Türkler Moğollar ile yakın mıdır
Her şeyden önce şunu bilmek lazımdır ki, bir defa Türkler ile Moğollar arasında eski yakınlığın mavcut olduğuna şüphe yoktur; dil yakınlıklarından bunu hemen müşahade ederiz. Sonra bunlar arasında kuvvetli karışmalar husule gelmiştir; böylece bilhassa H’yunğ-nular H’yen-bi halkına karşı karışmışlardır. Daha sonra evvelce H’yunğ-nular’da görülen adlar sonradan H’yen-bilerde de görülür.
Fakat diğer taraftan Tu-cüe’lerde bulunan bir ad (mesela: Ho-ırğ ki bu, Yu-yanğ dza-dzu 4’de zikrolunur.) Yüan zamanında bir Moğol klanı olarak tekrar görünür. (W.Eberhard, Çin’in Şimal Komşuları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, ikinci baskı, 1996/ türkleronline.com)
Alp Er Tunga ne demektir: Anlamı ”Kahraman erkek panter” demektir.
Babadağ Çingeneleri kendilerine Türk diyor: Sarı Saltuk Baba Türbesi, Tulca (Romence Tulcae) vilayetine bağlı Babadağ kasabasının merkezindedir. Halen ayakta kalabilen Gazi Ali Paşa Camii’nin yaklaşık iki yüz metre batısında yer almaktadır. Kasaba, adını Sarı Saltuk Baba’dan almıştır. Romen resmi kayıtlarına göre, 1992’de Babadağ’ın toplam nüfusu 10.435’dir. Müslümanların toplam sayısı ise 1155’dir.
Halbuki bizim araştırmalarımızda Babadağ’daki Müslümanların 60 hane olduğu tespit edilmiştir. Bir hanede dört kişi olduğu düşünülürse Müslümanların toplam sayıları yaklaşık 240-250 kişiyi bulmaktadır. Bunların dışındakiler kendilerini Türk ve Müslüman olarak kabul eden Çingenelerden oluşmaktadır.M.Naci Önal, Türk Halk Kültürü Araştırmaları.
Bir Çinli ile Türk’ün farkı nedir
Çinli babasının hanımlarını –ne kadar olursa olsunlar- kendi annesi kabul eder ama Hunlar ve Türkler sadece kendi annelerini anne kabul eder, babasının diğer odalıklarını ise kadın arkadaş olarak görürlerdi. Büyük kardeş öldüğünde ortada kalan dul karısı, kanuni olarak onun hanımı olur; o da hissi bir yakınlık duymasa bile, o kadını almak zorunda kalırdı. O dönemde Çinli kadın çalışmaz; sadece çocuk doğurarak, onları büyütür ama kadın olarak hiçbir hakka sahip bulunmazdı.
Büyük Bozkır’da ise kadın evin bütün işlerini çekip çevirdiği gibi, ailenin reisiydi de. Erkek sadece savaşta tek dayanağı olan silahlarına sahipti. Çin ordusunda jurnalcilik bir mecburiyetti. Halbuki Çin ordusunda görev yapan Türkler bu tür muhbirlere katlanamadıkları için onları öldürüyorlardı. Bu yüzden de iki büyük süper-etnosun yöneticileri halklarını bir araya getiremezlerdi.(L.N.Gumilöv, Hazar Çevresinde Bin Yıl)
Ebu müslim Türk müdür
Abbasiler’in propagandalarını yapmak için şehirlere gönderilen bir misyoner olan Ebu Müslim hakkında fazla bilgi sahibi değiliz. Özellikle Orta Asya dünyasında bir efsane olmuştur, efsanesi Ön Asya’ya göç eden Türkler arasında da yaygınlaşmış ve Osmanlı İmparatorluğu’na kadar sürmüştür ayrıca daha az etkili olmakla birlikte İran dünyasında da ünü sürmüş, onunla ilgili her şey değiştirilmiş, şiirleştirilmiş ve efsaneleştirilmiştir.
Onunla ilgili tarihi tek bir belgeye sahip değiliz; bu biraz da Charlemagne hakkında yalnızca halk ozanlarının manilerinden bilgi edinmeye benziyor. Türk müdür? Öyle olduğu söyleniyor. Özbekler ve Türkmenler onun Türk olduğunu, Harezm ve Maveraünnehir Türkleri’ni Abbasi bayrağı altında birleştirdiğini ileri sürmektedir. M.Fuad Köprülü gibi bir üstat da buna inanmıştır; bunun nedeni belki de Türk dünyasının bu konudaki heyecanına kendini kaptırmış olmasıdır, ama bunun kanıtlayan belgeler çok zayıftır.
Arap olduğu da söylenmektedir; o dönemde eğer Arap değilseniz çok başarılı olmanız hemen hemen imkansız gibidir. Ebu Müslim muhammetin ailesinden geldiği öne sürülmüştür. Bu kabul edilebilir bir iddiadır. Ama yine hangi iddianın doğru olduğu açık değildir. Ebu Müslim İslamiyeti seçmiştir ya da yeni seçmiş birinin oğludur. Ailesi burada bulunduğu bir sırada Isfahan’da 718 ya da 719 yılında doğmuştur. Ailesi aslında Horasan’da, Merv’e komşu Mahan şehrinde yaşamaktadır; Isfahan’da belli bir süre bulunmuşlardır.
Mahan ileride Türkler için çok önemli bir şehir olacaktır, sonraki yüzyıllarda Selçuklular ve Osmanlılar bu şehrin ata şehirleri olduğunu iddia edeceklerdir. Ebu Müslim’in ailesi Mazdeizm temeli üzerine biraz İslam biraz Manicilik ekleyerek yeni bir mezhep oluşturan Mazdeistler’dir. Bu tür kaynaştırmacılık o dönemde oldukça yaygındır ve aşırı Şii ortamlarında uzun süre geçerliliğini koruyacaktır. Bu inançta ikiciliğin yanı sıra, tenasüh (ruh göçü) inancıyla, özellikle Türkler söz konusu olduğunda genelde Şamanlıktan geldiği düşünülen belirsiz köklere sahip bir çoktanrıcılıktan pek çok özellik taşıyan bir inancın birleştiğini görüyoruz.
Ebu müslim nasıl öldü: araplar’ın düzenbazlığı ve tuzakları ya da kendine duyduğu aşırı güven Ebu Müslim’in sonu olacaktı. Övgülerden şımardığı için ya da cesaretini kanıtlamak için kendini olayların akışına bıraktığından halifelik sarayına gitti. Burada tutuklandı ve 13 Şubat 755’de boğuldu, cesedi Dicle Irmağı’na atıldı. Henüz otuz beş yaşındaydı.Roux, Orta Asya
Kao-kiu Ting-lingler kimdir
Kao-kiu Ting-lingler daha doğrusu Ting-lingler –çünkü kao-kiu Çince’de ‘yüksek araba’ anlamına gelmektedir- oldukça önemli ve gizemli bir halktır. Bu halkla daha önce Vuhuanlar’la müttefik olduklarında karşılaşmıştık. Hiong-nu konfederasyonundan ayrılıp Kuzey Moğolistan’a göç ettiler ve M.Ö. 3.yüzyıldan beri Talas ve Hazar Denizi arasında göç edip duran Türk nüfusuna katıldılar.Türkçe’nin bir lehçesini konuşmaktaydılar, bu da çoktan Türkleşmiş ortama kolayca ayak uydurmalarını sağlamıştır. Çinliler doğal olarak bu halkı tielo ya da çie-lo adıyla anmaktaydı, bu sözcükler Türkçe’de tegrek ya da töleş sözcükleriyle karşılanmaktaydı, töleş büyük olasılıkla genel olarak bozkır imparatorluklarının batı kanadına verilen addı.Roux, Orta Asya
Şan-yu ne demektir: Şan-yu imparator ya da kral anlamına gelmektedir ve kuşkusuz Sogdlar’dan alınan bir unvandır ve bu, Hiong-nular’ın (Hunlar) Sogdlar’dan etkilendiklerine dair tek kanıt değildir.
Ötüken’in önemi nedir: Doğu Göktürk kağanları Orhun ırmağının kaynağına yakın yerdeki Ötüken yöresinde yaşıyorlardı. Burası anlaşıldığına göre, ormanlık, sulak, çayırlık, bir kelime ile hoş bir yöre idi. Bilge Kağan’ın Ötüken’i devlet idare etmek (ve hatta belki de tabii güzellikleri) bakımından en uygun yer saydığını biliyoruz. Adı geçen kağan ‘budununa’ yani milletine öğütlerde bulunurken, ‘Ötüken ormanında oturursan ve kervan (arkış) gönderirsen hiç sıkıntın olmaz ve hakimiyeti (yahut devleti) ebediyyen elinde tutacaksın’ diyor.
Yine diğer bir yerde Bilge Kağan ‘Türk kağanı Ötüken ormanında oturur ise ülkede sıkıntı (bun) olmaz’ diyerek Ötüken’in Türk Devleti ve Türk budunu için taşıdığı ehemmiyeti belirtiyor. Diğer bir yerde de Bilge Kağan ‘bunca yerlere ordu sevk ettim, Ötüken ormanından daha güzel bir yöre, ülkeyi idare edecek daha iyi bir yer görmedim’ diyor ve Ötüken’i ‘ıduk’ yani kutsal bir yer olarak vasıflandırıyor. Orta Asya’nın en eski imparatorluğunu kurmuş olan Hunlar’ın devlet merkezlerinin de bu yörede olduğunu bildiğimiz gibi, Göktürk kağanlarının yerini almış olan Uygur kağanları ile bazı Moğol kaanları da Orhun yöresinde yani aynı yerde oturmuşlar ve hatta orada şehirler kurmuşlardır.
Bu olaylar Bilge Kağan’ın Ötüken ile ilgili sözlerinde ne kadar haklı olduğunu açıkça meydana koyuyor. Çok doğuda oturan Moğollar’ın devlet merkezi olarak batıdaki Orhun bölgesini seçmeleri dikkate değer olup bunda, hemen her şeyde olduğu üzere Türk geleneklerinin tesiri belki söz konusu olmakla beraber, bu husus daha ziyade o yörenin stratejik ve ticaret bakımlarından taşıdığı ehemmiyet ve tabii güzelliği ile ilgilidir.Faruk Sümer, Eski Türkler’de Şehircilik)
Tanrı Dağları ne kadar yüksekliktedir: 4000 ile 5000 metreye varan zirveleriyle omurgayı oluşturan 1600 km. uzunluğunda, 300 km. genişliğindeki Tanrı Dağları bulunmaktadır.
Tatar şefleri Marc ve Jean hangi etnik gruba aittir:
(Naymanlar’ın, b.n.) Kereyitler’in ve üçüncü bir halkın, Öngütler’in aşağı yukarı aynı anda Hıristiyanlığı kabul edişi kuşkuya yer bırakmaz. İsimlerinin Jean, Paul, Simon, Luc, Jacques, Jesus ve Georges olması, Ordos’ta bulunan yüzlerce bronz haç din değiştirdiklerinin kanıtıdır. Öngütler, Tang döneminde (618-907) Ordos ülkesinde Sarı Irmak’ın kıvrımının kuzeydoğusunda yaşamaktadır. Ya sürgün ya da göç nedeniyle Kin (Jin) hükümranlığı altında, ilk yurtlarından kuzey Mançurya’ya uzanan geniş topraklara yayılmışlar ve Kerülen Vadisi’nde yaşayan vahşi Tatarlar’la temasa geçmişlerdir.
Bu halka da yeni dinlerini öğretmişler midir ya da havarilik görevi batılı misyonerlerce mi yürütülmüştür? Bu halkın derin hıristiyan inancı dinlerinin onlara sağladığı başarıları hanelerine yazmasını sağlamıştır. 1089-1100 yıllarını anlatan Çin kaynakları da iki Tatar şefi Marc ve Jean’den söz ederek bunu doğrular.
An-lu-şan Türk müdür, Çinli mi
755’de Sogd ve Türk melezi ya da Sogdlaşmış bir Türk, yani İranlı bir Türk olan ünlü bir asker An-lu-şan, tamamen paralı Türk askerlerden oluşan bir orduyla Fan-yang’da Tanglar’a karşı ayaklanır. Karizmatik bir kumandan olan An-lu-şan görkemli başarılar elde eder ve iki önemli başkenti, Lo-yang ve Şang’an’ı ele geçirir. İmparator Hiuan Tsong (Xuanzong) (712-762) Seçuan’a kaçmak zorunda kalır. Kaçak imparatorun oğlu Su-tsung (756-762) savaşmaya karar verip ülkesinin eski bağlaşığı Uygurlar’dan yardım isteyinceye kadar Tanglar kaybettiklerini düşünmüşlerdir.
Bayan Çor (747-759) ya da ona verilen unvanla, İlteriş, ordusunu deneme ve kendisinin üstün niteliklerini ortaya koymak fırsatı bulur (757). Çin kuvvetleriyle yan yana çarpışan Uygurlar Lo-yang’ı alır. İmparator Bayan Çor ve beg’lerini (günümüz Türkçesiyle bey) övgüye, hediyeye ve ünvana boğar.Kağana küçük bir Çinli kız hediye eder ve her yıl yirmi bin parça ipek kumaş hediye edeceği sözünü verir. Bu arada Uygurlar, Kırgızlar’la kuzey sınırlarında çıkan bir çatışmanın ardından ülkeyi terk ederler (758). Aynı yıl An-lu-şan öldürülür; kısa bir süre sonra oğlu da öldürülür.(Roux, Orta Asya)
Cengiz Han’ın batı yürüyüşünde görev alan Türk beyleri
Cengiz Han’ın batı yürüyüşünde, yani Harizimşah veya hükümdarının üzerine yaptığı seferde üç Türk beyinin veya hükümdarının bulunduğunu biliyoruz. Bunlar Uygur İdi Kut Barçuk, Alamalık beyi Suğnak Tigin ve yine Karluk Kayalık Hakimi Arslan Han idi.
Halkların doğru isimleri nelerdir
Önüne aşılması gereken engeller çıksa da bilim devamlı gelişmektedir. Bugün radio-karbon datalarının dışında yapılan ilmi araştırmalar daha önce bazı arkeolojik bulgular veya M.Ö.1.yüzyıla ait antik Çin hiyeroglif okuyuşlarına istinaden önümüze konulan meşrut halk isimlerinin yanlışlığını ortaya koymuştur.Artık Pazırıklılar yerine Yüeçiler denilmesi gerekirdi ama B.Laufer bu kelimenin Sogdo yani Sogdlular’ı gösterdiğini ispat etti. Tagarlar yerini Dinlinler’e, Sunnu-Hunlar, Toba-Tabgaç, Siyenpi-Sibir, Tu-kiu Türkler’e (Göktürkler) yerini bıraktı.(L.N,Gumilöv, Hazar Çevresinde Bin Yıl)
Çeşitli Türk kavimlerinde yurt adı
Bizans kaynaklarında, Bulgarlar’ın Agul adı verilen müstahkem konak yerlerinde oturdukları yazıldığına göre yukarıda zikri geçen sahanın da adı idi. Osmanlı, Azeri, Agıl, Aul, Tobol Tatarları’nda aul, Altaylılar’da, Teleutlar’da, Kara Kırgızlar’da, Uygurlar’da ail = yurt ve köy.
Dipçe: Gombocz Zoltan. Bul. Türk. Lehnvörtex 108.
Karşılaştırınız:Fehe AH. VII, 24. Geza, Feher, Bulgar Türkleri Tarihi.
On Ok : Bugün kalan çoğul ekimiz, modern Türkçe’deki /l.r/. genizden söylenen arkaik /*r/ nin türevidir. Bugünkü Çuvaşça’da başka bir çoğul eki saptıyoruz, bu çoğul eki /l.r/ in yerine /s.n/ dir ve şimdi /s.m/ haline dönüşmüştür. Tinessem (deniz) demektir örneğin. Bu da proto Türkçe Çuvaşça dilinde ikincil bir çoğul ekinin ipucunu verir, yani /n./ ekinin. Bu ek, Çuvaşça olmayan Türkçe diyalektlerinde de iz bırakmıştır. Eski Türk metinlerinde kirkin (dişi köle) sözcüğü vardır, der Torday.
Türkçe’deki kız sözcüğünden türetilmiştir. Aynı metinlerde bir de aran sözcüğü vardır. Bu da cesur, onurlu erkek demektir ve “ar” gerçek erkek anlamına gelir. Yine bugün kullanılmayan “oğli” sözcüğü de çocuk/torun (zürriyet) anlamına gelir –ki bu sözcükten “oğlan türemiştir.Tavşan, sıçan, şibagun (kuş), jagnum (fil), arslan, kaplan gibi hayvan isimlerindeki son ekin bazı kavim isimlerinin sonlarındakiyle aynı olması da bize ipucu verir. Türk Uygur Federasyonu’nun 10 boyundan sekizi, Yaglakar, Utigar, Kurabir, Orkundur, Bular, Hazar, Yakbutkar, Ayabir arkaik /*r/ ekiyle biter. Bir tanesi de Adiz, /-z/ çoğul ekiyle.
Proto Türkçe Çuvaşça çoğul ekinin en önemlilerinden biri de /-n/ ekinin Xun/Hun kabile ismindedir. Zaten Xun(Hun) sözcüğü bugünkü Baykal Buryat Moğol diyalektinde kişi anlamına gelir.Torday, dil tarihçisi Panfilow’un ilksel bir Altayik diyalekt olan Tunguz Evenki dillerinde yaptığı araştırmalarda, kişi sözcüğündeki n” sesçiğinin, bir çoğul olarak doğduğunu kanıtladığını yazar. Bu avcı toplumlarında dig (dik)ağ anlamına gelir, digen ise dağ adamı demektir. Nge (nehir) sözcüğünden ngan (nehir adamı) sözcüğü türer.Uygurlar’da Xun isimli bir kabileden söz eden Torday, Çince söylenişinde bu sözcüğün Huen olduğunu belirtir.
Yazar “halk” sözcüğünün Moğol irgen, Evenki digen ve Uygur budun sözcüklerindeki çoğul eklerine indirgendiğini bir kez daha vurguladıktan sonra Ptolemi’nin Karadeniz kıyısında işaret ettiği Xounoi isimli bir halka geçer. İ.Ö. 150 yılına. Altaylılar için bu bölge henüz oldukça erken sayılmalıdır. Ne ki, birinci yüzyıldan bu yana Kırım’ın kuzeyinde, Turcae isimli bir orman halkını kaydeder Pomponius Mela (De Cronographia, Kitap 2, İ.Ö. 37-41). Torday, aynı ismin, Pliny’nin (İ.Ö. 23-79) kabile listesinde de yer aldığını belirtir.
Teoman ve onu öldürerek yerine geçen Mete’nin kurduğu imparatorluğun Çin kaynaklarındaki ismi Hsiung-nu’dur. Torday, Türklerle Hsiung-nuların tarihi kayıtlara göre ilk karşılaşmalarının İ.Ö. 3.yüzyıla uzandığını yazar. Mete adıyla bildiğimiz Mao-tun (Çince’nin doğru okunmasıyla bu ismin aslında Batur olduğu çok geç de olsa anlaşılacaktır), bu tarihlerde Yukarı Yenisey’deki beş boyu boyunduruk altına almak ister. Bu beş boydan birisinin etninomu henüz anlaşılamamıştır. İkisi, Uygurların ataları olan Ting/ling ve Kırgızlar’dır, bunların Türk olduklarına şüphe yoktur.
Halen göçebe yaşamaktadırlar. Kalan diğer iki kabile ise Oguz/Ogur’ların ve Sirlerin atalarıdır, Torday’a göre. Her iki Türk boyunun isimleri de Orhun yazıtlarında yer alır.Türk-Hsiung-nu ilişkisi, Moğol steplerinde bir beş yüz yıl devam ettikten sonra kaybolmuştur. Dış Moğolistan bozkırlarında Moğol ve Türk boyları arasında bir dizi savaşın ardından 6.yüzyılda nihayet T’u-çüeh adlı bir halk zaferle çıkar. Bu isim, çoğul ekiyle Törküt halini almış Törk isminin Çince söylenişidir.Törkütlerin yaşlı hanı ölünce On Boy’a bölünürler. Her biri bir okla ifade edilen “On Ok” ya da.
Torday, ok ve boy (kabile) sözcüklerinin aynı anlama geldiğini söyler. Daha doğrusu ok sözcüğü ile uk (eski Türkçe’de boy ve kabile) sözcükleri benzeştir. Uk, hem boy demektir hem de soy anlamına gelir, bu sözcük 10.yüzyılda Kaşgari’nin sözlüğünde ogh-li, ogh-lan olarak tekrar karşımıza çıkar. Etimolog Clauson’a göre ogh, ok sözcüğünün diğer bir söylenişidir. Ok veya uk, söylendiğinde iki anlamı da verir. Ok ve oğul. Burada belirtmek gerekir ki, Çuvaşça’da ok, ukha’dır.
Ortay Asya’nın doğu ve batı ucunda boyların çoğul eklerinin (yani –r, -z, -n) hepsi ogh köküne eklenir. Volga dolayında Oghur olur, doğuda ise Oghuz.Macar araştırmacıya göre, Kırgız (Kırk Oghur, yani kırk Boy), On Uygur, Kutrigur, Utrigur da böyledir.On sözcüğü ve Ok/ogh kökü önemli bir boy isminde bir araya gelir. Bizanslı tarihçi Priscus, 461-465 yıllarında “Onoguroi”ların Bizans’a bir elçi yolladığını yazar.
Bir yüz yıl sonrasında yaşayan Jordanes ve Agathias adlı tarihçiler de, aynı kabilenin Pontic (Karadeniz) bozkırlarına kadar uzandıklarını belirtir. Bir yüz yıl sonrasında, başka bir Bizanslı tarihçi, Theophylactus Simocattes, aynı boydan söz eder ama bu defa Unnugunoi ismiyle yazar.Torday, bu iki farklı söyleyişin Türk çoğul eki –r ile –n alternatif söylenişini izah ettiğini vurgular.
On + og(uh) + ur. Şöyle de söylenir: unn + ug(uh) + -un. Ya da Un + nug(h) + -un. Anlamı: On + ok(boy) + çoğul eki. Buradaki Onog / Unnog ile Orta Çin söylenişiyle Hsiung-nu arasındaki benzeşme tabii ki akademisyenlerin gözünden kaçmaz. Torday, hsiung sözcüğünün Türkçe’deki on (10) sözcüğünün Çince söylenişi olabileceğini tahmin eder. Çünkü Çinli tarihçiler, Hsiung-nu boylarında her bir hakanın on bin atlıdan oluşan ordusuna nak’ ismini verir. yani ok sözcüğünün Çince’deki bozulmuş ifadesini.Böylece Hsiung-nu sözcüğünün gizli anlamı çözülür: On ok, Ya da Oğuz.
http://bilgez.blogcu.com/turk-kimdir/4725964
