Türkmen Aile, Aşiret, Oymakları, Boyları, Kolları Araştırma (1) Yazan: Sadun KÖPRÜLÜ
Irak Türklerinin Milli mücadelesi, tarih boyunca utkularla, kahramanlıkla başlayarak, günümüze kadar Irak devletini yöneten tüm dikta, rejimler tarafından, her zaman hakları yenilerek, çiğnemiştir, ve sonu gelmeyen her türlü baskı, işkence acılar onlara uygulanmıştır.
Tarihleri eski çağlara dayanan Irak Türkleri, Irak’ın kuruluşundan önce, bu topraklar kendi ana toprakları, yurtları olarak, buralarda Atabeyler, çok sayıda Devletler, uygarlık kurarak, bütün milletlere karşı eşitlik, hoşgörü demokrasiyle yanaşarak kardeşlikle, dostluk sevgi göstermekle tanınmışlardır.
Günümüze kadar bu acı durumlarılar, baskılar, soykırım, katliamlar, asimilasyon politikasına maruz kalmakla Irak’ta bir doğru bir nüfus sayımı olmamasına rağmen, Irak’ın kuzeyinde, batısında, doğusunda, güneyinde büyük bir nüfusa sahip olan Irak Türkleri tek amaçları ana milli mücadeleleri siyasi, tarihsel, kültürel, idari, başka milletler gibi, meşru haklarına kavuşmaktır.
Irak Türklerine karşı önceden baskıların sürmesiyle, Saddam Rejimi döneminde Araplaştırma, bugünde Kürtler tarafından Kürtleşme politikasına karşı durarak, yüzlerce aydın, insanlarını, liderlerini demokrasiye karşı şehit vererek kendi ana topraklarından uzaklaştırma, sinsi yok etmeye karşı mücadelecini canlarıyla, kanları ile sürdürmektedirler.
Ve hala baba yiğit gençlerini şehit Vermektedirler.
Bu baskılar sonucu Irak’ın her bir şehrinde birçok Türkmen olan oymak, Aşiretler, boylar, aile, kollar kimliklerini, kendilerini unutarak, başka bir milletten olduklarını sayarak, yazmışlardır.
Bugün Saddam rejiminden sonra, Türk soylarına dönen Türkmenler ana dillerini koruyarak, Aşiret, oymaklarının, boylarının Türkmen olduğunu savunmaktadırlar, ayrıca Çok üzülerek söylemekteyiz binlerce Türkmenlerde hala birçok nedenlerden dolayı Arap, Kürt olarak kimliklerine dönmemeleri görmekteyiz guda çok üzücü bir durum sergilemektedir, günümüzde Araplaşan Türkmen yanında daha fazlasıyla korku, her türlü baskılarla, asimilasyonla Kürtleştirilmektedirler.
Tek umudumuz bir an önce Türkmen kardeşlerimiz kendi anne, baba Türk kimliklerine dönmelidirler
Ve yapılacak Olmuş olursa Nüfus sayımda kendilerini ercesine, yiğit, kahramancasına Türkmen yazarak Irak’ın o zaman en yoğun nüfusu Türkmenlerin olduğu belli olarak ortaya çıkacaktır.
Günümüzde Saddam döneminde olduğu gibi, Türkmenelinde uygulanmakta olan, yanlış politikalar, Irak Türklerinin ana hakları yok sayılarak her türlü baskılar, sinsi, göç ettirme politikası her yönüyle sürmektedir.
Öteki güçlerin yanında Bu gün önceden olduğu gibi, Kerkük, Musul, Diyaya, Erbil ve tüm Türkmen bölgelerinde, köylerinde, ilçelerinde milletimize karşı Amerika işgalinde tüm güçler tarafından, asimilasyon yok sayma, yok etme, hiç sayma, uzaklaştırma, göç ettirme politika devam etmekle büyük milletimizi her bir türlü engellerle tedirgin ederek yok saymışlardır.
Irak Türkleri, Irak’ın kuruluşunda, yapımında var oluşunda bu yana çok önemli yerlerde tüm alanlarda, binlerce yıllar önce, Irak devletini hüküm ederek, birçok Türk devleti bu topraklarda kurmuşlardır.
Artık bugün kendimize dönerek atalarımızın izinde, yolunda yürüyerek demokrasi yol ile olmasa bile tüm gücümüzle haklarımızı almak için tam zamanı gelmiştir, artık kıyıcı dikta rejimlerden bu kutsal topraklarımız, bölgelerimiz kurtarmalıyız.
Ve dünyaya ışık tutan, yiğitliği, kahramanlığı ile tanınan Irak Türklerinin ne oldukları işbirlikçilere, ajanlara, hainlere Türk düşmanlarına herkese bildirmeliyiz.
Yüce, kutsal tarihimize bakmış olursak her yerde adalet, birlik, sevgi, hoşgörü, iyi dostluk, doğruluk yaratan bir milletiz, milletimizin büyük var olduğuna gelince kurmuş olduğumuz devletlere, uygarlık, eşitlik, hak, adalet getirerek insanları bütün olarak sevgiyle, birlikle, kardeşcasine yöneten biz olmuşuz.
Bu gün çok üzülerek baktığımız zaman birçok Arap ve Kürt Aşiretleri, oymakları boyları, kolları aileleri aslında tarih boyunca, Irak Türklerinden olmalarına rağmen, bugün kendilerini, kimliklerini unutarak, Araplaşarak, Kürtleşerek yüce tarihlerini unutulmuş durumda görünmektedirler.
Günümüzde birçok Türkmenler Araplaşarak, kimliklerini bile ne yazık bilmiyorlar tanılan bu Türk Aşiret, oymaklarından, aile uyruklarından, Bayat, Çadırcı, Deveci, Karakol, Karağol( Karagül), Defterdar, Paçacı, Haydari, Şahlı, Nakip, Duvuda, Kakai, Şebekler, Çelebi, Kabıcı, Salihı, Zühayri, İnzi (Karakeçili) ve en çok Bağdat’ta yaşayan Aile, Aşiretler, oymaklar, boylar Türk’tür, soyları belgelerle bellidir.
Bunun yanında bugün kendilerini zorla Kürt sayan, Bacalan, Davudi, Deregezli, Reyhani, Türkan, Afşar, bir bölümü, Zengene, Caf, Doski, Baranı, Şebek, Pervari, Dizeyi, Herki, Gamgin, Soranı, Kakai (dedeler), Lekler, Baban,
Karakeçiler, ayrıca Köy Sancak, oymaklarının bölgeyle birlikte Türk olduğu öne sürülmektedir.
Irak’ın kuzeyi, Türkiye’nin Şanlıurfa, Diyarbakır, Kilis, Van, Kahramanmaraş, Mardin, Yozgat, Çorum, Konya, Kırıkkale, Kırşehir, ve şehir yöy ilçelerle Aleviler, Bektaşilerle Türkiye’de bulunan birçok aile, oymaklar eskiden Türkmen oldukları gibi kendilerini tarih, kimliklerini kaybederseler bile Osmanlı devletinin arşivlerinde buluna binlerce belgelerle Türkmen aşiret oymaklarından oldukları gün ışığı gibi göz önündedir bellidir.
Artık soyumuza, kendi ırkımıza, tarihlerde tanınan Türk milletimize dönelim varlığımızı belgelerle gösterelim.
Kürt, Arapların yanında, bugünde Kutsal İslam dinine girmeyin birçok sayıda Türkmen Kerkük Kalasında, Türkmen Hıristiyanlar dünyanın her yerinde bulunmaktadırlar. Onlarda dillerini konuşarak Türk olduklarını ne yazık ki unutmuşlardır. Bunlardan Şamas, Kelebit, İshak, Hürmüz, Şahbaz, Mikail, Kaymaz. Sibirya, Kızılderililer, Gagavuzlar ve başkaları gübi.
Irak Türkleri ve Türkler Dünya, İslam, Arap âlemine uygarlığına, kültürüne çok hizmetler vererek, sunarak bilgi kültür alanında, çok sayıda tanılan bilginler yetirmişlerdir, bunlardan Farabi, Beyruni, İbin Sina, Tabari, Selahattin Eyüp, Muzaffer gök Bürü, Rahisi, Mahmut Zengi, İbin Kotayba, El Zehabı, El Safidi, Bilgin Taçettin Türkmen’i, Mahmut Kaşgarı, Şeh Mehmet Abda Mısırlı, Sibit Cüzi, Mukaddesi, Fuzuli, Nesimi, Ahmet Şavkı, Hicri Dede, Şehriyar,
Mustafa Cevat, Buharı ve çok sayıda liderler büyük devlet adamları, siyasetçiler, Din adamları, Ses sanatkârı, şiarlar, Edebiyatçılar büyük Türk milleti yetirmiştir.
Irak, Dünya Türkleri tarihleri ile büyük dava bilgin adamları, şahsiyatları, yazar şairleri ile iftihar ederek, çok sayıda bilginleri, sanatkarları, şairler dünyaca tanınmıştır, bunlarda Fuzuli, Nesimi, Ahdi, Ruhi, Nevres kedim, Garibi, Hâlız, Safı, Şeyh Rıza, Faiz, Kabil, Haşim Nehit, Ahmet Şavkı, Hicri Dede, Yunus Emre, Âşık Veysel, Gör oğlu, Dede Korkut, Mehmet Sadık, Mehmet Akif, Namık Kemal, ve başkaları,
Irak Türkleri olarak, hiçbir zaman ayrımcılık yapmayarak tüm insanları severek, başka milletlerin kültürüne, diline hizmet destek vermişlerdir, buda milletimizin tarihinde büyük bir iftihardır.
Türk milletimiz büyüklerimizden Atatürk, Sultan Mehmet Fatih, Genç Osman, Şah Şamil, Alpaslan, Atsız, Elçibey, Ruuf Denktaş, İhsan ,Ata Hayrullah, Abdullah Abdulrahman, Necdet Koçak, Rıza Demirci, Adil Şerifi, Mehmet, Korkmaz, Fazıl Antika,ve binlerce başkaları şehitlerimiz, yazarlarımız büyüklerimizi saygıyla anıyoruz.
Uzun yıllardan beri her türlü baskılarla yaşayan Irak Türkleri artık başka milletler gibi tüm hakları almalıdırlar ve genel olarak Irak için bugün en önemli çözüm ise doğrudan demokrasinin uygulanmasıyla, tüm Irak milletlerinin hakları eşit olarak tanımasıyla, birlikte idari ve siyasi olarak yönetmeli, Irak’ın dengesi olan Irak Türklerine her türlü hakların Tanımasıyla ve onlara Irak’ın yönetmesinde önemli yerler, görevler verilmelidir.
Saddam rejimi Arap olmayan özelikle Türkleri ezmek, yok etmek, onları Irak haritasından silmeye çalışarak, başaramadı, tarihiyle bu büyük milletim tüm rejimlerinin uğramasına rağmen her zaman Irak Türkleri varlıklarını koruyarak canlarını toprakları uğrunda vererek uygarlığı yaratarak büyük devletler kurmuşlardır, ve dünyanın neresine bakarsanız ve Irak’ın genel olarak, Aşiret, oymakları aile, boyları Türk oldukları karşınıza çıkacaktır.
Eskiden Arapların baskısıyla Araplaşan birçok Türk topraklarımız ve Arap yazan oymak, Aşiretler, Bugünde Kürtler Dünya gücüyle, Saddam rejiminin politikasını yöneterek, Avrupa, batı müttefik güçlerden, karşılık güç alarak, Türk toprak, bölgeleri Kerkük, Erbil, Musul, Diyala, Vasit, Celevla, Telafer, Altunköprü, Tuzhurmat ve tüm Türk köylerinin, Kasaba, yerlerini Kürtleştirmeye kalkarak, yerlerin bölgelerin adlarını Kürtçeye çevirmektedirler.
Saddam rejimi gibi ayni politikayı uygulamaktadır.
Öte yanda İran, Suriye, Mısır, Libya, Filistin, Colan, Cenin, Lübnan, Türkiye’nin birçok şehirlerinde binlerce Türkmen oymak aşiretleri, oymakları, boyları Araplaşarak,
Özellikle
Kürtleşerek kimliklerini ne yazık ki unutmuşlardır.
En çok
Diyarbakır,
Mardin, Mersin, Adana,
Tuncalı, Batman,
Şanlıurfa ve birçok Türkmen şehirler Oğuz Hanın 24 boyundan olarak
Umarız tüm kan kardeş, soydaşlarımızdan ne olursa olsun bu hakikatleri bilmelidirler ve kendi Türk dillerini Türk milletlerine bir an önce dönmelidirler Sarılmalıdırlar
Belgelerle araştırmalıdırlar.
Milletimize inanarak, tüm parti, kuruluşlarımızla birlikte siyasi alanına katılarak, milletimizin haklarını elde etmek için çalışarak, genel olarak, tüm dünya ve Arap dünyasına, istek milli ana tarihsel haklarımızı, bildirerek, tüm gücümüzle varlığımızı kurmalıyız kendimizi tanıtmalıyız.
Ve büyük bir millete bağlılığımızı bildirmeliyiz.
Bizim millet hiçbir zaman, bölücülük, İşkence, kimseye soykırım, katliam ayrımcılık yapmadı, kendi toprağını, yurdunu, yerini, toprağını satmadı, Irak Türkleri, dünya Türkleri ile birlikte, Sünni, Şii, Müslüman, Şebek, Kakai, Alevi, Bektaşi, Gagavuz, Kızılderili Sibirya ve dünya Türk Hıristiyanları ile birbirine bağlıdırlar, birbirlerine inanmaktadırlar, birbirlerini sevmektedirler.
Artık Irak’ın yürütmesine, el birliği ile bizler tüm Irak Türkleri olarak, her alanda Kerkük, Musul, Erbil, Diyala, Telafer, Tazehurmatu, Altunköprü, Tuzhurmatu, Kifri, Mendili, Dakuk, Şahreban, Kızlarbat, Kümbetler, Hanekın, Kazaniya, Ömer manda, Vasit, Aziziye, ve Bağdat, Irak’ın kuzey, güneyinde, batı, doğusunda ve başka yerlerimizle çalışmalıyız, hakkımızı kanla, canla almalıyız, birlik, beraberlikle Irak’ın Türk olan yerlerini topraklarını yönetmeye katılmalıyız ve kendilerini Kürt, Arap yazanlarının kimliklerini kaybedenlerin Türkmen yazmalarına birlikte işbirliği yaparak çalışıp yorulmalıyız. Her türlü katkıyla
Kendimizi göstermeliyiz.
Irak Türkleri 35 yıldan beri, Saddam Baasçılar döneminde Askeri, Bakanlık, idari, Hükümetin dairelerinde önemli görevlerde bulunamadılar, rejim hep onları yok etmeye, öldürmeye çalıştı, dillerini yasakladı, okullarını kaldırdı, kapattı, hiçbir milli, kültürel haklar tanımadı.
Saddam rejim binlerce Türkmen lider, kültürlü bilgili insanları, idam edilerek, hapishaneye attı, Saddam rejimi düştükten sonra yene haklarımız göz erdi edildi, birçok haklar tanınmadı, en normal isteklerimiz, haklarımız gerçekleşmedi.
Geçici mecliste bize görev, yer istediğimiz gibi verilmedi.
Başbakanlık, Cumhurbaşkanı yardımcısı, elçilikler, önemli Bakanlık devlet içinde ilgili önemli görevler alamadık, bu haksızlığa karşı, Irak Türklerinin milli mücadelesi sonsuza dek, devam ederek, özveriliğe katılmakla, tüm istekleri elde edilmeye kanla, canla milli mücadele davamız sürecektir.
Yıllar boyunca Milli mücadelemizle şehitler vererek nasıl olursa bugün bir bölüm haklar aldık kendi dilimizle okumaktayız, bir bölüm görevler almamıza rağmen, ama yene yeterli değil tüm haklarımız almalıyız oda çalışmamızla birliğimizle tüm alanda görünmeliyiz iyi, temiz, sağlam, onurlu, milletsever, yiğit, kahraman kardeşlerimiz la birleşmeliyiz çalışmalıyız.
Yiğit, erleri, gençleri yetirmeliyiz.
Irak Türkleri 9- Nisan 2003 tarihinden, Saddam rejimi düştükten ve önceleri de hiçbir yakma yandırma, öldürme yok etme, tapu nüfus, sayım daireleri çalmadılar talan etmediler, buda gösteriyor ki, Türkler her bir bakımdan milletlerine topraklarına yerlerine bağlıdırlar, temizdiler, kültürlü, efendidirler Irak’ın toprak bütünlüğünü savundular ve Amerika işgaline karşı durarak Irak’ın bölünmesine karşı oldular.
Irak Türkleri her zaman, olduğu gibi, Irak’ı bölme, parçalamaya kalkmadılar, teröre karşı durdular, Irak’ın toprak bütünlüğünü, birliğini düşündüler, Türkler Mezhep, ırk ayrımı yapmadılar, her zaman federasyona karşı olarak, Irak’ı bölme parçalama bir hıyanet olduğunu saymaktadırlar.
Irak Türkleri kuzeyde, orta, güneyde bile yaşamaktadırlar, çoğunluk olarak Kerkük, Erbil, Diyala, Vasit, Aziziye, Seydiye, Beçi, Bağdat, Rumadı, Musul, Hilla, Basra Selahattin ve başka yerlerde yaşamaktadırlar.
Irak Türkleri, hiçbir Irak halkının hakları isteklerine karşı durmadılar, Irak’ta demokrasinin uygulanmasını bir an önce isteyerek umut ederek çalışarak, Türklerinde tüm milli ana haklarını, almaya çoğul partiler, siyasi, kültürel kuruluşlar kurmaya yöneldiler.
Topraklarını düşünerek tüm düşmanlara, iki gönüllü, ikiyüzlü insanlara karşılık vererek, her vatandaşın bir an önce demokrasi yolda, yasaya bağlı olarak, adaletle, her insan haklarını almalıdır düşündüler.
Irak Türkleri vatanları, Irak’tan bir parça sayılarak, dünya Türk topluluğundan bir kan, bir can gönül bağlılığıyla birleşerek, devlete, hakka, yasaya, saygı göstermektedirler.
Kendi topraklarında, demokrasi altında yaşamayı isteyerek, tüm milli, kültürel barışçı yollarla, tüm hakların onlara tanımaları uğrunda, mücadele etmektedirler.
Irak Türkleri Irak’ın birliğine, demokrasi, çoğul parti, parlamenter sistemle, insan haklarına saygı göstermekle, yasa uygulamasıyla, Mezhep, ırk, iklim, bölge ayrımı olmadan, tüm milletlerin yerel özelliklerine önem vermekle, tüm Irak’ın bölgelerinde gelirini, ekonomisini adil bir şekilde, paylaşmasını isteyerek, ayrımcılık yapmadan her kesin tüm genel haklarına kavuşması yolunda mücadele etmektedirler.
Irak Türklerin tarihi, kültürü uygarlığı tüm dünya Türkleri ile birleşerek onlarla Din, millet, ırk, kan, dil, uygarlık, tarih bağlığı bulunmakla bu birliğe daha fazla önem vermektedirler.
Dünya Türkleri, Türkiye, Türkmenistan, Özbekistan, Azerbaycan, Tacikistan, Batı Trakya, Kıbrıs,Bosna Hersek, Tataristan, Cenin, Colan, Heleb, Humus, Baba Amru, Lazikiya, Gagavuz, Kızılderililer, Kosova, Çeçenistan, Tebriz, Güney, kuzey Azerbaycan, Türkmen Sahra, Urumya, Erdebil, Kara bağ, Kerkük, Erbil, Ankara, İstanbul, İskenderun, Diyarbakır, Adana köy, Filistin, Lübnan, Libya, Cezayir, Urdun Türkleri, Sibirya, Ahiska, Kafkasya, Çin Türkleri, Uygur, Tataristan, Kırgız, Avrupa Türkleri ile kan, ırk, din, bir kültür olarak, özel önemli ilişkileri bulunmaktadır, tüm dünya Türkleri arasında hiçbir zaman her bir bakımdan hiç bir ayrım bulunmamaktadır.
Dünya Türkleri tam olarak, 300 milyonun üstünde dünyada bir yoğunluktur Irak Türkleri her Türk’ün istikrarına, Özgürlüğüne, Bağımsızlığına Toprak, millet birliğine, önem vermektedirler, saygı göstermektedirler, biricik ilkeleri Türklerin özgürce, bağımsızca yaşamaları milli görevlerindendir.
Irak Türkleri, tüm Türk dünyasından, bir parça kan kardeştir, soydaştır toprak, millet bütünlüğüne önem vermektedir.
Onlar için Türk Dil birliği en önemli unsurdur. Türkler arasında hiç mezhep, şehir, köy ayrımı olmayarak, Türkler hiçbir zaman ayrımcılık yapmadılar ve yapmayacaklardır.
Onları mezhep ayırtmadı, onlar tüm dünya Türklerinin bir parçasıdır, milli davaları için, Canlarını, kanlarını, her şeylerini verdiler adadılar ve adamaya her an hazırdılar.
Irak Türkleri, Ural Altaylara bağlı olmakla, tüm Arap devletlerinin, dünyanın her yerinde, köy, şehir ilçelerinde, tüm Irak’ın ve dünyanın her yerinde, toprağında, bir Türk varsa kan, can kardeşleridir çünkü her yerde, her topraklarda Türkler bulunmaktadırlar, yaşamaktadır.
Günümüzde de Irak Türkleri arasında boy, oymaklar, aile sistemi sürerek, Telafer kuzeyi Bedre Cesam Zarbatiye uzanarak, Türkler Zaho, Semil, Musul, Nebi Yunus, Devasa, Bab Top, Sincar ilçesinde de Türkler yaşayarak, Türk Yezidi diye tanınmaktadırlar.
Türkler Hamdaniya ilçesi, Karakuş ilçesinde Bayat, Sarılıya, Şebek, Bacalan oymakları yaşamaktadırlar.
Türkler karakol, Aziziye, Latifiya, Mahmudiya, Yusufiye, Seydiye, Vasit orta kesimde, Irak’ın güneyi, Ayrıca Musul, Dahuk, Erbil, Kerkük, Diyala, Divaniye, Bağdat, Basra, Nasırıya, Hilla, Ambar, İmara, Kut, Bedre Cesam, etrafında, Bağdat’ta 900 bin üstünde Türk Azamiye, Sefine, Rağbet hatun, Veziriye, İvaziye, Selman bek, Şaib, Baya, Kerede dâhil, Kazımıya, Tel Mehmet, Hey Muntasir, Çadiriya, Fazil, ve Bağdat’ın başka yerlerinde yaşamaktadırlar.
Irak Türkleri, önceden Tasloca, Bazyan, Dergizin, Süleymaniye’nin üçte biri Türk idi. Şimdiye kadar çok sayıda Türkler, Köy sancak, Taktak, Ağcalar, Çimen, Şehrezor, Kara İncir, Çamçamal gibi bölgelerde yaşamaktadır.
Irak’ın her bucağın de tanılan Türkmen Aşiret, oymakları, boyları, aileleri, kolları bulunmaktadır.
Bugün Bayat Aşiret Oymakları, Boyları Irak’ın her yerinde ve Türkiye, Azerbaycan, Suriye, birçok yerlerde yaşamaktadırlar.
Genellikle Türk şehri Kerkük, Musul, Diyala, Bağdat, Hilla, Hamdaniya, Hanekın, Kızlarbat Dakuk, Karatepe, Altunköprü, Kara han ve ona bağlı yüzlerce topraklar, Türk Bayatların yaşamış oldukları köyler, şehirler, ilçelerden ise, Abut, Albu hasan,
Bastamlı, Çardaklı, Kara naz ve bir bölümleri Basra, Hilla, Kerbala, Necef, Bağdat ve başka yerlerde vardır, 1957 Nüfusuna dayanarak, Bayat oymakları Kerkük’te nüfusları 455 ayrıca 1990 yılında yalnız Kerkük şehrinde Bayat oymaklarının nüfusu 300 bini bulmaktaydı.
Bayat oymaklarının, tanılan birçok Türkmen oymakları ile bağlılıkları oymaklarla ilişkileri olmuştur bunlardan,
Pir Ahmetli, İzetdinlı, Allı ballı, Mahmutlu, Faris bekli, Alı Musalı, Abutlu, Zengülü, Sayatlı, Karanazlı, Bir avcılı, Hasa darlı, Kalaylı, Kâhyalı, Keremli, Şuhurlu, Tezekli, Kuşçulu, Kenneli, yaşamış oldukları köylerse Alı saray küçük ve büyük aşağı yukarı, sıdık, sındık, Bastamlı, Pir Ahmet, Adud, Emirli, Sayat, küçük Dombalan dere, büyük Dombalan dere, Albu hasan, Bir avcılı, hasa darlı, Yeşil Tepe, Kara naz, Zengülü, Başa gelen, Çardağlı, taretli, Basas, Babalan, Bablan, yengice, Üç tepe, Kuşçu, Delele, el boğmaz, Süleyman bek, ilancıya, yalancıya, Casım bek, Albu ganam.
Ayrıca Bayat Türkmenleri, Musul, Abaza, Basan, Kara yatağ, Selami’ye Selimiye, Şenif, Şirin han, tez harap, Yarımca, buların tam bağlılığı Türkmen boyu, oymağı Oğuz ile birdir çünkü Bayat oymağı, aşireti Oğuz Hanın 24 boyunun biridir ve uzantıları Hamadan, Şehrezor ulaşarak, Aslan Türkmen’i ailesinden olarak, Emir Kapçak ise, yuvaca beni, tat kızıl başlar Musul, Eymur, emirli, Kerkük, Tuzhurmatu, bu oymaklarla tanınmaktadırlar, Beğdeli, Harben delo, Bayat, Iha adlu, kızık, ucacorlu, koçlu, bicenek, döker, Kınık, Eymur, Bahadırlı, Kara koyunlu, Ayrıca Bayat Aşireti bunlarla tanınmaktadır, bedeli, Salor, Tuzhurmatu, Şebekleri, Salğılar, Beğdeli, Şılamlu, Reşidiye, Şirin han, Selamiye, Olalı, Uçuşlu, Kerkük’te ise Ceddu, Telafer de ise bir nadir, çökçelu, Murat oğlu, Muradiye, Bayat abağı, Bacvanlu, Bacvan, baç alan, Diyala de ise. Kara ulus ilçesi kara boğa köyü ve tatarlar da bayattır.
Salihı oymağına gelince Cemil çocuklarından olarak, Türkiye, Kerkük, Musul Diyala da beş köy vardır, Salihli olarak Yağmur, Tatatrlu, habeb, Tatar, ve beş kola ayrılmaktadır, Yuva, Bekdıli, Görünür, Mavulu ayrıca Telafer de bulunmaktadır.
Ayrıca Türkiye’de bir kaç Salihi ilçe, köyü bululmaktadır.
Sarılı oymağı ise, Sarılı Erbil, Musul, Kerkük’te Kakayı- Kakai onlardan bir parçadır, ayrıca Sarılı Türk oymağı Türkiye ve Azerbaycan da bulunmaktadır, Hıdır, Verdek, Şebek, Kara tepede yaşamaktadırlar.
Bağdat’ta ise çok sayıda Türk oymakları, Aileleri, boyları yaşamaktadır, bunlardan Yağcı, İzmirli, Urfalı, Betül, Urfa evi, Rızalı, Erzurumlu, Tokatlı, Çadırlı, Defterdar, Kelamcı, Kazancı, Paçacı, Kaymakçı, Eczaneci, Sabuncu, Arzuhalci, Silahtar, Karakollu, Bayraktar, Alemdar,
Haydarı, Şehli, Deveci, Muratlı, Özbekli, Çelebi, Arabacı., Bayatı Zühayri, Kobanci
Musul da ise Deveci, Sabuncu, Katırcı, Acemler, Ara bağlar, Irak’ı Musullu Mislavu, Sıvamı, Seyitler, Topçu, Silahtar, Özbekler, Alemdar. Kocalı, Terzi
Kerkük’te ise Iraklı, Tokatlı, Cebbarlı Talabani, Demirci, Avcı, Bayraktar, Bayatı, Nohutçu, Tikriti, Azavi, (Oğuz), Neftçi, Hürmüzlü, Halıdı, Bal yemez, Hıristiyan Türkmenleri oymakları, ise Kaleli,Kere betitler Hindiler, Kıldanı, Şamnas, İshak, Mesih, Cico. Hürmüz gibi.
Tanılan Türkmen oymaklarından, Bektaşi, Kadiri, Nakışbandı, dini bir yola bağlı Koca Yakuplar, Kırdarlar, Bedriler, Azeri, Slavlar.
Irak devleti kurulmadan, önce bu topraklarda ilk millet olan Türkler, buraları kendi yurtları, toprakları olan anayurt seçerek, kalkınma, uygarlığı getirerek büyük atabeyler, devletler kurmuşlardır.
Türkler milattan 600–200 yıllarda ataları tarafından, kurmuşladır, Irak Türkleri akrabalık, oymak , boy , soy tarafından doğu Türkistan orta asıya, Azerbaycan, Kafkasya doğu Avrupa, Anadolu, Orta doğu ve Irak, İran, Suriye Türklerine dayanmaktadır.
Irak Türkleri çok önemli bir kültür, yüce tarih kaynağı olmakla, çağın en önemli uygarlığını, mimarlık, yüce Türkçülük tarihini yazmışlardır.
Tarihe dayanarak Sümerler Türk olmakla halada Telafer şehrinde binlerce sözler Sümer Türkçesinden günümüzde kullanılmaktadır.
Bunun yanında yüzlerce Türk boy, aile oymaklar Irak toprakları Türkmeneli ne dağılmışlardır.
Ayrıca Irak’lı Türklerin aile, boy, oymakları Türk dünyasının birçok yerinde olduğu gibi görünmektedir.
Irak Türkleri, bu topraklarda, büyük devletler kurmuşlardır, birçok tarih yazarları Irak Türklerinin, Bayat soyu oymaklarından, Boz oka bağlılığını söylemektedir.
Irak Türkleri çoğunluk, Bayat oymaklarından olarak, her dönemde değişik politikalara, acı zorlu durumlara düşmüşlerdir.
Irak Türkleri Türkmenelinin, her bir yerinde uzun çağlardan beri, devletler, Atabeyler Irak’ın kuzeyinde ve güneyinde, Orta kesiminde kurmuşlardır.
İster Amavi devleti, ister Abbasi 750 yılında, Irak Türkleri büyük önde olarak, Kut, Vasit şehirleri en büyük Türkmen şehirleri yerleşim merkezi olarak, birçok Türkmen oymakları bu bölgede Araplaşmışlardır.
Eskiden Vasit ve Basra, Samara, Hilla Türkmen şehirleri olarak tanınmıştır, Basra, Vasit, Bağdat, Samarra Irak Türklerinin, tarihte en büyük yoğunluk şehirleri olmuştur.
Irak Türkleri büyük güçlere sahip olarak, politika, devlet, idari alanında yetenekli Deyrezur, Kerkük, Erbil, Süleymaniye kapsayan bu bölgeler, onların yaşam oldukları illerindenmiş
1055 yılında Selçuk döneminde, Irak’a giren Tuğrul bey bu ülkenin Türk olduğunu görerek, tek görevi bu ülkeyi kurtarmıştır.
Böylece Türkmen Selçuklu, Türkmen devleti 1194- 1118 kurulmuştur 95 yıl hüküm sürmüştür, sonradan kuzey Irak’ta, Atabeyler kuruluşuyla, çok önem taşmaya başlamıştır.
Türkmen devletinin kuruluşu, Türkmen tarihi bakımından, Irak’ın kuzey, orta bölgelerinde, siyasi, kültürel, imar yapım, kalkınma, bilgi alanında, yününde önemli gelişmeler sağlamıştır.
