Ağqoyunlu İmperatorluğunun diplomatik əlaqələri, Osmanlı-Ağqoyunlu
münasibətləri.
Uzun Həsənin hakimiyyəti illərində (1468-1478) Azərbaycan özünün xarici siyasətində yeni mərhələyə qədəm qoydu. Ölkəmiz fəal xarici siyasət meydanına çıxdı, dünyanın siyasi iqlimini müəyyənləşdirən dövlətlərdən oldu. Ağqoyunlu İmperatorluğu həm Şərqdə, həm də Qərbdə dünyanın tanınmış dövlətlərindən birinə çevrildi. Bu zaman Ağqoyunlularla "Venesiya Şəhər Respublikası, Böyük Moskva Knyazlığı, Polşa, Macarıstan, Avstriya, Çexiya, Almanya, Burqundiya Hersoqluğu, Vatikan" və s. ölkələr arasında diplomatik əlaqələr yaranmışdı.
Uzun Həsənin qərb dövlətləri ilə diplomatik əlaqə yaratmaqda məqsədi dövlətin beynəlxalq ticarət əlaqələrini qaydaya salmaq idi. O çox gözəl başa düşürdü ki, yalnız ordu ilə qurulan dövlət tez süqut edə bilər. Qara və Aralıq dənizlərinə bir-başa çıxış yolu əldə etmək və ticarəti inkişaf etdirmək lazım gəlirdi. Digər tərəfdən öz ordusuna qərbdən odlu silahlar almaq, Azərbaycanda topçuluq sənətini inkişaf etdirmək üçün Ağqoyunlu hökmdarı Avropadan artileriya mütəxəssisləri dəvət etmək fikrində idi.
Uzun Həsənin Avropa elçilərini qəbul etməsi xristian dünyasını və Vatikan tərəfindən böyük sevinclə qarşılandı. Osmanlı türklərinin sürətlə Avropanın içərilərinə doğru irəlilədiyi bir zamanda xristian dünyası və Roma papalarının "Türkü yalnız Türk dayandıra bilər" siyasəti canlandı. Qərbin məkrli planına əsasən bu dəfə osmanlılara ağqoyunluların əli ilə zərbə vurulmalı idi!! (
)
"Qaraman böhranı" Ağqoyunlu-Osmanlı ziddiyyətini son həddə çatdırdı. Ağqoyunlular üçün mühim hərbi-siyasi rol oynayan Qaraman bəyliyi həm də ağqoyunluların müttəfiqi idi. Odur ki, Fateh 2-ci Sultan Mehmet 1468-ci ildə Ağqoyunlularla Qaraqoyunluların başlarının müharibəyə qarışmasından xəbər tutaraq Qaraman bəyliyinin varlığına son qoydu.
Uzun Həsənin Osmanlı İmperatorluğuna qarşı müharibə planı yox idi. O, Aralıq dənizinə çıxış yolu açmaq üçün Suriyanı tutmaq istəyirdi. Lakin Ağqoyunlu hökmdarı planın dəyişmək məcburiyyətində qaldı. Bunun Səbəbi Azərbaycan sarayına sığınmış Qaraman şahzadələrinin təhrikləri və Avropanın şişirdirilmiş 100 gəmidən ibarət qərb donanmasının guya Uzun Həsənin sərəncamı altında hərəkət etmək üçün Aralıq dənizinə göndərilməsi haqqında yalançı məlumatlar idi.
Bununla qərbin məkrli planının yeni mərhələsi açıldı. Ağqoyunlu Osmanlı arasında qanlı müharibə dövrü başladı.
1472-1473-cü illər Ağqoyunlu-Osmanlı müharibəsinn mühüm tarixi nəticələri oldu. Ağqoyunlu dövlətinin Osmanlı imperatorluğunun hərbi qüvvələri üzərində bir sıra qələbələr qazanması, "Otluqbeli" döyüşündə Osmanlı ordusunun ağır təlafat verməsi nəticəsində Sultan 2-ci Mehmet xanın Şərqə doğru genişlənmək yürüyüşü dayandırıldı.
Trabzon hadisələri, Qaraman böhranı və Ağqoyunlu-Osmanlı müharibəsi zamanı hər iki Türk dövləti ciddi təlafat verdi. Uzun Həsənin ordusu daima Osmanlı ordusuna təhlükə yaradır, Osmanlının qərbə doğru genişlənmək, Avropanın içinə doğru hərəkət etməy siyasətini xeyli ləngiddi. Qardaş, qardaşın qanın tökdü.
"Bununla belə qardaş Azərbaycan və Türk xalqlarının hərbi siyasi və iqtisadi imkanlarını qarşı-qarşıya qoymaq, qüdrətli Türk İmperatorluqlarını bir-birinin əli ilə zəiflətmək Qərb Diplomatiyasının Türk Dünyası üzərində qələbəsi idi."
Uzum Həsənin vəfatından sonra dövlət getdikcə zəifləməyə başladı. Ara müharibələri gücləndi, iri feodallar mərkəzi hakimiyyətə tabe olmadı. Nəticədə Ağqoyunlu İmperatorluğu 1508-ci ilde parçalandı və az zaman içində süqut etdi.
