KAŞGARLI MAHMUD
Kaşgarlı Mahmut İslamiyet'in kabulünden sonraki Türk milliyetçilerindendir. Saciye ve Hamidiye Medreseleri'nde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili incelemelerine adamıştır. Bu amaçla Orta Asya'yı boydan boya kat ederek Anadolu'ya oradan da Bağdat'a gitmiştir. 1072-1073 yılları arasında hazırladığı büyük eserini (Divan-ı lügati't-Türk) Abbasi halifesine armağan etmiştir. Kitabın asıl nüshası bugün Ayasofya Müzesi'nde muhafaza ediliyor. Kitabın Uygurca çevirisi ancak 1978'de yapılabilmiştir.
Karahanlılar devrinde yaşamış,Türk Milliyetçisi bir abide şahsiyet olan Kaşgarlı Mahmud'un kim olduğunu, Türk Edebiyatına kazandıırdığı eşsiz değerdeki Divan'ı Lügati't-Türk'ü ne için yazdığını ve Türklük şuurunun ileride olduğunu kendi yazısından bir görelim.
Ben Hüseyin Oğlu Mahmud diyorum ki:Tanrı'nın devlet güneşini Türk burçlarından doğurmuş olduğunu ve onların uçsuz bucaksız mülkleri üzerinde güneşin hiç batmadığını gördüm.Onlara "Türk adını Tanrı'nın kendisi verdi.Tanrı,dünya milletlerinin idare dizginlerini onlara verdi ve zamanımızın hükümdarlarını hep onlardan seçti.Onları üstün kıldı.İnsanların mutluluğu için onları sebeb yarattı ve doğrulukta onlara her zaman yardımcı oldu.
Türklerin oklarından korunmak isteyenler onlara düşman değil,dost olsun.Onlarla dost olmanın en iyi yolu onların diliyle konuşmaktır....
Buharalı ünlü bir imamdan ve Nişapur'lu diğer bir imamdan bizzat işittim.Bunlar belğe göstererek de ifade ettiler ki,Yüce Yavacımız(Peygamberimiz)"Türk dilini öğreniniz,çünkü onların hakimiyeti çok uzun sürecek" buyurmuştur.
Tanrı'ya şükürler olsun ki Türk'üm!Türkçe'yi en iyi konuşan,en iyi anlatan,en doğru anlayan Türklerdenim.Akıl bakımından ince,soy bakımından en köklü olanlardanım.Aynı zamanda en iyi kargı kullanan bir savaşçıyım...
Ben Türkleri bütün şehirlerini,obalarını,bozkırlarını baştan başa dolaştım.Bütün Türk boylarının dillerini,ağzını,kafiyelerini belledim ve faydalandım.Her boyun dilini en iyi şekilde ve yerinde kullandım.
İLK TÜRK CİHAN HARİTASI
Kaşgarlı Mahmud büyük eserine bir de harita koymuşut.Bu harita ilk Türk cihan haritasıdır.Türklerin oturduğu yerleri ve komuşularını gösteriyor.Bu harita merkez o zaman ki Türk başkenti Balasagundur.
Hunlar ve Göktürkler zamanında harita çizildiği bilinir.Doğu Türkistana iat eski iki Türk haritası vardı ama Kaşgarlı Mahmudun çizdiği bu harita Türklerin yayıldığı bölğeleri ve Türk dünyasını gösteren ilk ve en değerli haritadır.Türk boylarının yeri tam olarak gösterilmiştir.
TÜRK BOYLARI
Kaşgarlı Mahmud haritada Türk boylarını yirmi esas köke dayandığını,ama her boyun uruklarına ayrıldığını anlatıyor.Buna göre:
Peçenekler,Kıpçak,Oğuz,Yemek,Başkırt,Basmıl,Kayı,Yabaku,Tatar,Kırgız,Çiğil,Tuhsı,Yağma,Iğrak,Çaruk,Çumul,Uygur,Tangut,Hatay,Tabgaç
Ayrıca Kaşgarlı Mahmud destanları,atasözleriyle,tabiatla,aşkla,savaşla,ilimle ilğili şiirlerir beyitleri eserine serpiştirmiş ve günümüze çok değerli örnekler bırakmıştır.Bir kaç örnek
SAĞU
ALP ER TUNGA öldü mü?
Kahpe dünya kaldı mı?
Felek öcünü aldı mı?
Parçalanır yürekler
Zaman fırsat gözetti
Gizli tuzak uzattı
Beyler beyin şaşırdı
Kaçsa nasıl kurtulur
Erler Kurt gibi uluşur
Yaka yırtıp bağrışır
Yırlayıcı gibi iniler,ünler
Ağlamaktan gözü örtülür
Beğler atları yordu
Kaygı onları durdurdu
Benizleri,yüzleri sarardı
Sanki saftan dürtülür
Kaynaklar:Türklerin Altın Kitabı,İslam Öncesi Türk Destanları
