TÜRK ADI
Türk Milleti'nin tarihi
insanlık tarihi kadar eskidir. "Türk" sözü tarihin en eski çağlarından beri
kullanılıyordu ve belirli bir kavmin yada kavimler birliğinin adı olarak
mevcuttu.
Türkler'in köklü ve çok zengin bir tarihe ve kültüre sahip olması nedeniyle
birçok bilim adamı "Türk" adının nereden geldiği hakkında araştırmalar yapmış,
bu araştırmalar neticeside Türk adı ilk defa MÖ. XIV. yy'da "Tik" vveya "Tikler"
adıyla geçmeye başlamıştır. Diğer bir görüşe göre ise Türk adı MÖ. XIV. yy'dan
öncede varolduğudur. Zira Türk ırkının tarihi insanlığın tarihi kadar eskidir.
Bu gerçeği kavmi ve milli mitolojilerde ve tarihi oluşumlarda izaheden eski
kayıtlarda görmek mümkün olmaktadır.
Türk ırkının çok eski olması nedeniyle Türk adının nerden geldiği hakkında
birçok iddia ve görüşler ileriye sürmüşlerdir. Buna göre,
-Heredotos'un doğıu kavimleri arasında zikrettiği TARGİTAB'lar.
-İskit topraklarında doğdukları söylenen TYRKAE'ler
-Tevratta adı geçen Togarma'lar.
-Eski Hint kaynaklarında tesadüf edilen TURUKHA'lar veya THRAK'lar
-Esiki Ön Asya çivili metinleride görülen TURUKKU'lar.
-Çin Kaynaklarında MÖ.
I.yy'da rol oynadıkları belirtilen TİK veya Dİ'ler
Bizzat "Türk" adını taşıyab Türk kavimleri olarak gösterilmektedir.
İslam kaynaklarında yer alan
İran menşeli "Zend - Avesta" rivayetleri ile İsrail menşeli "Tevrat"
rivatetleride Nuh Peygamber'in torunu olan Yafes'in oğlu "Türk" ile İran
rivayetlerideki Feridun'un oğlu "Türac" vveya "Tur"un soyu türk adını taşıyan
ilk kavim olarak gösterilmek istenmiştir.
"Avesta"da yer alan "Ebül Beşer"den (1) ,Cemil ve oğu Ferdiun'dan
bahsedilmektedir. "Ferdidun ülkesi Salm, Irak ve Turak (Türk) ismindeki üç oğlu
arasında pay etmiştir. Salma!a bugünkü İran ve havalisi, Irak'a bugünkü Irak ve
havalisi ,Turak'a ise Orta Asya ve Çin havvalisi düşmüştür. Feridun ölünce Irak,
Salm'a saldırarak İran ve havalisini almış,dahasonra Turak'a saldırmıştır.
Irak, Turak'ı yenememiş, savaş bunların torunlarına uzanan dek senelerce
sürmüştür. Sonunda Turak'ın torunu "Afrasyap"(2) Irak torunun "Muncihir"i
mağlup ederek Ceyhun nehri sınır kabul edilen bir anlaşma yapmıştır. Bu tarihten
sonra ceyhun nehri doğusunda "TURAN", batısına da "İRAN" denmiştir.
Tevrat rivayetleride ise Nuh tufanından sonra Nuh peygamber dünyayı üç oğlu
arasında pay etmiş.Yafes'e Orta Asya ve Çin ülkeleri düşmüş,Yafes ölürken
tahtını sekiz oğullarından biri olan "TÜRK" e bırakmıştır.
Görülmektedirki Hz. Adem devrina yakın zamanlarda Turak(Türk)'den İran-Turan
savaşlarından ve Alp Er Tunga gibi büyük bir Türk Başbuğunndan ve Saka
İmparatorluğu Kağa'nından bahsedilmektedir. Yukarıda mitoloji ve tarihi kayıtlar
içerisinde yer alan "Türk" kelimeleriden ,Türk adının nekadar eski olduğu
ortyaya çıkmaktadır.
MÖ XIV. yy'da yer alna "Tik"ler ile dünyada mevcut olan medeniyetlerin en eskisi
olan MÖ. VII. yy. da Orta Asya'da kurulan "Anav" medeniyeti de Türkler
tarafından kurulmuştu. O halde Türkler MÖ. XIV. yy'da Tik'ler , MÖ. VII. yy'da
Anavlar ,MÖ IV yy'da Sakalr ile tarih kayıtlarında yer almaktadır.
Türk kelimesinin yazılı olarak kullanılması ilk defa MÖ 1328 yılında Çin
tarihide "Tu-Kiu" şeklinde görülmektedir.
MÖ. I yy'da Roma'lı yazarlardan biri olan Pompeius Meala'nın Azak Denizi
kuzeyinde yaşayan halktan "Turcae" olarak bahsetmesi ile ilk defa yazılı olarak
karşılaşıyoruz.
Türk adının tarih sahnesine çıkışı MS VI yy'da kurulan Kök-Türk Devleti ile
olmuştur. Orhun kitablerinde yer alan "Türk" adı daha çok "Türük" şeklide
gösterilmektedir. Bundan dolayı Türk kelimesini Türk Devleti'nin ilk defa resmi
olarak kullanılan siyasi teşekkülün Kök-Türk imparatorluğu olduğu bilinmektedir.
Kök-Türkler'in ilk dönemlerinde Türk sözü bir devlet adı olarak
kullanılmışken,sonrada Türk millietini ifade etmek için kullanılmaya
başlanmıştır.
MS. 585 yılında Çin İmparatoru'nun KÖK-TÜRK Kağanı İşbara'ya yazdığı
mektupta"Büyük Türk Kağanı" diye hitap etmesi, İşbara Kağan'ın ise Çin
İmparatoruna vverdiği cevabi mektupta "Türk Devleti'nin Tanrı tarafından
kuruluşundan bu yana 50 yıl geçti" hitapları Türk adını resmileştirmiştir.
Kök-Türk yazıtlarında Türk sözü daha çok "Türk Budun" şeklide geçmektedir. Türk
Budun'un ise Türk Milleti olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla türk adı bu
dönemlerde bir topluluğun veya kavmin isminden ziyade ,siyasi bir mensubiyeti
belirleyen bir kelime olarak görülmektedir. Yani Türk soyuna mensup olan bütün
boyları ve toplulukları ifade etmek üzere milli bir isim haline gelmiştir.
Türk'ün Manası
Türk adına çeşitli kaynak ve
araştırmalarda türlü manalar verilmiştir. Çin kaynakları Tu-küe (Türk)'ü miğfer
olarak , İslam kaynakları ise ses benzetmesine dayanarak
terkedilmiş,olgunlukçağı ve benzeri manalar vererek yeni anlamlar üretmiştir.
XIX. asırda A. Vambery'nin ilmi izaha yakın olan fikrine göre ise Türk kelimesi
"TÜREMEK"ten gelmektedir. Zira Gökalp bunu "TÜRELİ" yani kanun ve nizam sahibi
olarak açıklamıştır.
Ancak Türk sözünün cins isim olarak "GÜÇ-KUVVET" manasında olduğu, buradaki Türk
kelimesinin milletin adı olan "Türk" kelimesi ile aynı olduğu A.V. Le Coq
tarafından ileri sürülmüştür. Bu iddia Kök-Türk kitabelerinin çözücüsü olan V.
Thomsen tarafından kabul edilmiş,aynı iddia G. Nemeth'in tetkikleri ile de ispat
edilmiştir.
Ayrıca Türk kelimesinin cins isim olarak "ALTAYLI" (Ceyhu ötesi Turanlı)
kavimlerini ifade etmek üzere 420 yıllarına ait bir Pers metninde,daha sonradan
515 hadiseleri dolayısıyla "Türk-Hun"(Kudretli-Hun) tabirleride geçtiği
bilinmektedir.
İran kaynaklarında Türk sözü "Güzel İnsan" karşılığında kullanılırken, XI. yy'da
Kaşkarlı Mahmut "Türk adının Türkler'e Tanrı tarafından verildiğini "
belirterek,"Gençlik,kuvvet,kudret ve olgunluk çağı" demek olduğunu bir kez daha
belirtmiştir. Tarihçiler ise Türk kelimesinin "Güçlü-Kuvvetli" anlamına
geldiğini kabul etmektedirler.
Kaynak: Prof. Dr. İBRAHİM KAFESOĞLU Türk Milli Kültürü
158-69655