Türkçe-Moğolca

[Böri]

Moğolca, Türkçeye en yakın dildir. TDK yayınlarından Moğolca-Türkçe Sözlük (Ferdinand D. Lessing) çıkmıştır.

İnternetten yaptığım alıntıları, bu sözlükten derlediğim notlarla birleştireceğim...

İnternetten alıntı:

ağa = aka, aha (Moğolca)

bacı = baca (Moğ.)

bahadır / bagatur = bagatır, bagatur, baatar (Moğ.)

bal = bal (Moğ.)

belge = belge (Moğ.)

cebe = cebe (Moğ.)  "silah"

ceylan / ceren = cegeren (Moğ.)

çağ = çag (Moğ.)

çerçi = carçi (Moğ.)   "seyyar satıcı"

yular / çılbır = çilbugur (Moğ.)

çıta = cida (Moğ.)   "kargı"

kâkül = kökül (Moğ)

kantarma = kantarga (Moğ.)

karakol = karagul (Moğ.)  "nöbetçi, gözcü"

kargaşa = karguça (Moğ.) "çatışmak, çarpışmak"

kepenek = kebenek (Moğ.)

kuma = kuma (Moğ.)

kurultay = kuralta, huralta (Moğ.)

mantı = mantu, mantuu (Moğ.)   < Çinceden?

maral / meral = maral (Moğ.)

narin = narin (Moğ.) = narin (Farsça)

oymak = aymag (Moğ.)   "kabile"

ödül = ögtel (Moğ.)

pısırık = besereg (Moğ.)

sadak = saadag (Moğ.)  "ok torbası"

sağanak = şagi- (Moğ.)  "çok şiddetli yağmur yağmak"

sağmal = sağamal (Moğ.)  "sağılan"

sayın = sayın, sayn (Moğ.)

serin = serigün, serüün (Moğ.)

sicim = siçim (Moğ.)

şölen = şölün (Moğ.)

tasma = tasama (Moğ.)

tolga = dagulga (Moğ.)

ulus < ülüş  = ulus, uls (Moğ.)

üye = üye (Moğ.)

yasa = yasag (Moğ.)

yasak = yasag (Moğ.)

zıpkın = sibegen (Moğ.)

[Böri]

Moğolca-Türkçe Sözlük (Ferdinand D. Lessing, TDK yayınları , 2 cilt) adlı eserden:

av = aba (Moğ.)

avcı = abaçin (Moğ.)

açık = açug (Moğ.)

adım = adam (Moğ.)

at = adugun, aduu (Moğ.)

ayran = ayrag (Moğ.) "kımız"

ayak (bardak) = ayagan (Moğ.)

akmak = aki- (Moğ.)

al = al (Moğ.) "kırmızı"

ala = alag (Moğ.) "alacalı"

aya = alaga (Moğ.) "avuç içi"

altın = altan (Moğ.)

[Böri]

ant içmek (yemin etmek), anda = anda (Moğ.)

angut = anggir (Moğ.) "bir tür sarı ördek"

azı dişi = araga (Moğ.)   -tipik bir r > z ses değişmesi!-

Aral Gölü  < aral (Moğ.)  "ada"

er / eren = aran (Moğ.)

arpa = arbay (Moğ.)

arı (saf) = arig (Moğ.)

arslan = arslan (Moğ.)

art (arka, geri) = aru (Moğ.)

arık (sulama kanalı) = arug (Moğ.)

asılmak = asa- (Moğ.)

[Böri]

bağ = bag (Moğ.)

buğu = bagagi (Moğ.) > sonradan "sigara dumanı" anlamını kazanmış...

bağdaşmak = bakta- (Moğ.)

bağlamak = bagla- (Moğ.)

bohça = bagça (Moğ.)

bayır = baguri (Moğ.)

bayan (Eski Türkçe) = bayan (Moğ.)  "zenginlik"

bayar = bayar (Moğ.)  "mutluluk"

balçık = balçig (Moğ.)

baldız = balçir (Moğ.)    Moğolca"çocuk" anlamında

balık (Eski Türkçe) = balgasun (Moğ.) "şehir"

balta = balta (Moğ.)

varlık = baragan (Moğ.)    - b > v ses değişmesi! -

pars = bars (Moğ.)

balbal = barimal (Moğ.)

bit = batagana (Moğ.)

Batu = batu (Moğ.) "güçlü, sağlam"

kurbağa = baha (Moğ.)

bacanak = baca (Moğ.)

beden = beyen (Moğ.)

pek = beki (Moğ.)

pekiştirmek = bekile- (Moğ.)

bel = bel (Moğ.) "dağ beli"

Berke = berke (Moğ.) = "güç"

ben = bi (Moğ.)

[Böri]

bitig (Eski Türkçe) = biçig (Mog.)  "yazılı herhangi birşey"

bulamak = bila- (Moğ.)

biz = bid, biden (Moğ.)

bilemek = bilegüde (Moğ.)

bilgi = bilig (Moğ.)

bilge = bilge (Moğ.)

buzağı = biragu (Moğ.)  - tipik bir r > z ses değişmesi! -

çiçek bozuğu (hastalık) = boduga (Moğ.)

boğmak = bogu- (Moğ.)

bog (Moğolca) "pislik"   

boğum = bogumi (Moğ.)

olmak = bol- (Moğ.)  -b sesi düşmüştür! -

[Böri]

porsuk = borki (Moğ.) ?

boz = boru, bor (Moğ.)  "gri, kahverengi"    - tipik bir r > z ses değişimi! -

bozlaşmak = borula- (Moğ.)

bora = borugan (Moğ.)

büyücü = bögeçi (Moğ.)  "kam, şaman"

böbrek = bögere, böör (Moğ.)

öksürmek = bögsi- (Moğ.)  - b sesi düşmüş! -

beklemek = böke (Moğ.)

bükük = böküger (Moğ.)

bükülmek = böküy- (Moğ.)

Börteçine = Börtü-çinua (Moğ.) / Börtü (Moğ.) = boz      çinua, çono (Moğ.) = kurt

boyamak = budu- (Moğ.)

boya = budug (Moğ.)

bugu, buga (Moğ.) "erkek geyik"

buğday = buguday (Moğ.)

bulanık = bulag, bulanggir (Moğ.)

bulak (pınar) = bulag (Moğ.)

bulup almak = buliya- (Moğ.)

[Böri]

burgu = burguy (Moğ.)

burulmak = burgi- (Moğ.)

Burhan (Moğolca) = "Buddha, Buda"

büzmek = buci- (Moğ.)

büyük = büdügün (Moğ.) < bedük (Eski Türkçe)

bürümek = büri- (Moğ.)

boru, borazan = büriyen (Moğ.)

bitmek = bütü- (Moğ.)

bütün = bütün, büten (Moğ.)

çağan = çagan, tsagaan (Moğ.)  "beyaz, ak"

şimşek, yıldırım = çakilgan (Moğ.) < Türkçe "çakmak" fiilinden!

çan = çang (Moğ.)

çınlamak = çanggilca (Moğ.)

çiçek = çeçeg, tsetseg (Moğ.)

çılgın at = çelge (Moğ.)

çeri = çerig, tsereg (Moğ.)  "asker"

sen = çi (Moğ.)

yığılmak = çigul (Moğ.)    - y > ç ses değişmesi! -

yığın, yığılan = çigulgan (Moğ.)

çiğ = çigig (Moğ.)  "nem, rutubet"

taş = çilagun (Moğ.)   - L > Ş ses değişmesi! -

çimdiklemek = çimki- (Moğ.)

dinlemek = çingla- (Moğ.)

çukur = çogurhay (Moğ.)

[Böri]

Çulpan / Çolban / Çoban Yıldızı (Venüs) = Çolmun (Moğ.)

çökmek = çökü- (Moğ.)

çöl = çöl (Moğ.)

dalga = dabalga (Moğ.)

tuz = dabusu, davs (Moğ.)

dadanmak = dad- (Moğ.)

yele = del (Moğ.)

tepe = dobu (Moğ.)

yorgun = doru (Moğ.)

töre / törü = doru (Moğ.)

yüzük = dörü (Moğ.)  "sığır için burun halkası"

dört (4) = dörben, dörvön, döröv (Moğ.)

ılık = dulagan (Moğ.)

yürümek = dürbi- (Moğ.)  "kaçmak"

ezgi = egesig (Moğ.)

ök (anne) = eke (Moğ.)

ekşi = ekegün (Moğ.)

alay konusu = eleg (Moğ.)

elek = elkeg (Moğ.)

elemek = elkegde- (Moğ.)

en (en çok) = eng (Moğ.)

en (genişlik) = eng (Moğ.)

erdem = erdem (Moğ.)

er = ere (Moğ.)

erdeni (Moğolca) = mücevher

erk (güç) = erke (Moğ.)

[Böri]

Erlik (yeraltı tanrısı) = Erlig (Moğ.)

erken = erten (Moğ.)

kazık = gaçugu (Moğ.)

ikiz = ikire, ikere, iher (Moğ.)   - tipik r > z ses değişmesi! -

ermek (varmak) = ire- (Moğ.)

gevrek = kebereg (Moğ.)

giymek = kedür- (Moğ.)

gerekli olmak = keregse- (Moğ.)

gereksinim = keregsel (Moğ.)

gerekli = heregtey (Moğ.)

gök, gök mavisi = köke, höh (Moğ.)

gütmek = kötül- (Moğ.)

güç = küçü, hüç (Moğ.)

kümün (Moğolca) "halk"

mal (hayvan) = mal (Moğ.)

ben (benek) = mengge (Moğ.)

Moğol = Monggul, Mongol (Moğ.)

böğürmek = mögere (Moğ.)

bengi, bengü (ebedi) = möngke (Moğ.)  "sonsuz"

laçin = naçin (Moğ.)  "şahin"

[Böri]

öbek = obugan (Moğ.)

oçin (Moğ.) = "kıvılcım"   - Türkçe ot / od sözüğünden -

odun (Moğ.) = "yıldız"

odhan / odçigin (Moğ.) = "en küçük çocuk"

ongun = onggun (Moğ.)

ordu, orda = ordu (Moğ.)  "hükümdarın yaşadığı yer, saray, çadır"

Urus / Uruz (Rus, Rusya) = Orus (Moğ.)

otacı = otaçi (Moğ.)  "hekim"

öz = ör, öber (Moğ.)    - r > z ses değişmesi! -

ibik = öbüg (Moğ.)

yukarı = ögede (Moğ.)

yükselmek = ögsü- (Moğ.)

acından ölmek = ölügle- (Moğ.)

olcay = ölcey (Moğ.)  "uğurlu"

Olcaytu = Ölceytü (Moğ.) "mutlu, şanslı"

sopa = sabaga (Moğ.)

saçmak = saçu- (Moğ.)

sağmak = saga- (Moğ.)

sıkmak = saga- (Moğ.)

sakınmak = saki- (Moğ.)

sal = sal (Moğ.)  "kayık"

salmak = sal- (Moğ.)

sanmak = sana- (Moğ.)

sarımsak = sarimsag, sarmis (Moğ.)