Altay Eli
0
Orta Asya'da Asya kıtasının coğrafî
merkezinin hemen kuzeyinde ve Güney Sibirya'da yer almaktadır. Batı'da
Kazakistan, kuzeyde Rusya Federasyonu, doğuda Tuva ve Hakas Türk
Cumhuriyetleri, güneyde Moğolistan, Doğu Türkistan ve Kazakistan ile
komşudur. Türk'ün ata yurdu sayılan bu topraklarda Türklüğe sadık öz
sakinleri binlerce yıl boyunca Türklüklerini yaşatmışlardır. Bugün Rusya
Federasyonuna bağlı özerk bir Cumhuriyettir.
Yüzölçümü 92.902 km2 olan Altay Cumhuriyeti'nin kuzey bölgesi dağlar ve ormanlar, güneyi ise steplerle kaplıdır. Ülkeyi kapsayan Altay dağlarının yüksekliği 4.000 m.dir ve buzullarla kaplıdır. Güneyde Beluhka (Üç Sümer) tepesi 4506 m. ile en yüksek zirvedir.
Yüzölçümü 92.902 km2 olan Altay Cumhuriyeti'nin kuzey bölgesi dağlar ve ormanlar, güneyi ise steplerle kaplıdır. Ülkeyi kapsayan Altay dağlarının yüksekliği 4.000 m.dir ve buzullarla kaplıdır. Güneyde Beluhka (Üç Sümer) tepesi 4506 m. ile en yüksek zirvedir.
Bunu 4173 m ile
Maashei Bazhy (Mahşuoy Bajı) tepesi izlemektedir. En büyük buzul 35 km2 yer
işgal eden Caan Tacı buzuludur. En önemli nehirleri Katun Nehri ile Telets
Koye gölünden doğan Biga nehridir. 7 bine yakın göl bulunan Altay'da en
büyük göl Telets Koye (Altın) gölü olup etrafı Taiga ormanları ve yüksek
dağlarla çevrili, dünyanın en muhteşem manzaralı gölüdür.
| Altay
Cumhuriyeti'nde karasal bir iklim hüküm sürmektedir. Soğuk ve kar
yağışlı bir kış, sıcak ve kurak bir yaz iklimin en belirgin
özelliğidir. Tarihçiler, etnologlar, sanat ve kültür tarihçileri ile
dil araştırmacılarının Türkler'in Ana yurdu olarak kabul ettikleri
Altay bölgesinde yapılan arkeolojik araştırmalar, Afanasyova (MÖ
2700-1700) ve Andronova (MÖ 1700-1200) kültürlerinin bilhassa
ikincisinin temsilcisi olan ırk brakisefal, savaşçı Türk ırkının
prototipi olduğunu göstermiştir.
MÖ III. Yüzyıla kadar
kabileler halinde yaşayan halk, MÖ II. Başlarında bölgeye
Hun'ların gelmesiyle Hun idaresine girmiş, onu Köktürk'ler,
Moğollar ve Çin'liler izlemiştir. Daha sonra Uygur, Kırgız,
Cengiz Han, Çungarlar, Çin-Mançular idaresine giren Altay,
Çin-Rus savaşları sonrası 1865 yılında Rus idaresine girmiştir.
1922 yılında Altayskaya, bölgesi olarak teşkil edilmiş, 1948
yılında ise Gorno-Nitoyskaya, şeklinde isim değiştirmiştir.
SSCB'nin parçalanması ile 1991 yılında Özerk Cumhuriyet, 1992
yılında ise Federe Devlet olmuştur.
|
 |
Çok zengin bitki
örtüsüne sahip olan Altay'da ormanlar ülkenin tamamını kapsamaktadır.
Ormanlarda dünyanın hiçbir yerinde bulunmayan bitki türleri mevcuttur.
Köknar, sedir, çam, beyaz kavak, aspen ve kuş ağaçları en fazla bulunan
türlerdir.
Cumhuriyet nüfusu 198.1 bin olup, halkın %73.8'i kırsal alanda, %26.2'si kentlerde yaşamaktadır. 70 yıllık komünist düzende ne kadar başıbozuk varsa buraya sürgün edilmiş olup 38 çeşit millet yaşamaktadır. Nüfusun %60'ını Rus'lar, % 31 'ini Altay Türkleri (72.000) %9'unu Kazak Türkleri, Ukraynalı, Almanlar ve diğerleri oluşturmaktadır.
Başkenti Gorno-Altay'dır. 9 idari bölgeye ayrılmaktadır. Müslümanlık, Hıristiyanlık ve Şamanizm dinleri yaygındır. Dilleri Türkçe'dir.
Cumhuriyet nüfusu 198.1 bin olup, halkın %73.8'i kırsal alanda, %26.2'si kentlerde yaşamaktadır. 70 yıllık komünist düzende ne kadar başıbozuk varsa buraya sürgün edilmiş olup 38 çeşit millet yaşamaktadır. Nüfusun %60'ını Rus'lar, % 31 'ini Altay Türkleri (72.000) %9'unu Kazak Türkleri, Ukraynalı, Almanlar ve diğerleri oluşturmaktadır.
Başkenti Gorno-Altay'dır. 9 idari bölgeye ayrılmaktadır. Müslümanlık, Hıristiyanlık ve Şamanizm dinleri yaygındır. Dilleri Türkçe'dir.
Sanat ve edebiyat
çok ileri olup, IV. asrın ünlü ressamı G.I. Grukin Altaylıdır. Geleneksel
artistik dans ve müzikholleri çok meşhurdur. Cumhuriyette ana uğraşı
ziraattir. 24 bin çiftçi bulunmaktadır. Zirai üretimde ana branş çiftlik
hayvancılığı olup tarla çiftçiliği ikinci plânda kalmaktadır. Özellikle
ülkenin geçim kaynağını teşkil eden hayvancılık ve sebzecilik çok
gelişmiştir. Özellikle küçükbaş hayvan ve ren geyiği besiciliği ile
balıkçılık, avcılık ve arıcılık yer tutmaktadır. Ülkede 192 ortaokul, 3
teknikum ve 1 üniversite bulunmaktadır. Altay Türkçesi ile yılda 37 kitap, 1
gazete ve 2 dergi yayınlanmaktadır. Ortaokullarda 35 bin, teknikumlarda 43
bin, ülkenin tek üniversitesinde ise 2600 öğrenci öğrenim görmektedir.
Maden bakımından
zengin olan Altay'da demir, kömür, gümüş, kalay, tungsten, bakır ve manganez
çıkarılmaktadır. Altay'ın anlamı olan "Altındağ" ülkede bulunan zengin altın
rezervlerinden ismini almıştır.Ana üretim malları ise tül, pamuklu kumaş,
elektrik aletleri, elbise, ayakkabı, kereste ve ferrobetondur. Ormancılık
gelişmiş olup, orman ürünleri imalatı oldukça önemlidir. Başta Rusya
Federasyonu olmak üzere Japonya, Yeni Zelanda, Avusturya ve Avrupa ülkeleri
ile ekonomik ilişkiler içerisindedir. Turizm ekonomi içerisinde ayrı bir yer
tutmaktadır. Orman, dağ, göl ve nehirlerin emsalsiz güzelliği ile Altay
Cumhuriyeti bir cazibe merkezidir. Devlet başkanı ve parlamentosu bulunan
Altay Cumhuriyetinde Ruslar'ın nüfus üstünlüğü parlamentoya da yansımış
olup, Ruslar ezici üstünlüğe sahiptirler.
98-3165