Tarih : 1 Mayıs 2015 - Cuma

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
abıhayat isim (a:bıhaya:tı) eskimiş Farsça ad + Arapça sıfat
isim Efsanelere göre içen kimseye ölümsüzlük sağladığına inanılan bir su, bengi su, dirim suyu

Yabancı sözlere Türkçe karşılık :
anakronik Fr. anachronique
1. Çağı geçmiş, çağa uymaz, eskimiş: § "Çin gibi bir anakronik saltanat tipi midir? Hayır." -Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Bir Sürgün, 163; § "Hesse’nin şiirlerini anakronik sayamayız." -Enis Batur, Başkalaşımlar, 374.
2. Tarihlendirmede yanılgı içinde bulunan.

Bundan sonra demek ki, anakronik yerine, Çağı geçmiş, çağa uymaz veya eskimiş sözcüklerini kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Elementlerin simgeleri, uluslararası biçimleriyle kullanılır: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir) vb.

Günün atasözü/deyimi :
Kalmış kağnıyı koca öküz çeker.
En çetrefilli ve zor işi yine en emektar olan görür.

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Sözcükler
abaçı: Umacı, bununla çocuklar korkutulur; a ğır basma, kâbus· I, 136
abakı: bostan korkuluğu, I, 136
abalı:   bir şeyi az görme ve azımsama zamanında söylenen kelime· I, 137
abarñ   : eğer anlamına şart edatı, I, 134, 399, 442; II, 209
abıdmak: gizlemek, saklamak· I, 216 bkz>ab ıtmak
abımak: gizlemek, örtmek. III, 250
abıtgan: daima gizleyen, saklayan· I, 154
abıtmak: gizlemek, saklamak, örtülmek· I, 206, 216 bkz>
abıdmak: aç, karnı tok olmayan, I, 75, 79, 387, 452. 453, 517; II, 227

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Atasözü
Avçı neçe al bilse, adhığ ança yol bilir (I. 63) (I. 332)
Avcı ne kadar hile bilse, ayı o kadar yol bilir.

Türk Lehçeleri Karşılaştırma



Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nden Bir Sözcük
abo, abô (I) Abla, büyük kız kardeş.
*Emirdağ -Afyon Karahisar
*Eşme köyleri -Uşak
*Gelendost, Gönen, Senir, Tahtacı aşireti -Isparta
Devri *Bucak, *Tefenni ve köyleri, Yusufçu, Anbarcık *Gölhisar, Kayadibi *Yeşilova, -Burdur
Oğuz, Kelekçi *Acıpayam, Çıtak *Çivril -Denizli
Dallıca *Nazilli -Aydın
Bademler *Urla -İzmir
*Alaşehir, *Akhisar, *Soma -Manisa
Kongurca *Savaştepe, Keremköy *Burhaniye -Balıkesir
*İznik -Bursa
Üçüyük, Beşkarış *Altıntaş, -Kütahya
Dinek, Çaykoz,*Sivrihisar, Karatepe -Eskişehir
*Kandıra -Kocaeli
Genek -Çankırı
Çayır, *Zile, Çilehane *Reşadiye, Kızılköy, -Tokat
Hisarüstü*Keşap -Giresun
Sobran -Gümüşhane
*Şavşat,*Ardanuç -Artvin
*Kemaliye, *Refahiye, Ergân -Erzincan
-Diyarbakır
-Muş
*Arapkir, Aşudu *Darende -Malatya
*Halfeti, *Birecik, *Hilvan, *Siverek, *Suruç -Urfa
*Nizip, -Gaziantep
*Göksun ve köyleri, *Afşin ve köyleri, *Elbistan ve köyleri, -Maraş
*Kırıkhan, *Hassa, *Reyhanlı ve Amik ovası Türkmenleri -Hatay
Kayalıpınar,*Yıldızeli, Palha,*Divriği, *Zara, *Gürün, Çepni *Gemerek, Soğukpınar, *Kangal, Ağrakos *Suşehri, *Şarkışla, Hacıilyas, *Koyulhisar, Tutmaç, -Sivas
-Yozgat ve köyleri
Avşar ve Türkmen aşiretleri *Pınarbaşı, *Bünyan, Şıhlı *Develi, -Kayseri
*Hacıbektaş, *Avanos -Nevşehir
Bahçeli, *Bor -Niğde
*Karaman, İvriz *Ereğli, Sarıvadi *Ermenek -Konya
Bican -Adana
*Silifke, Namrun, *Tarsus, Ulaş, Gözne, Darısekisi *Mersin -İçel
Kışla, Akçaeniş, *Elmalı, *Kaş, *Finike, *Gündoğmuş -Antalya
Yakabağ, Dont *Fethiye, Mesken *Yatağan, Bozöyük -Muğla

[abaka -2] Abla, büyük kız kardeş.
Karadere -Rize

[abba (I)-4] Abla, büyük kız kardeş.
*Hozat -Tunceli
*Afşin -Maraş
Karlı *Yerköy -Yozgat
*Bünyan -Kayseri
-Niğde

[abca -2] Abla, büyük kız kardeş.
Varay -Amasya
-Giresun

[abes (III) -2] Abla, büyük kız kardeş.
*Acıpayam -Denizli

[abıca -2] Abla, büyük kız kardeş.
-Giresun ve köyleri
Denizli, Beşikdüzü *Vakfıkebir -Trabzon
*Ergani -Diyarbakır

[abıla (I) -1] Abla, büyük kız kardeş.
Çandır *Sütçüler, Gönen -Isparta
Çeltek *Yeşilova, Devri *Bucak -Burdur
*Çal köyleri, Hırka *Tavas -Denizli
Sürez *Bozdoğan -Aydın
Karacalar *Savaştepe -Balıkesir
Zile *Mesudiye -Ordu
Denizli, Beşikdüzü *Vakfıkebir -Trabzon
Kötüboynul -Yozgat
*Ermenek köyleri -Konya
Kamışlı *Karaisalı, Çığşar *Kadirli -Adana
Güzelsu *Akseki -Antalya
Yakabağ *Fethiye köyleri -Muğla

[abılla -1] Abla, büyük kız kardeş.
*Dinar, İshaklı *Bolvadin -Afyon Karahisar
Atabey -Isparta
Akyaka, -Burdur
*Tavas ve köyleri -Denizli
Keremköy *Burhaniye -Balıkesir
Çilehane *Reşadiye -Tokat
Uzunmusa -Ordu
Karakoyun *Iğdır -Kars
-Bitlis
*Gürün -Sivas
Hacıveliler *Finike, Kızılağaç *Gündoğmuş -Antalya
Yakabağ *Fethiye -Muğla

[abilâ] Abla, büyük kız kardeş.
Çeltek *Yeşilova -Burdur

[able] Abla, büyük kız kardeş.
Büyükyenice *Osmaneli -Bilecik

[abo (II) -1] Abla, büyük kız kardeş.
Siniş *Aşkale -Erzurum
Hazarzrat *Keçiborlu -Isparta
Bozkurt -Denizli
Poyracık *Kınık, *Bergama -İzmir
Fili, Balıkçeşme *Biga -Çanakkale
*Mustafa Kemal Paşa -Bursa
*İskilip, Düvenci -Çorum
*Terme, Irmaksırtı, *Çarşamba, *Lâdik köyleri -Samsun
*Merzifon ve köyleri, *Gümüşhacıköy ve köyleri, *Taşova, Zara, Suluova bucağı köyleri, Eraslan -Amasya
Hayati *Erbaa, *Turhal, Bizeri -Tokat
Kuzköy ve Karakuş bucağı köyleri, *Ünye -Ordu
Yolageldi -Edirne
*Saray köyleri -Tekirdağ

[abu (II) -1] Abla, büyük kız kardeş.
Hazarzrat *Keçiborlu -Isparta
Bozkurt -Denizli
Poyracık *Kınık, *Bergama -İzmir
Fili, Balıkçeşme *Biga -Çanakkale
*Mustafa Kemal Paşa -Bursa
*İskilip, Düvenci -Çorum
*Terme, Irmaksırtı, *Çarşamba, *Lâdik köyleri -Samsun
*Merzifon ve köyleri, *Gümüşhacıköy ve köyleri, *Taşova, Zara, Suluova bucağı köyleri, Eraslan -Amasya
Hayati *Erbaa, *Turhal, Bizeri -Tokat
Kuzköy ve Karakuş bucağı köyleri, *Ünye -Ordu
Yolageldi -Edirne
*Saray köyleri -Tekirdağ

[abuca -2] Abla, büyük kız kardeş.
Şehli, Tepeköy, Şıhmusa *Bulancak -Giresun

[abuğ (III) -1] Abla, büyük kız kardeş.
Akoluk *Sorgun -Yozgat

[abula -1] Abla, büyük kız kardeş.
*Dinar -Afyon
*Maçka ve köyleri, Anaraş, Zavli *Sürmene -Trabzon
Çataklıhoca *Çayeli, Kirazlı *Güneyce -Rize

[abuş (II) -1] Abla, büyük kız kardeş.
-Diyarbakır

[apa (III) -2] Abla, büyük kız kardeş.
İncekum, Sökün *Silifke -İçel

[apbı] Abla, büyük kız kardeş.
İshaklı *Bolvadin -Afyon Karahisar

[apla] Abla, büyük kız kardeş.
Söğüt *Tefenni, Salda *Yeşilova -Burdur
*Afşin -Maraş
Hasanoğlan -Ankara
-Konya

[apo (I) -1] Abla, büyük kız kardeş.
*Diyadin -Ağrı
-Bitlis
*Nazimiye -Tunceli

Daha geniş bilgi için Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nü inceleyiniz.

Tarih : 3 Mayıs 2015 - Pazar

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
Türkçülük özel, isim
Osmanlı Devleti'nin son yıllarında ortaya çıkan, Osmanlılık ve İslamcılık akımları karşısında bütün Türklerin tek vatanda ve tek bayrak altında birleştirilmesini amaçlayan akım, Pantürkizm.

Türklük ve TÜRKÇÜLÜK düşmanlarını ezeceğiz! Başbuğ ATATÜRK
Ben, yabancı kaynaklı hiçbir fikri benimsemeğe tenezzül etmeyecek kadar millî şuur ve gurura malik bir Türk‘üm. Siyasi, içtimai mezhebim Türkçülük‘dür.Uluğ Bilge ATSIZ

Yabancı sözlere Türkçe karşılık :
aforizma  Fr. aphorisme

Özdeyiş: § "Konuşmalar da hikâyenin gelişmesinden çok aşkın türlü halleri üstüne Fuzuli’nin, diğer bütün şiirlerinde de söylediği aforizmaları sayıp dökmesine ve bilhassa Mecnun’un ağzından Tasavvuf lirizminin en sıcak örneklerini vermesine vesile oluyor." -Sabahattin Eyüboğlu, Sanat Üzerine Denemeler ve Eleştiriler, Cilt 1, 254.

Bundan sonra demek ki, aforizma yerine, özdeyiş sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler:
Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yar­dımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var ol­mak, yok etmek, yok olmak vb.

Günün atasözü/deyimi :
El yumruğu yemeyen kendi yumruğunu değirmen taşı sanır.
Başkasının gücü karşısında boyun eğmek zorunda kalacağını anlayamamış kimse, kendi gücünün herkese boyun eğdireceğini sanır. (Atasözü)

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Sözcükler
açık büyük kardeş, I, 64
açıkmak acıkmak· I, 21, 190
açılmak açılmak· I, 193, 194; II, 71, 122 bkz> açl ınmak
açımak ekşimek, (yara, vücut) acımak· III, 252
açınmak doyumluk ve yem vermek, açınmak; açılmak; açar gibi görünmek. I, 199, 200
açışmak açmakta yardım ve yarış etmek· I, 180
açışmak ekşimek, acılaşmak· I, 180
açıtgan daima ekşiten, acıtan, ekşitgen· I, 154
açıtmak ekşitmek; acıtmak, I, 207
açlık açlık· I, 114

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Atasözü
Açıglığ er şebük karımas (I. 147)
Varlıklı kişi çabuk kocamaz.

Türk Lehçeleri Karşılaştırma



Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nden Bir Sözcük
[ellâm] Herhalde, galiba, zannedersem.
-Tokat
-Kayseri

ellâham Herhalde, galiba, zannedersem.
Türkmenaraplısı, Çallı -Yozgat
*Develi -Kayseri

[ellâm] Sanırım, anlaşılan, demek ki
Gaziantep
*Güdül Ankara
Kızılcın *Sarıoğlan Kayseri

ellağam Sanırım, anlaşılan, demek ki: Ellağam o da getmiş.
Gökdere *Akdağmadeni Yozgat

Herhâlde, krş. ellem
Kırşehir ve Yöresi


Daha geniş bilgi için Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nü inceleyiniz.

Tarih : 05 Mayıs 2015 - Salı

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
muhasebe isim (muha:sebe) eskimiş Arapça mu§¥sebe
1. isim Hesaplaşma, karşılıklı hesap görme
2. Hesap işleriyle uğraşma
"Muhasebe ile defter tutma işlerini de üzerine aldığından milleti burnundan yakalamıştı." - T. Dursun K
3. Hesapların bütünü
4. Hesap işlerinin yürütüldüğü yer
"Nedir bu benim çilem / Hesap bilmem / Muhasebede memurum" - O. Rifat

Yabancı sözlere Türkçe karşılık :
ambisyon    Fr. ambition

İhtiras, tutku, özeniş: § "Milliyetçilik fikri, yalnız büyük ambisyonlarını tasfiye etmiş bir politika ve masum bir edebiyat hareketi hâlinde yaşıyordu." -Peyami Safa, Türk İnkılâbına Bakışlar, 73.

Bundan sonra demek ki, ambisyon yerine, tutku sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:

ayrık otu, beşparmak otu, çörek otu, eğrelti otu, güzelavrat otu, kelebek otu, ökse otu, pisipisi otu, taşkıran otu, yüksük otu; acı ot, sütlü ot vb.

ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği, ipek çiçeği, küpe çiçeği, lavanta çiçeği, mum çiçeği, yayla çiçeği, yıldız çiçeği; ölmez çiçek vb.

avize ağacı, ban ağacı, dantel ağacı, kâğıt ağacı, mantar ağacı, öd ağacı, pelesenk ağacı, tespih ağacı vb.

altın kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan kökü; ek kök, saçak kök, yumru kök vb.

dağ elması, yer elması; çalı dikeni, deve dikeni; köpek üzümü, kuş üzümü; çakal armudu, dağ armudu; at kestanesi, kuzu kestanesi; can eriği, gövem eriği; kuzu mantarı, yer mantarı; su ka­mışı, şeker kamışı; dağ nanesi, taş nanesi; ayı gülü, Japon gülü; Antep fıstığı, çam fıstığı; sırık fasulyesi, soya fasulyesi; Amerikan bademi, taş bademi; Afrika menek­şesi, deniz menekşesi; Japon sarma­şığı, kuzu sarmaşığı; Hint inciri, kavak inciri; armut kurusu, kayısı ku­rusu; kaya sarımsağı, köpek sarımsağı; şeker pancarı, yaban pancarı vb.

kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm vb.

UYARI: Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçi­çeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yazımı gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.

Günün atasözü/deyimi :
Ardında yüz köpek havlamayan kurt, kurt sayılmaz
Önemli kimseleri çekemeyip onlara dil uzatanlar çok olur. (Atasözü)

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Sözcükler
adaklık üzüm çardaklarına ayak yapılacak ağaç· I, 149
adaş   arkadaş, dost· I, 61, bkz> adaş·
adaşlık dostluk, arkadaşlık; sadakat· I, 149
adguk kim olduğu belli olmayan sığıntı adam· I, 99 bkz> aduk, aduk, agduk
adın   başka, diger, ayrı· I, 45, 76, 98; III, 151, 222 bkz> ad ın, adruk, ayruk, edin
aduk    tanınmayan, bilinmeyen· I, 65 bkz> adguk, aduk, agduk
ad ipekli kumaş ve benzeri glbi dokuma cinsinden sanat eseri olan her şey· I, 79, bkz> ed,
ad iyilik ve uğur belgisi· I, 79

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Atasözü
Agılda oglak togsa arıkda otı öner.(I. 65)
Ağılda oğlak doğsa, dere boyunda otu biter.

Türk Lehçeleri Karşılaştırma



Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nden Bir Sözcük
cücük (I) 1. Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Körküler *Yalvaç -Isparta
-Balıkesir
Bayazıt -İstanbul
*İskilip, Masaraf -Çorum
-Sinop
-Samsun
*Merzifon -Amasya
*Zile, Bizeri -Tokat
Danışman *Fatsa -Ordu
*Şebinkarahisar, *Tirebolu -Giresun
-Trabzon
Havsu *Kelkit -Gümüşhane
-Rize
*Yusufeli, Yavuz *Şavşat -Artvin
*Kağızman -Kars
-Erzurum
Fartuş, Cenciğe *Refahiye, Sasunga *Çayırlı -Erzincan
Aşudu *Darende -Malatya
*Siverek -Urfa
*Kilis -Gaziantep
Hartlap -Maraş
Hisarcık *Yayladağı, *Antakya -Hatay
Karaözü *Gemerek, İslim *Yıldızeli, *Koyul hisar, *Gürün ve köyleri -Sivas
*Sorgun -Yozgat
Karanıdere *Şereflikoçhisar -Ankara
-Kırşehir
-Kayseri
-Konya
*Osmaniye -Adana

[cakcan (I)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
İğneciler *Mudurnu -Bolu

[cıbık (I)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Bereketli *Tavas -Denizli
*Düğrek -Muğla

[cılak] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Papazköy -Samsun

[cıllık (II) -2] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Çıkrık *Mecitözü -Çorum

[cibi (I) -1] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-Isparta
Ambarcık *Gölhisar, Yayla *Tefenni, *Bucak -Burdur
Oğuz *Alâeddin, Darıveren *Acıpayam -Denizli
Hacavera *Maçka -Trabzon
Yelten *Çekerek -Yozgat
*Finike, *Serik, *Akseki, *Kaş -Antalya
Datça, Gülağzı *Ula -Muğla

[cibik (V)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Gölcük, -Muğla

[cibu] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Kaptanpaşa *Çayeli -Rize

[ciğcik] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Beşikdüzü *Vakfıkebir -Trabzon

[cipçe (II)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Çifteler -Eskişehir
Argıthanı *Ilgın -Konya

[cipik (II)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
*Feke -Adana

[civcar] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
*Düzce -Bolu

[civce] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Tokat -Eskişehir
-Ankara
*Mucur -Kırşehir

[civcen] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
İlyas *Keçiborlu -Isparta

[civci] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
*Edremit -Balıkesir
Eğrigöz *Emet -Kütahya
-Eskişehir
Tavşancıl *Gebze -Kocaeli
Tepe *Seben, *Düzce -Bolu
*Şebinkarahisar -Giresun

[civcik (I) -2] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Mollaveyis *Pazar -Rize

[cucuk (I)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Pulluca *Demirci -Manisa
İsmetiye -Bursa
-İstanbul
-Çorum
Anaraş *Sürmene -Trabzon
Küçükçayır, Karasu -Rize
*Şavşat ve köyleri -Artvin
-Erzincan
*Keskin -Ankara

[cucul (I)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Çayağzı *Şavşat, Erkinis *Yusufeli -Artvin

[cuga (I)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-Konya

[cuku] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Arıcaklar *Gölpazarı -Bilecik

[culle] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-İçel

[cuncu] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Orhaniye *Balya -Balıkesir

[cungu] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Dümrek, Tavaklı, Geyikli *Ezine -Çanakkale

[cüce (I)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
İbik *İskilip -Çorum
Karamaslı *Çarşamba -Samsun
*Merzifon -Amasya
Uzunmusa *Akkuş -Ordu
*Iğdır, Koyundere *Arpaçay -Kars
*Erciş -Van
-Bitlis
-Sivas
Kerkük

[cücek (I) -2] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-İstanbul
Başhöyük *Kadınhanı -Konya

[cücen (III)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Kaleyaka *Perşembe -Ordu
Şekli, Piraziz -Giresun

[cücü (I) -1] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Darıcıköy *Düzce -Bolu
Ortaköy -İstanbul
-Yozgat

[cülle (I)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Çepni *Gemerek -Sivas
*Ermenek -Konya
*Gülnar, *Mut ve köyleri -İçel

[cüllü (II)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
*Ereğli -Konya

[cülü (II)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-İstanbul
*İskilip -Çorum
Çamlıbel *Artova -Tokat

[cülük (I) -1] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
*Eşme ve köyleri -Uşak
*İskilip -Çorum
Bahçeli *Bor -Niğde
*Ereğli, *Sultaniye -Konya
*Misis, Oymaklı -Adana
*Tarsus, *Mersin -İçel

[cüvcü] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
*Düzce -Bolu

[çırka] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Kepen *Söğüt -Bilecik

[çırmık (III)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-Muğla

[çöçe (IV)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-İstanbul

[çucuk] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Çavdarlı *Şavşat -Artvin

[çucul] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Bağlıca *Ardanuç -Artvin

[çuğu] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Selimiye -Balıkesir

[çücük (II)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Havza -Samsun

[çüçük] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
-Kayseri

[çüçül (III)] Kümes hayvanlarının yavrusu, civciv.
Yavuz *Şavşat -Artvin

cücük (I) 2. Kuş yavrusu,
-İstanbul
-Tokat
Uluşiran *Şiran -Gümüşhane
-Malatya
*Kilis -Gaziantep
Taşoluk *Göksun, *Afşin -Maraş
-Sivas
-Yozgat
Çayırlı *Haymana -Ankara
-Kayseri
-Kırşehir
Genezin *Avanos -Nevşehir
-Adana
*Mersin -İçel

cücük (I) 3. Serçe.
Telin *Gürün -Sivas

cücük (I) 4. Küçük, körpe.
*Afşin, *Elbistan -Maraş
*Bor -Niğde

cücük (II) 1. Tomurcuk.
Kozaç *Tefenni -Burdur
*İğdecik -Manisa
*Susurluk -Balıkesir
Fili *Biga, Evreşe *Gelibolu -Çanakkale
Kayapa -Edirne

[cücük burnu] Tomurcuk.
*Merzifon -Amasya
*Avanos -Kırşehir

cücük (II) 2. Soğanın tohum veren uzun sert yaprağı.
-Isparta
*Çal -Denizli
*Nazilli -Aydın
Kortuna *Torbalı -İzmir
Demirkapı *Susurluk, Kerem *Burhaniye -Balıkesir
*Kandıra, *Karamürsel -Kocaeli
*Ermenek -Konya
Bahçeli *Bor -Niğde
*Anamur -İçel

cücük (II) 3. Filiz, çil.
*Sarayköy, *Bereketli -Denizli
*Bozdoğan -Aydın
*Bergama -İzmir
-Manisa
-Balıkesir
Fili *Biga -Çanakkale
*Alayunt -Kütahya
*Bozan -Eskişehir
Beşikdüzü *Vakfıkebir -Trabzon
Kızılçakçak *Arpaçay -Kars
Reşadiye *Datça, *Fethiye -Muğla
-Edirne

cücük (II) 4. Meyve ve sebzelerin en küçüğü.
Karakuş *Ünye -Ordu
-Giresun
*Reyhanlı ve Amik ovası Türkmenleri -Hatay
*Ermenek -Konya
*Bor -Niğde
*Mut ve köyleri -İçel

cücük (II) 5. Yaprak aşısında dikkate alınan yer, göz.
-İstanbul

cücük (III) Dağ çileği.
Uzuncaburç *Silifke, Yapıntı *Mut -İçel

cücük (IV) Çökelek ve peynir yapımında kullanılan maya.
Kapıköy *Maçka -Trabzon

[cıcuk] Çökelek ve peynir yapımında kullanılan maya.
*Maçka -Trabzon

[cucuk (II)] Çökelek ve peynir yapımında kullanılan maya.
*Maçka -Trabzon

[çuçuk (I)] Çökelek ve peynir yapımında kullanılan maya.
Hacavera *Maçka -Trabzon

cücük (V) Çıkrıkta hareketi sağlayan kol.
Çaltı *Gelendost -Isparta

cücük (VI) Çıbanın ortasında toplanan katı irin tabakası.
-Malatya
-Gaziantep
-Kırşehir
-Kayseri

cücük (VII) Çekilmiş, ince bulgur.
-Tokat
-Yozgat
Bahçeli *Bor -Niğde

cücük (VIII) Tatlı, güzel.
*Urla -İzmir
-İstanbul

cücük 1. Civciv.
Bardız *Şenkaya Erzurum
Malatya
*Antakya ve çevresi Hatay

[cüce] Civciv
Van

cücük 2. Serçe.
*Gürün Sivas

cücük Kuş, tavuk yavrusu; civciv
Erzincan ve yöresi

cücük Küçük çocukların erkeklik organı (Elâzığ ve yöresi)

cücük Meme
Elâzığ ve yöresi

meme Ekmek: Ana, bana meme alıver okula gideceğim.
Körküler *Yalvaç Isparta

cücük Civciv, tavuk
Keban Baskil Ağın Elazığ

cücük 1. Yılan yavrusu. 2. Kümes hayvanlarının yavrusu. 3. Bir şeyin küçüğü
Malatya

cücük Civciv
Ordu

cücük Kuşların ve kümes hayvanlarının yavrusu
Adana, Osmaniye


Daha geniş bilgi için Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nü inceleyiniz.

Tarih : 07 Mayıs 2015 - Perşembe

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
müstakbel sıfat Arapça
İleri bir tarihte beklenen, gelecek
"Nasfet ve merhamet dilenmek gibi bir prensip yoktur. Türk milleti, Türkiye'nin müstakbel çocukları, bunu, bir an hatırdan çıkarmamalıdırlar." - G. Mustafa Kemal ATATÜRK

Yabancı sözlere Türkçe karşılık :
ampirizm    Fr. empirisme

Deneycilik: "Fransa’daki gibi rasyonalist olamamış, ampirizm ve sansüalizmi kurmuştur." -Cemil Meriç, Umrandan Uygarlığa, 292.

Bundan sonra demek ki, ampirizm yerine, deneycilik sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

ç. Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler:
Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu; köprü yol vb.

Günün atasözü/deyimi :
Ay ışığında ceviz silkilmez
Yeterli olmayan koşullarda yapılan işlerden, beklenilen verim alınamaz. (Atasözü)

Günün atasözü/deyimi :
Patırtıya pabuç bırakmamak.
Önemli bir tehlike yaratmayacağını bildiği kışkırtmalara, yıldırmalara aldırmayıp bildiğini yapmak.
(Deyim)

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Sözcükler
adgırlanmak aygırlaşnnak; aygır bulmak· I, 313
adıg   ayık· I, 63 § esrük adıg; sarhoş ayık· I, 63
adıg   ayı· I, 63, 84, 332 bkz> ayıg·
adıglıg ayısı çok olan· I, 147
Adıg merdegi ayı yavrusu·I, 480
adıklamak şaşalamak·III, 339 bkz> aduklamak·
adılmak ayılmak,I, 194

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Atasözü
Alımçı arslan, berimçi sıçgan (I. 75) (I. 409)
Alacağına arslan, vereceğine, borcuna sıçan.

Türk Lehçeleri Karşılaştırma



Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nden Bir Sözcük
[savak (X) -4] Değirmen suyunu başka yöne çevirmek için oluk önüne konulan tahta.
*Akyazı -Sakarya
Sarıyar *Mihalıççık -Eskişehir
-Çankırı
*Gerze -Sinop
*Şavşat, Bağlıca *Ardanuç -Artvin
Başköy -Ankara
*Çorlu -Tekirdağ

savacak 1.Değirmen suyunu başka yöne çevirmek için oluk önüne konulan tahta.
*Lapseki -Çanakkale
*Geyve -Kocaeli
*Kurşunlu -Çankırı
*Çarşamba -Samsun
-Tokat
*Ulubey -Ordu
*Kelkit -Gümüşhane
Çavdarlı *Şavşat -Artvin
-Erzurum
Cenciğe -Erzincan
-Gaziantep
Çepni *Gemerek -Sivas
*Bor -Niğde
*Ilgın, Balkanda *Beyşehir -Konya
Korucuköy -Edirne

savak (I) 1.Aptal, şaşkın.
İshaklı *Bolvadin -Afyon
Seyit *Çal -Denizli
Sancaklıboz *İğdecik -Manisa
Müstecep, Balya -Balıkesir
*Biga -Çanakkale
-Çorum
*Taşova, *Merzifon -Amasya
-Tokat
*Mesudiye, *Şebinkarahisar -Giresun
-Rize
-Erzurum
-Erzincan
-Malatya
*Birecik -Urfa
Amik Ovası Türkmenleri *Reyhanlı -Hatay
Yukarı Kale *Koyulhisar, Çepni *Gemerek -Sivas
Üçem, *Balâ, *Haymana, Bağviran *Kızılcahamam -Ankara
*İncesu, *Pınarbaşı, Talaş -Kayseri
Köşker -Kırşehir
*Bor -Niğde
-Adana
*Mut ve köyleri -İçel
*Kaş ve köyleri -Antalya
*Malkara -Tekirdağ

[sava (III)] Aptal, şaşkın.
*Koyulhisar -Sivas
-Kayseri

[savah (III)] Aptal, şaşkın
*Şebinkarahisar, *Alucra -Giresun

[savana -1] Aptal, şaşkın
-Antalya

[savdal] Aptal, şaşkın
-Konya

[savsalak] Aptal, şaşkın
-Eskişehir

[savsara] Aptal, şaşkın
Söğüt, Honaz -Denizli

savak (I) 2.Sakar.
-Denizli

savak (II) 1.Beli kırık insan ya da hayvan.
Çığrı *Dinar -Afyon
*Acıpayam, *Çal, *Tavas, Kösten, Honaz -Denizli
*Tire, Yenice *Ödemiş -İzmir
Kemaliye *Alaşehir -Manisa
Peşman *Daday -Kastamonu
Eğmir *Elmalı -Antalya

savak (II) 2.Topal.
Çukuryurt *Saray -Tekirdağ

savak (III) 1.Geçimsiz, aksi, ters (kimse).
-Ankara
-Kırşehir
*Seydişehir -Konya

savak (III) 2.Vurucu kırıcı (kimse).
-Denizli
-Konya

savak (IV) Silah kabı.
Gâvurdağı *Osmaniye -Adana

savak (V) Kafes.
Eğret -Afyon

savak (VI) Küçük örs.
*Vezirköprü -Samsun

[sava (IV) -1] Küçük örs.
*Elbistan -Maraş

savak (VII) Dinlenme, mola.
-Muğla
*Saray -Tekirdağ

savak (VIII) Öküz arabalarında ön kapak.
*Biga -Çanakkale

savak (IX) Duvarcılıkta önce başları örülüp sonra doldurulacak olan 40-50 cm. yükseklikte duvar çıkıntısı.
*Tire -İzmir

savak (X) 1.Arklardaki küçük bentler.
Yassıören *Senirkent -Isparta
-Burdur
*Kandıra -Kocaeli

savak (X) 2.Suyolu.
-Isparta
Çamköy *Gölhisar -Burdur
*Bozdoğan -Aydın
-Zonguldak
Hacıilyas *Koyulhisar -Sivas
*Bahçe -Adana
-İçel

savak (X) 3.Değirmen oluğu, havuz.
Balçıkhisar -Afyon
-Kastamonu
Bağlıca *Ardanuç -Artvin
*Gemerek -Sivas
Erkilet -Kayseri
*Ürgüp -Nevşehir
*Ereğli -Konya

savak (X) 4.[-> savacak -1]

savak (X) 5.Suyun arklardan ayrılma yeri : Savağı bizim tarafa çevir.
Narlıdere -Denizli
*Eğridir -Isparta
-Kütahya
-Bolu
*Şebinkarahisar -Giresun
-Trabzon
*Koyulhisar -Sivas
Gürcü*Kızılcahamam, *Haymana -Ankara
*Pınarbaşı -Kayseri
-Niğde

savak (X) 6.Değirmende suyun oluğa girdiği yer.
*Eğridir -Isparta
*Ezine -Çanakkale
-Kastamonu
*Sivrihisar -Eskişehir
*Kurşunlu -Çankırı
*İskilip -Çorum
Turan -Kayseri
Çakırlar *Akşehir -Konya
*Mut köyleri -İçel

savak (X) 7.Değirmen oluğunun, havuzların su boşaltmaya yarayan deliği.
Kösten,Honaz -Denizli
*Ezine -Çanakkale
-Bursa
İğneciler *Mudurnu -Bolu
Selanik göçmenleri -İstanbul
*Pazarcık, Bozhöyük, *Göksun -Maraş
Çanıllı *Ayaş -Ankara
-Edirne
Ceylan *Lüleburgaz -Kırklareli
*Çorlu -Tekirdağ

savak (X) 8.Değirmen oluğunun dar yeri.
*Hayrabolu -Tekirdağ

savak (X) 9.Derelerin üstünden su geçirmek için ağaçtan oyularak yapılan oluk.
Çanıllı *Ayaş -Ankara

savak (X) 10.Sel sularının aktığı kayalardan oyularak açılan tünel.
-Kayseri
Üçhisar -Nevşehir
-Konya

savak (X) 11.Su dağıtılan evlek başları.
-Kastamonu
-Yozgat
-Kırklareli

savak (X) 12.Çeşme boruları.
Zeyer *Söğüt -Bilecik

savak (I) 1. Değirmene suyu eğik biçimde akıtan oluk ya da içi oyuk ağaç.
Çıkrık *Mecitözü. Çorum

[savah (I) -1] Değirmene suyu eğik biçimde akıtan oluk ya da içi oyuk ağaç
Hayati *Erbaa Tokat

savak (I) 2. Suyun oluğa girdiği yer.
*Güdül ve köyleri Ankara

savak (I) 3. Oluğa konulan kapak.
Teniste *Anamur İçel

savak (I) 4. Ark.
Sarıveliler *Ermenek Konya

[savah (I) -3] Ark
*Iğdır Kars

savak (I) 5. Su çevrilen yer, bent.
Sarıveliler *Ermenek Konya

savak (I) 6. Su arkının kollara dağılma yeri.
Burdur

savak (I) 7. Sulama ölçü birimi.
Kaşdişlen *Anamur İçel

savak (II) Aptal, akılsız.
*Yalvaç Isparta
Sarıkavak Eskişehir
Kızılcın *Sarıoğlan, Afşar, Pazarören *Pınarbaşı-Kayseri

[satık (III)] Topal.
*Alayunt -Kütahya

[sava (I)] Topal.
Söğüt -Denizli

[savah (II)] Aptal, akılsız.
Küçük İsa *Zile Tokat
*Bünyan Kayseri

[savsak -2] Aptal, akılsız.
Kars
*Güdül ve köyleri Ankara

savak (III) Beli sakat insan ya da hayvan.
Eldirek *Fethiye Muğla

[savah (III)] Beli sakat insan ya da hayvan.
Darıveren *Acıpayam Denizli


Daha geniş bilgi için Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nü inceleyiniz.

Tarih : 09 Mayıs 2015 - Cumartesi

Türkçe Sözlük'ten günün sözü :
mihrap -bı isim, din b. (***) (mihra:bı) Arapça mi§r¥b
1. isim, din b. (***) Cami, mescit vb. yerlerde Kâbe yönünü gösteren, duvarda bulunan ve imama ayrılmış olan oyuk veya girintili yer
"Cennetten, cehennemden bahseden ihtiyar imamı, mihrabın yanındaki kürsüye çıkardı." - Ö. Seyfettin
2. Umut bağlanan yer
"Bir mihrap istiyorum, önünde diz çökmeye." - B. K. Çağlar

Yabancı sözlere Türkçe karşılık :
konsensüs    Fr. consensus

Uzlaşma: § "Ülkede ilk ve son defa olarak bir konsensüs gerçekleşmiş." -Cemil Meriç, Kırk Ambar, Cilt 2, 293.

Bundan sonra demek ki, konsensüs yerine, uzlaşma  sözcüğünü kullanacağız.

Bir yazım kuralı :
Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

e. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, gök bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, toplum bilimi, toprak bilimi, yer bilimi; dil bilgisi, halk bilgisi, ses bil­gisi, şekil bilgisi vb.

Günün atasözü/deyimi :
Körler memleketinde şaşılar padişah olur.
Hepsi bilgisiz olan bir çevrede azıcık bilgisi bulunan başa geçer. (Atasözü)

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Sözcükler
adrı   buğday temizlemek için kullanılan araç,yaba, çatal, çatal de ğnek· I, 126;II, 22, 331
adrı butlug bacakları açık kişi, eğri bacak, I,126
adrık   ayrık otu, Cynodon dactylon. I, 98, 113 bkz> ayr ık
adrılmak ayrılmak·I, 247
adrım eğerin altına iki yana konan keçe, teyelti I, 107
adrış   ayrılış, ikiye ayrılan yolun başı· I, 96
adrışmak   ayrışmak, birbirinden ayrılmak· I, 233, 234, 270. bkz> ayrışmak
adruk başka, ayrı· I, 98 bkz> adın, adın, ayruk, edin

Divan-ı Lügat'it Türk'ten Atasözü
Alp çerikde, bilge tirikde (I. 388)
Yiğit ordu içinde, bilgin mecliste (kiñeşte) belli olur.

Türk Lehçeleri Karşılaştırma



Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nden Bir Sözcük
üvendere Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire.
*Atabey -Isparta
-Çankırı
*Mesudiye -Ordu
Haydarbeyli -Yozgat
*Güdül -Ankara
-Kırşehir

[uvendere] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
*Zile -Tokat
-Yozgat ve çevresi

[üfentire] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
Benlik *Acıpayam -Denizli

[üğrendire] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
*Bartın -Zonguldak

[üngel] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
-Kastamonu
*Vezirköprü -Samsun

[üngendire] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
Peşman *Daday -Kastamonu

[ürende -1] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
-Bolu
*Lüleburgaz -Kırklareli

[ürendire] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
İğneciler *Mudurnu -Bolu

[ürgendere] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
-Bolu
*Kurşunlu -Çankırı

[üventere] Çiftçinin hayvanları yürütmek için kullandığı ucu çivili değnek, üvendire
-Sivas


Daha geniş bilgi için Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nü inceleyiniz.