağatay ve Semih Tezcan’dan Türkçe Çevirisi:
B1 (Sol Yüz)
1) Bu … yazılı taşı Çin hükümdârı Kwts’tt (zamânında) Türkler diktiler
2) O zaman ki…. Bey Nivar Kağan. Sonra Mahan-
3) –tigin kağan olduktan beri, Bey Muhan Kağan ve Bey Mahan Tigin
4) (bundan) sonra (onlar) uzun bir zaman bütün dünyâ için kurtarıcı oldular
5) …….. Sonra işte bundan sonra, Bey Muhan Kağan
BII (Ön Yüz)
1) [… öldü. Ve…] tanrıya sorar, ve sonra…
2) …… O zaman şadapıtlar, tarkanlar, kurkapınlar, tudunlar, seŋünler
3) [uygun gördüler (?)] ve sonra [ona şöylece hitâb ettiler]: ‘Ağabeyiniz Muhan Kağan öldü. Ve…
4) … o iyi para dağıtmıştır ve halkı iyi beslemiştir. Ve böylece şimdi siz, Bey Mahan-
5) Tigin, ………….. öyle bir hükümdarsız olarak halkı besle! Ve şimdi
6) Bey Mahan Tigin …… o bu sözleri işitti ve Tavşan yılında … tahta çıktı (?)
7) altı (?) yıl hüküm sürdü ….. Bey Taspar (?) Kağan Tanrılara sordu ve sonra şadapıtlar, tarkanlar,
8 ) kurkapınlar, seŋünler, tudunlar, (kağanın) erkek akrabaları uygun gördüler. Ve sonra Bey Bumın Kağan’ın ikāmetgâhına (= Bumın Kağan’ın mezarının bulunduğu tapınağa) hitâb etti
9) şöylece: [‘bak!’]. Ve Bey Bumın Kağan buyurdu: ‘Ey Bey Taspar Kağan, yapmalısınız ….. büyük kurtuluşu için
10) ….. ve o buyurdu: Yeni, büyük bir samgha (Buddhacı cemaati) meydana getir! Ve sonra o zaman
11) [……] ve Bey Taspar Kağan kederlendi, ne torunlarından yetenekli (?) biri vardı
12) [……….] ne kurkapınlardan, erkek akrabâlardan, halktan bir kimse vardı
13) …. ve atlı savaşçılar ganîmeti (?) böylece taksim ettiler
14) [….] onlar (bu) sözleri işittiler ve bundan sonra [……]
15) […] o ….. Ve iki hükümdar olarak
16) […..] onlar ….. ve …. bilgi dolu idiler ve
17) … halkı (?) …. atlı ((?) bir ordu ….
18 ) […] zabt ettiler (?) …
19) [……] onlar ikisi dost idiler
BIII (Sağ Yüz)
1) […..] bir çok iyi işler başardı. Ve ….
2) […..] onlar beğendiler ‘çok iyi işler’ (diye) övdüler
3) [……] halk arasında yapabilecek (yetenekli ?) bir kimse var mıydı. Ve Bey Mahan Tigin (?)
4) [……] Ve Bey (?)Buka (?) Tarkan, o zaman ki Mahan Tigin
5) [Okunamayan harf izleri]
