22 avqust böyük önderimiz Elçi Beyin Uca Rebbimizin dergahına yükseldiyi gündür. Bu, qutlu bir anım günüdür. Derin düşüncelerin, eziz fikirlerin cövlan meqamıdır.
Maddi - menevilerin, baqi-fanilerin deyerlendirme zamanıdır. Elbette, milli teqvimde bu barede hele ki bir şey deyilmir. Böyüklerimizin anım günleri deyerlendirilmir. Milli ve dövleti deyerlerin çaş-baş düşdüyü bir zamanda teqvimimiz neye esasen doğru-dürüst olmalıydı ki...
Amma Cümhuriyyet Günü teqvimde bayram kimi qalır. Demek, Müsteqillik Gününden daha şanslı imiş. Hele öz yerindedir. Müsteqillik kimi tarixden, teqvimden, gündemden, ictimai fikirden silinib atılmayıb.
Bu iki deyerlinin birini atıb, digerini tutmağın anlamı nedir göresen? Bir halda ki, biz yalan-palanların ayaq tutub yerime dövrünü yaşayırıq, her anımızda ve her yanımızda yalan bayraqları dalğalanır, onda bu yalan delilleri de eşitmek maraqlı olardı. Çünki ister-istemez ortaya sual çıxır: Meger bu milletin canı-qanı hesabına, qaziliyi-şehidliyi hesabına qazandığı müsteqillik heç olmasa neft milyardlarına çevrilib şexsi ciblerinize axması ile de deyerli deyil ki, onun bayramlığına hörmet edesiniz?
Elbette, müsteqilliyin bayram edilmediyi bir dövletde Milli Azadlıq Herekatının lideri olan, uzun işğaldan sonra milli müsteqilliyi yeniden qazandıran ve müsteqil Azerbaycan dövletinin ilk prezidenti olan, böyük demokrat Elçi Beyin anım günü ve ad günü ne deyib qeyd oluna biler?
Yox, men Cümhuriyyet Gününün saxlanılıb, Müsteqillik Gününün teqvimden qovulmasının menasını bilmek isteyirem ve bu inadımın sebebi var. Daha doğrusu, sebebkarı var. Bu, balaca bir oğlandır. Deyesen, hele mektebe getmir.
Bizim heyet tezadlar mekanıdır. Her zümreden nümune var. İmkanlısı, babatı, kasıbı, lap kasıbı ve s. Elbette, bizim imkanlılar “yeni azerbaycanlı”lar deyil, ele-bele, bekara pulu-parası, az-maz qazanc yeri olanlardır. Görüntüde ise demek olar ki, hamı beraberdir, eyni geyinir, eyni yeriyir, eyni görünür. Uşaqlar bir oynayır. Kasıb uşağı ile varlı uşağı çox da ferqlenmir. Çünki eyni bir köyneyin beş manatlığı da satılır, elli mahatlığı da. Salavat güce bağlıdır, kimin eli neye çatır, ondan yapışır. Yalnız uşaqların renglerinden ve böyüklerin gözlerinden bilmek olur ki, kim nece keçinir, günü, güzeranı nedi, necedi... Ne ise... bütün heyetlerin her kesi birleşdiren bir meydanı olduğu kimi bizim heyetin de kiçicik bir meydançası var (“kiçicik meydança” meselesini xüsusi vurğulayıram ki, acgözlerin qulağına çatmasın, yoxsa gelib burda da nese tikerler, uşaqların sevincini tozanağa batırarlar). 28 May - Cumhuriyyet Gününde bu meydanda hadise baş verdi. Evvelce onu deyim ki, artıq bu meydanın bir hissesi çoxdan, yeni işğal dövründe zebt olunub, çoxlu qarajlar tikilib. Bu qarajlar da uzun illerdir heyetin bütün yaramaz uşaqlarının çenlibeline çevrilib. Ayağı yer tutan dama dırmaşır. Bu damlar hem de bayıra-bacağa yeni ayaq açmış oğlanların özünütesdiq yeridir. Böyümeleri haqda şehadetnameleri ve bezi merifet hedlerinin göstericisidir. Kim bu demir damlara özü dırmaşa bilirse, demek, böyüyüb, kim daha dırmaşmaq istemirse, demek, lap böyüyüb ve bu bacarıq ötüb keçmiş merheleye çevrilib.
Bu heyetde doğulan, belekden çıxıb imekleyen, sonra yavaş-yavaş heyete ayaq açan, sonra etrafa boylanan, sonra yüyürmeye çalışan her bir oğlanın en böyük arzusu günün birinde bu demir damlara dırmaşmaqdır. Bezen balacalar özlerinden böyük oğlanların damlarda şingilim atmağına ağızlarını açıb ele eşqle tamaşa edirler ki, bütün vücudları hesedle uçunur. Lap yaxında, uzağı gelen il bu zirveni feth edeceyinden xebersiz olan balaca könüller böyük hesretler ve heyecanlarda çapalayırlar. “Arzuya bax, sevgilim...”
Bu heyetin uşaqları sanki dünyaya bu yüksekliye qalxmaq üçün göz açırlar. Bunun üstünde ne dava-qırğınlar olub, ne qiyametler qopub. Amma “geri durdum” deyen olmayıb. Eksine, bu çek-çevirde bir az da bişibler. Ustalaşıblar. Ezberden bilirler ki, hansı qarajın yiyesi hansı saatda işde olur. Hemin vaxtda hemin qarajın damında at oynadırlar. Ve saatbasaat yerlerini deyişirler. Hünere bax. 28 May - Cümhuriyyet Gününde bizim meydanda olay oldu...
Balaca Orxan - adını o gün bildim - demir dama çıxdı. Qefil her kes dönüb baxdı ki, Orxan damdadı. Heç kim bilmedi, bu iş nece oldu. Eslinde, gelen il olmalıydı, bu il oldu. Doğrudan da bir az tez idi. Ona göre heyetde velvele qopdu. Hamı bir ağızdan haray saldı. “Orxan, terpenme”, “Orxan, dayan”, “bu saat yıxılacaq”, “kellesi yarılacaq”, “nece çıxdı?”, “kim çıxartdı?, “sen çıxartdın”, “anamın canı üçün, menim xeberim yoxdu”, “yalan deme”, “özüm ölüm, indi gördüm” . Dartışmalar çaxnaşma saldı.
Heyetde ne qeder uşaq vardısa meydana toplaşdı. Aşağı mehleden de gelen oldu. Görünür uşaqların görme, eşitme, yüyürme, bilme istekleri daha yetkin oduğundan ve ictimai proseslere maraqları korşalmadığından hadise yerine bir an önce cem ola bilirler. Uşaqlarda qarışqa xisleti var. Biri bir şireden xeber tutdumu, qurtardı, dalı bir anda peyda olacaq.
Heyet ehli sese pencereden, eyvandan boylanmışdı. Orxanın indice yere deyeceyine her kes emin idi ve millet heyecanla gedişatı izleyirdi. Bu balaca gede heqiqeten başından böyük iş görmüşdü ve başdan böyük işin başda çatlaması qaçılmaz idi.
İlan vuran ala çatıdan qorxar. İndiye kimi bu damlardan o qeder uşaq yıxılıb elini, ayağını zedeleyib ki, oğlanların o damlara vaxtsız, vedesiz heves göstermesi anaların qorxusuna çevrilmişdi. Orxanın harayına bütün analar tökülüşenden sonra öz anası da sese boylandı ve gördüyü menzereden eli-ayağı sustaldı. Matı-qutu qurudu. Elini ağzına aparıb ele durduğu yerde kirimişce durdu. Balaca Orxan demirdamın üstünde, maili müstevide, bir top halında yumrulanıb durmuşdu ve bu balaca top o maili belden her an üzüaşağı diyirlene bilerdi. Yeke oğlanlardan biri dama çıxmaq isteyir, o biri eteyinden yapışırdı ki, eleme, qorxar, yıxılar. Biri Orxanın düşeceyi yerde hazır durur, o biri qışqırırdı ki, “adyal getirin, adyal” Arvadlar ise her zaman olduğu kimi çığır-bağır salıb Orxanın anasının ürek-göbeyini bir az da qoparırdılar. Bu işlekler de ele tez, ele ani baş verirdi ki, hem de ele uzanırdı ki, ele bilirdin Orxan ebediyyen o zirvede ve o tehlükede qalacaqmış.
Orxan yumrulandığı yerden dikelmeye başladı. Her kes döyüküb nefesini içine çekdi. Anası yerindece öldü-öldü, dirildi. Gözleri böyüdü. Qadın sanki nefes de almırdı. Elece baxırdı. Orxan ise yavaş-yavaş dikelirdi. Oğlanlar bağırışırdılar: Orxan terpenme! Orxan otur!
Orxan eşitmirdi. Ve yavaş-yavaş ayağa qalxırdı. Deme, özü ile qırıq bir şlank parçası da çıxarıbmış dama. Qalxdıqca elindeki şlank da görünmeye başladı. Artıq Orxanın yıxılmaq ehtimalı yüzdeyüz idi. Bir an aşağıdan kimsenin çınqırı çıxmadı. Hamı susdu. Orxan şlank parçasını var gücü ile başı üzerine qaldırıb qoşa elleri ile ağır-ağır fırlatmağa ve bağıra-bağıra oxumağa başladı:
- Ey, qehreman övladın şanlı veteni...
Bayaqdan nefesini udmuş toplum derinden içini çekib el çalmağa başladı. Tehlüke sovuşmadan sanki unuduldu.
Orxan bütün vücudu ile, tükünden dırnağına, ayağından başına qeder, bütün halı ve ehvalı ile, cismi ve ruhu ile qelebe ve sevinc içinde idi. Bir ayağı zirvede, bir ayağı uçurumun kenarında, indice başı üste yere gelecek veziyyetde dövlet himnimizi oxuyurdu. Milli Müsteqillikden neğme deyirdi. Memmed Emin Resulzade ve yoldaşlarının qurduğu Cümhuriyyet işğalçı rus ordusu terefinden yenildikden sonra böyük önderimiz xahiş edir ki, üç rengli bayrağımıza el deymeyin, özüm onu açaram. Parlaman binasından özü bu müqeddes bayrağı açır, seliqe ile qatlayıb götürür ve bu yerde qısa bir nitq söyleyir. Deyir ki, biz yoxdan bir bayraq yaratdıq, o bayrağı ucaltdıq. Düşmen güclü ve amansız olduğu üçün bayrağımız yendi. Amma yere yox, Azerbaycan Türkünün yanmış üreyine yendi. Eminem ki, genclik bu bayrağı yeniden ucaldacaq. Önderimiz deyen oldu. Üç rengli bayrağımız Azerbaycan Türkünün yanmış üreyinden kükreyib dikeldi. Elçi Bey 1991-in 28 may gününde o bayrağı, o üç rengli ucalığı rus güllesinin tehdidi altında, öz eli ile parlaman binası başından, Resulzadenin iztirabla açdığı yerden asdı. Ve xalq adından müsteqillik teleb etdi. Xalqların tarixinde olan en böyük günü - Müsteqillik Gününü milleti ile beraber qazandı ve bayram etdi. Bu tarix onun tarixidir. Bu yol onun yoludur. Öten il bu bayram leğv edildi. Niye? Müsteqillik bitdimi? İşğal-istismar başladımı? Bir dövletin Müsteqillik Günü teqvimden silinermi? Müsteqillik olmayan yerde milli dövlet ola bilermi? Müsteqilliyin deyerlendirilmediyi ölkede başqa nese öz deyerini ala bilermi? Milli tariximize ve müsteqillik mübarizemize, ictimai ve ferdi müsteqilliyimize kesilen bu qenimliyin kökleri haralara bağlıdır? Bu gün Elçi Beyin adı ile bağlı günler - o cümleden Müsteqillik Günü ört-basdır edilir, böyük önderimizin Ad Gününün, Anım Gününün milli ve dövleti deyeri verilmir. Ömrünün her gününü, her anını millet ve dövlet üçün, haqq ve edalet üçün yaşayanların qedri bilinmir.
Elbette, biz dünyaya deye bilmemişik ki, hele yüz il evvel bele, milletimiz niye respublika isteyirdi ve neye göre Xalq Cümhuriyyetini qurdu. Bu milli niyyetin menbeyi ne idi. Neden Şerqde ilk defe mehz bizde baş tutdu bu fövqelade hadise. Axı bütün bu milli isteklerin ve nailiyyetlerin ruhi, exlaqi, tarixi, felsefi, psixoloji, sosioloji ve diger min cür sebebi var. Şertleri ve hedleri var. Heç ne heç kime göyden düşmür, heç bir millet müsteqilliye yersiz iddia etmir. Milleti yerinden eden, onu meydana çeken, onu mübarizeye sövq eden onun mahiyyeti ve medeni-menevi halıdır. Bizim milli isteyimizin yalnız respublika sistemi, demokratik idaeetme olması yüz il bundan evvel sübut olunduğu bir halda, bu gün, yeni XXI esrde ölkemize monarxiya donu biçmeyin destekçisi olan “medeni” dünyanın, “demokratik” Qerbin bizi eşitmek gücü yoxdur. Qerb bizim milli felsefemizle maraqlanmır, servetimizle maraqlanır. Qerb bizim demokratiyaya hazır olmamağımız haqqında saxta tefsirleri seve-seve dinleyir ve isteklerini yerine yetirenleri beyenir. Onlar yalnız özlerinin hazır olduqları bir şeyi - gücsüz düşmüş xalqların servetlerini oğurlamağı bilirler. Bu menfeetlerini temin edenleri ise istifade müddetine qeder qoruyurlar. Amma Orxan bayrağı ne qaldırdı, ne qaldırdı... ne oxudu, ne hayqırdı...
Heç gözüm görmedi onu ordan kim aldı, kim götürdü. Anası neyledi... döydümü, söydümü, öydümü Orxanı, bilmedim... burda, bu gözümün önünde bu qeder gözel qelebelik vardı, nece oldu, hara dağıldı, onu da görmedim. Başım qarışdı, meydan sovuşdu.
Amma bir onu bildim ki, bayrağı ucaldan olanda xalq meydanda olur. Xalq qarışqa kimi şeydi, temizi, şirini bilir. Xalq hem de uşaq kimi çevikdi. Qulağı darı delendi, quşu göyde vurandı. Qelbi eşidendi, ruhu haraya çatandı. Bir bilse kimse onun yolunda çekiden ağır iş görmeye başlayıb ve qorxmadan ucalığa dırmaşır, bütün bu ezablar da menevi, ruhi istek üzerinedir, cesaretdir, eşqdir, beraberlik - musavatçılıqdır onda qaça-qaça gelecek. Alqışlayacaq... Sevecek de...
Amma men qutsal qelebelerin, Böyük Anımların tentenesine inanıram. Bir xalqın müsteqillik günü ve önderlerinin anım haqqı nahaq yere elinden alınırsa, zaman keçir, xalq bu haqqı öz eli ile öz yerine qaytarır. Elimizden alınmış, yaddaşımızdan pozulmuş 28 may - Cümhuriyyet Günü kimi. Gördünüzmü, o gün Orxan neyledi?! Ne tentene töretdi?! O mücahidleri nece yad etdi, nece sevindirdi?! Onlar ele bundan ötrü savaşmadılarmı?! Balaca Orxanların ruhunu almaq üçün, üreyine girmek üçün, özünü özüne tanıtmaq üçün deyildimi bütün bu qurbanlar?!
Bir gün bir Orxan da peyda olacaq ki, yaşına, başına uyuşmayan, her kesi heyran qoyan ucalığa qalxacaq. Müsteqillik Günümüzü yanmış üreklerden götürüb yeniden tenteneye çevirecek. Böyük Anımı yaşadacaq. Baqileri, fanileri anladacaq. Şeref neğmesi hayqırıb edalet davası döyecek. Meydana açılan o pencerelerin birinden ona sevinc yaşları axıdan başqa gözler baxacaq. Amma bütün bunlar olacaq.
Her heyeti birleşdiren bir meydan olur. Her kendin, her şeherin heyatını, bir araya getiren, hedefini merkezleşdiren bir meydan olur. O meydanlarda çox meseleler hell olunur. Xalqların taleyi bele. Amma bizim Orxan bizim meydanda qelebe qazandı. Ona yasaq edilmiş eraziye girdi ve bayrağını ucaltdı. Hele öz şenine terif de dedi:
- Ey, qehreman övladın şanlı veteni
Sen haqq etdiyin bütün şeref günlerini layiqince qeyd etmelisen! Ve edeceksen! Sen Böyük Anımın böyük yaşantısını qaytarmalısan! Qaytaracaqsan! Seni ne gözel işler gözleyir, ÖVLAD!
